Plato's bijdragen aan de psychologie en de invloed ervan op de menselijke geest

Plato's reflecties hebben invloed op het moderne denken, vooral op gebieden als cognitieve psychologie en psychotherapie. Hij analyseerde onder meer de menselijke geest en andere aspecten die ons gedrag bepalen.

Plato, een van de belangrijkste filosofen uit de geschiedenis, dacht niet alleen na over rechtvaardigheid en waarheid, maar leverde ook bijdragen aan de psychologie door de geest en het menselijk gedrag te onderzoeken. Plato’s bijdragen over de ziel, de rede en verlangens legden de basis voor veel psychologische theorieën die vandaag de dag relevant zijn.

Hij werd rond 427 voor Christus in Athene geboren. De verwoestingen van de Peloponnesische oorlog (Spaanse link) (431-404 v.Chr.), samen met de val van het Atheense rijk, markeerden zowel de stad als de gedachte van dit personage.

Getuige van de politieke decadentie en de corruptie van instituties, stelde Plato de toestand van de mens in vraag en onderzocht hij de aard van macht, rechtvaardigheid en sociale orde. 

Op dezelfde manier heeft hij fundamentele werken nagelaten om zijn filosofische perspectief met betrekking tot de psychologie te begrijpen. Daarbij behandelt hij onderwerpen als de verdeling van de ziel.

Ook onderzocht hij het lichaam, de rede en de zoektocht naar waarheid. Hiervan uitgaande presenteren we Plato’s belangrijkste bijdragen op psychologisch gebied en hun impact op andere denkers.

Plato’s bijdragen aan de psychologie

1. Soul Split-theorie

Een van Plato’s belangrijkste bijdragen aan de psychologie is zijn theorie van de verdeling van de ziel (Spaanse link), die een complexe en diepgaande visie op de menselijke natuur presenteert.

Volgens deze filosoof is de menselijke ziel, zoals The Republic vermeldt, geen enkele en ondeelbare entiteit, maar bestaat ze uit drie verschillende delen, elk met een specifieke functie (emotioneel, appetijtelijk en rationeel). Laten we eens in detail kijken:

• Wil of moed (thymos) : het is het emotionele deel, gekoppeld aan passies zoals moed of woede.
• Verlangens (epithymie) : deze houden verband met fysieke impulsen en behoeften, zoals honger en plezier.
• Rede (logos) : het is het logische en rationele deel van de ziel, dat verantwoordelijk is voor wijsheid en het nemen van eerlijke beslissingen.

Voor deze denker worden harmonie en evenwicht van de ziel alleen bereikt als elk onderdeel zijn functie vervult: de rede regeert verlangens en hartstochten, en de wil volgt de richting van de rede.

2. Het belang van de rede bij impulsbeheersing

In zijn werk Phaedo (Spaanse link) gebruikt Plato de mythe van de gevleugelde strijdwagen (Spaanse link) om te laten zien hoe de krachten van de ziel op elkaar inwerken.

De strijdwagen wordt getrokken door twee paarden: een wit paard, dat de wil of nobele hartstochten symboliseert, en een donker paard, dat irrationele verlangens vertegenwoordigt. De rede moet als chauffeur de paarden begeleiden en controleren om te voorkomen dat de strijdwagen uit de hand loopt.

Zo’n mythe weerspiegelt het idee dat de rede verlangens en emoties moet domineren om harmonie in de ziel te bereiken. In psychologische termen vertegenwoordigt de mythe wat we tegenwoordig begrijpen als intrapsychische conflicten, waarbij verschillende delen van onze persoonlijkheid of motivatie vechten om controle over onze acties en beslissingen.

3. Onsterfelijkheid van de ziel en de zoektocht naar waarheid

Deze intellectueel dacht na over de relatie tussen het lichaam en de ziel en suggereerde dat deze onsterfelijk is en dat geluk alleen wordt gevonden als de ziel toegewijd is aan de zoektocht naar kennis en waarheid.

Voor hem was de rede het hoogste vermogen van de ziel en het vermogen dat daden naar deugd en wijsheid moest leiden. Deze kijk op de menselijke geest, gericht op het vinden van kennis en interne reflectie, is een van de filosofische wortels van moderne theorieën zoals de cognitieve psychologie (Spaanse link).

Met andere woorden: de Griekse filosoof koppelde de zoektocht naar de waarheid van de ziel aan kennis en introspectie, sleutelbegrippen in deze tak van de psychologie. Bovendien resoneert de nadruk op de rede, als de kracht die passies en verlangens moet beheersen, met hedendaagse onderzoeken naar impulsbeheersing, besluitvorming en zelfbeheersing.

4. Kennis als intern proces

In de ideeëntheorie beweert Plato dat ware kennis niet voortkomt uit de fysieke wereld die we met onze zintuigen waarnemen, maar uit een hoger en abstracter vlak dat hij de ‘wereld van ideeën of vormen’ noemde.

Volgens de wijze zijn dingen in de materiële wereld slechts onvolmaakte kopieën van deze perfecte en onveranderlijke ideeën. Het idee van ‘schoonheid’ in zijn pure vorm kan bijvoorbeeld niet worden gevonden in een specifiek fysiek object, maar in een eeuwig, ideaal concept van het mooie.

Deze hypothese beïnvloedde de cognitieve psychologie, omdat Plato de menselijke geest opvatte als iemand die in staat was de waarheid te bereiken door middel van reflectie en redenering. De geest heeft, net als de ziel, toegang tot deze diepe, onveranderlijke kennis, maar alleen wanneer hij in staat is verder te gaan dan de oppervlakkige percepties van de materiële wereld.

5. Benadering van introspectie

Om wijsheid en waarheid te bereiken, is de benadering van deze intellectueel dat zelfkennis essentieel is. Door introspectie onderzoeken we onze gedachten, verlangens en emoties, waardoor we onze aard kunnen begrijpen en verstandige beslissingen kunnen nemen.

Het is een benadering die de moderne psychologie heeft beïnvloed, vooral op gebieden als psychotherapie en persoonlijke ontwikkeling. In deze disciplines zijn zelfanalyse en interne reflectie essentiële hulpmiddelen om denkpatronen te begrijpen en te wijzigen. Dit is terug te zien in de humanistische psychologie en cognitieve gedragstherapie.

Impact van Plato’s bijdragen en ideeën op latere filosofen

Plato’s postulaten beïnvloedden andere denkers. We kunnen Aristoteles als voorbeeld gebruiken. Hoewel hij kritisch stond tegenover de ideeëntheorie van Plato, stelde hij een meer empirische opvatting van de menselijke geest voor, waarbij hij benadrukte dat kennis moet voortkomen uit observatie van de echte wereld, en niet alleen uit abstracte reflectie.

Deze aanpak bracht hem ertoe aspecten als emoties, verlangens en rede te bestuderen. Zo legde hij de belangrijkste grondslagen voor de ontwikkeling van de psychologie als wetenschap, waarbij hij het belang van observatie en logica bij de analyse van menselijk gedrag benadrukte.

Thomas van Aquino integreerde op zijn beurt ideeën en bijdragen van Plato met de christelijke theologie. Daarbij  paste hij zijn visie op de ziel en de rede aan aan het religieuze denken. Bovendien hielp het werk van Saint Thomas om moraliteit, deugd en menselijk gedrag te begrijpen vanuit de ethiek, wat cruciaal zou zijn in de morele psychologie en religieuze psychotherapie.

En René Descartes nam met zijn uitgangspunt ‘Ik denk, dus ik ben’ het idee van Plato van gescheiden lichaam en geest over. Het dualisme van Descartes beïnvloedde de moderne psychologie en droeg bij aan de studie van mentale en emotionele processen, wat de ontwikkeling van de cognitieve psychologie bevorderde.

Plato’s bijdragen aan de psychologie zijn van cruciaal belang voor het begrijpen van de menselijke geest

Plato behandelde onderwerpen als de aard van de ziel, de rede, verlangens en moraliteit. Ook leverde hij bijdragen op gebieden als cognitieve psychologie en psychotherapie. En door middel van concepten als de verdeling van de ziel en zijn beroemde mythe van de gevleugelde wagen, bood hij een diep inzicht in de aard van de mens die van invloed is op hoe we onze geest begrijpen.

Plato’s bijdragen en reflecties over de geest, motivatie en zelfbeheersing zijn nog steeds relevant. Ze maken hem tot een belangrijke voorloper van het moderne psychologische denken.