Persepolis: een andere waarheid
Vandaag hebben we het over de film Persepolis. Onze samenleving als geheel heeft vrij duidelijk de neiging om dingen die buiten de westerse cultuur en wereld plaatsvinden simpelweg te negeren. Je zou bijna kunnen zeggen dat op grote schaal mensen in de westerse wereld bijna niets weten over de realiteit van andere landen.
Voor de meeste mensen is alles uit de westerse cultuur ‘goed’ en het voorbeeld dat de hele wereld zou moeten volgen. Marjane Satrapi heeft dit vast proberen te leggen in Persepolis, haar autobiografische animatiefilm, gebaseerd op haar gelijknamige grafische roman.
In de roman vertelt Satrapi over wat haar en haar geboorteland Iran aan het einde van de jaren zeventig overkwam. Persepolis ging in 2007 in première en werd zeer goed ontvangen op het Filmfestival van Cannes.
Marjane Satrapi groeide op in een progressieve familie uit de middenklasse in Iran. Toen de Iraanse revolutie begon in 1979 was ze zelf nog maar een kind. Ze studeerde aan de École Française de Téhéran (Franse middelbare school van Teheran) in Iran en vervolgde haar studie in Wenen.
Het eurocentrisme in Europa heerst al eeuwen. Europeanen geloven dat zij het centrum van de wereld zijn, de oorsprong van geschiedenis en cultuur. ‘Westers’ is niet meer slechts een geografische verwijzing. Tegenwoordig gebruiken we de term ‘westers’ om elk land te beschrijven dat na de kolonisatie een voornamelijk Europese cultuur heeft aangenomen.
Geschiedenis ontvouwt zich
Het verhaal wordt verteld vanuit het gezichtspunt van Marjane. Door haar ogen leren we over gebeurtenissen waar maar weinig mensen in het Westen ook maar iets van weten. De film laat zien hoe de Iraanse samenleving veranderde, hoe het het islamitische land werd dat we vandaag de dag kennen en welke gevolgen de oorlog allemaal heeft gehad.
Hoewel de hoofdpersoon een jong meisje is, geeft het feit dat de film zwart-wit is de film een serieuzere toon. Naarmate Marjane opgroeit en de revolutie toeneemt, wordt Persepolis dramatischer en tragischer.
Terwijl Marjane zich bewust wordt van wat er in haar land gebeurt, realiseert het publiek zich hoe weinig ze eigenlijk weten en hoeveel ze nog moeten leren.
In de film zien we een deel van de wreedheid van de mensheid vanuit het perspectief van een onschuldig meisje. Persepolis is een kunstzinnig commentaar op het gevaar van ideeën, de pijn van onderdrukking en de pieken en dalen van revolutie.
Het verhaal laat zien wat er tijdens deze historische gebeurtenissen gebeurde met gewone mensen, niet alleen wat er gebeurde met politieke en militaire leiders. De waarheid van de film is subjectief. Het verhaal wordt immers vanuit één oogpunt verteld: dat van de jonge Marjane.
Hoe Persepolis ons helpt een andere realiteit te ontdekken
Marjane laat ons een Iran uit de jaren 70 zien dat heel anders is dan we ons kunnen voorstellen. Wat de meeste westerse kijkers verrast, is dat het erg op een Europees land lijkt.
Marjane’s familie is vooruitstrevend. Ze geloven in de revolutie en de val van de sjah. Geen van de vrouwen draagt een hijab en iedereen drinkt en gaat naar feestjes.
Ook al is Marjane altijd religieus geweest, ze gaat naar een seculiere, co-ed school. Marjane’s familie is vrij welvarend, dus het leven dat ze leidt verschilt waarschijnlijk enigszins van dat van de rest van de bevolking.
Aanvankelijk begrijpt Marjane de revolutie niet. Op school leren ze de studenten dat God de sjah heeft gekozen. Ze begrijpt daarom ook niet waarom haar familie hem niet steunt. Haar verwarring brengt haar ertoe om haar familiegeschiedenis te onderzoeken.
De revolutie was een manier om een einde te maken aan erfopvolging en beloofde vrijheid. Degenen die erin geloofden, zagen het als een weg naar vrijheid. Wat er tijdens en onmiddellijk na de revolutie gebeurde was echter verre van wat velen zich hadden voorgesteld.
De educatie van de jonge Marjane
Ondanks haar jonge leeftijd begint Marjane de revolutie te ondersteunen. Ze leest boeken, luistert naar de verhalen van haar familie enz. Wat haar er echter werkelijk toe aanzet om de revolutionairen te steunen, zijn de klassenverschillen (hoewel haar familie hier relatief weinig last van had).
Bij de familie Satrapi woont een jong en analfabetisch dienstmeisje in huis. Ze komt uit een arm gezin en zorgt al van jongs af aan voor Marjane. Ze zijn samen opgegroeid en Marjane schaamt zich er altijd voor dat ze niet met haar familie mag eten. Voor Marjane betekent de revolutie het einde van sociale klassen en gelijkheid voor iedereen.
Als kind wordt ze niet onder druk gezet door de vooroordelen van haar ouders. Ze schaamt zich ervoor om rond te rijden in een Cadillac, terwijl andere kinderen moeten werken.
Op een gegeven moment nam de revolutie een onverwachte wending en werd het een islamitische revolutie. Veel Iraniërs vreesden voor hun leven en hun vrijheid. Marjane moest daarom afscheid nemen van haar familie en vrienden die naar andere landen vluchtten om aan het nieuwe regime te ontsnappen.
Kort na de val van de Sjah werden de seculiere, co-ed scholen gesloten. In de nieuwe scholen moesten alle meisjes hijabs dragen.
Deze veranderingen zorgden er, samen met de oorlog tussen Iran en Irak, voor dat Marjane al snel de onschuld uit haar kindertijd verloor. Haar ouders besloten toen om haar naar Europa te sturen om daar te gaan studeren.
Haar bevoorrechte sociale positie en haar jaren op de Franse middelbare school maakten het makkelijker voor haar om naar een Franse school in Wenen te gaan.
Het leven in Europa
Marjane worstelde toen ze in Europa aankwam. Ze sprak de taal niet en was bovendien gevlucht voor een oorlog. De meest vooruitstrevende studenten toonden een zekere fascinatie voor haar verhaal, maar deze fascinatie was enkel oppervlakkig. Ze wilden hun nieuwsgierigheid bevredigen, maar ze wilden hun comfortabele Europese luchtbel niet verlaten.
Tegelijkertijd werd Marjane geconfronteerd met kritiek van de meer conservatieve mensen. Deze mensen waren erg bekrompen en terughoudend om over andere culturen te leren. Soms loog Marjane over haar nationaliteit om conflicten te vermijden.
Marjane paste nooit in Europa, daarom besloot ze om terug te keren naar Iran. Ook daar paste ze echter niet meer. Dit kwam omdat ze het ergste van de oorlog niet had meegemaakt en niet onder dezelfde dingen had geleden als haar buren en vrienden. Haar problemen waren ‘verwesterd’.
Ze studeerde af en probeerde een leven te beginnen in Teheran, maar ze kon haar draai nooit vinden. Daarom besloot ze naar Parijs te verhuizen.
In Persepolis legt Satrapi haar perspectief op de revolutie en de oorlog vast. Ze laat zien hoe moeilijk het was om zich aan te passen aan een land waar de mensen en de cultuur het moeilijk maakten om te integreren.
In Europa probeert ze mensen te vinden die haar idealen delen. Ze merkt echter dat het leven daar zo veel verschilt van wat ze gewend is en dat dezelfde ideeën een heel andere vorm aannemen. Europeanen zijn comfortabel en hun ideeën zijn oppervlakkiger.
Een verhaal dat ons doet nadenken
Persepolis is geen objectief verhaal over de Iraanse revolutie. Het is een autobiografische, reflecterende film. Het nodigt de toeschouwer uit om na te denken over het totale gebrek aan bewustzijn in het Westen over de rest van de wereld. De film trekt de diepgewortelde vooroordelen en onwetendheid van de westerse cultuur in twijfel.
Het verhaal laat ook de overeenkomsten zien tussen mensen uit verschillende culturen. Marjane’s ouders zijn bijvoorbeeld zogenaamd progressief, maar ze steunden degenen die hen van hun vrijheid beroofden. Ze predikten ook gelijkheid ondanks het feit dat ze een dienstmeisje en talloze privileges hadden.
Persepolis is een film waar we allemaal iets van kunnen leren. Net als Marjane, die haar mening vormt tijdens haar overgang van kinderlijke onschuld naar wrede realiteit, stellen de ogen van de kijker zich open voor de rest van de wereld.
Misschien zou de wereld iets eenvoudiger zijn als we allemaal nog wat van de kinderlijke onschuld hadden die we door de jaren heen verloren zijn.