Onze angst voor de dood

Wat zou je denken als je verteld werd dat het besef van de eindigheid van het leven een voordeel is? Laten we eens kijken hoe de angst voor de dood wordt voorgesteld en hoe je er in je voordeel mee kunt omgaan.

Als mens hebben wij een kostbaar geschenk, waarvoor wij ook een hoge prijs moeten betalen: wij kunnen voor onszelf denken. Wat is de prijs? Onze angst voor de dood.

Zodra we ons bewust worden van onze eigen eindigheid, is er geen weg meer terug. Vanaf dat moment blijft de dreiging van ons overlijden latent aanwezig. Het is niet gemakkelijk om elk moment te leven met de zekerheid van ons lot, het feit dat we zullen sterven. Het is als proberen naar de zon te kijken, we kunnen het maar een tijdje verdragen.

Onze angst voor de dood

Angst voor de dood is een natuurlijke en redelijke emotionele reactie. Ze botst frontaal op ons overlevingsinstinct en voedt het tegelijkertijd. De angst neemt nieuwe vormen aan naarmate we ouder worden. Dat komt omdat we verschillende manieren vinden om het ongemakkelijke gevoel dat de dood bij ons teweegbrengt, te verzachten.

In de kindertijd

De bladeren die van de bomen vallen en het begin en het einde van de seizoenen zijn het eerste contact dat we hebben met het concept van het einde. Tussen de leeftijd van drie en vijf jaar begrijpen kinderen de menselijke dood slechts gedeeltelijk. In feite denken zij dat de dood omkeerbaar is en dat de overledene slaapt of op reis is gegaan en op een bepaald moment zal terugkeren.

Tot de leeftijd van negen jaar wordt de dood gepersonifieerd onder de naam van een personage of geest en de typische angsten voor spoken en monsters duiken vaak op. Desalniettemin zijn kinderen tussen negen en twaalf jaar over het algemeen in staat om de dood te begrijpen als een onomkeerbare, permanente en onvermijdelijke toestand.

Of het nu gaat om de dood van een grootouder, een huisdier of een geïsoleerde opmerking van een klasgenoot, er komt een moment waarop alle ouders met hun kinderen over de dood moeten praten. Om dit te doen, moeten ze het als een natuurlijk proces omschrijven en de juiste taal gebruiken, afhankelijk van de cognitieve en emotionele rijpheid van het kind.

In de adolescentie

In de adolescentie explodeert de angst voor de dood in al zijn hevigheid als het verlies volledig het karakter van het onomkeerbare krijgt. Op deze leeftijd zijn velen in de ban van het idee en bezoeken ze ‘s nachts begraafplaatsen, kijken ze naar horrorfilms, doen ze mee aan gewelddadige digitale spelletjes en stellen ze zich bloot aan risicovolle situaties (Spaanse link). In feite trotseren tieners de dood door zichzelf in gevaar te brengen.

In de volwassenheid

Met een beetje geluk komt de doodsangst tot bedaren in de vroege volwassenheid. Als we druk bezig zijn met werken, studeren of het grootbrengen van een gezin, is de angst voor de dood niet zo aanwezig.

Maar als we dichter bij het einde van het leven komen, wordt het piekeren over de dood repetitief en echt ongemakkelijk.

Meer dan angst

Thanatofobie is een extreme angst voor de mogelijkheid om dood te gaan. Het komt overeen met een angststoornis waarvan de intensiteit zo extreem wordt dat het het dagelijks leven van de lijder drastisch beïnvloedt. Zozeer zelfs dat hij sociale situaties of contact met elk object dat hij als een potentieel gevaar ervaart, vermijdt.

Thanatofobie moet worden behandeld met een psychotherapeutische benadering. Deze richt zich op de gedachten die de symptomen van de angst in stand houden.

Kijken naar de dood

In de roman van Leo Tolstoj, De dood van Ivan Iljitsj, ontdekt de hoofdpersoon, die sterft van de pijn, dat hij slecht sterft omdat hij slecht heeft geleefd. Hij ontdekt dat hij, door zichzelf te beschermen tegen de dood, ook zichzelf heeft beschermd tegen het leven. Dan ondergaat hij een korte maar diepgaande transformatie en begint hij te genieten van de tijd die hem nog rest.

Het is niet voldoende om je ogen te sluiten, je tanden te knarsen en je vuisten te ballen, en uit alle macht van het leven te willen genieten om dat effectief te doen. In feite speelt ook kennis omtrent de eindigheid een essentiële rol.

Talloze schrijvers, toneelschrijvers, musici en filmmakers hebben een groot deel van hun leven gewijd aan het produceren van werken die met de dood te maken hebben. Het lijkt erop dat ze gewoon het antwoord willen vinden. Zeker, artistieke expressie heeft de neiging te worden toegejuicht omdat zij de leegte en de angst die de dood in ons opwekt, weergeeft.

Anderzijds worden sommige van degenen die terminaal ziek zijn, in plaats van toe te geven aan wanhoop, positief getransformeerd, bijna als een reflexactie. Zij worden dankbaar voor wat het leven hen biedt, geven voorrang aan het belangrijke en laten het onbelangrijke achterwege.

Ze vieren elk moment en komen op een ongekende en diepgaande manier dichter bij hun dierbaren. In feite blijkt dat soms de enige manier om van het leven te gaan genieten is om oog in oog te komen staan met de dood.

Genieten van het leven

Gelukkig zijn er ook andere, minder extreme gebeurtenissen die ons wakker kunnen schudden. Bijvoorbeeld het einde van een relatie, wanneer onze kinderen het huis uit gaan (lege-nest-syndroom), pensionering, of een belangrijke verjaardag (dertigers, veertigers, zelfs onze negentigers), enz.

Dit zijn allemaal situaties die ons kunnen helpen ons bewust te worden van ons eigen wezen, existentiële vragen te stellen, en beslissingen te nemen in overeenstemming met ons welzijn, waardoor ons bestaan enorm wordt verrijkt. De dood voor ogen houden is inderdaad een onmiskenbaar voordeel.