Omfalofobie, een irrationele angst voor navels

Heb je ooit ongemak of angst gevoeld bij het zien of de gedachte aan een navel? Hoewel het misschien vreemd klinkt, komt dit vaker voor dan het lijkt en kan het het dagelijks leven beïnvloeden van degenen die het ervaren.

Er zijn fobieën die zo ongewoon zijn dat ze ons doen afvragen hoe de menselijke geest op onverwachte manieren reageert op bepaalde stimuli. Omfalofobie is zo’n angst die, hoewel zeldzaam, net zo slopend is als elke andere meer bekende irrationele angst.

Er zijn verschillende oorzaken, variërend van persoonlijke ervaringen tot culturele invloeden of zelfs diepe psychologische factoren. We leggen uit wat de oorzaak is van deze eigenaardige angst voor navels, hoe je het kunt herkennen en vooral hoe je ermee om kunt gaan.

Wat is omfalofobie?

Omfalofobie is de irrationele angst voor of afwijzing van navels, die van jezelf of van anderen. Hoewel het een merkwaardige of moeilijk voor te stellen angst lijkt, is het voor degenen die eraan lijden een zeer reële ervaring die angst, extreem ongemak of paniekaanvallen veroorzaakt bij zoiets alledaags als het zien, aanraken of denken aan dit litteken.

Deze angst heeft een grote invloed op het dagelijks leven. Daardoor vermijden mensen activiteiten  waarbij de navel zichtbaar is. Denk aan zaken als naar het strand gaan of intieme momenten. Volgens de International Classification of Diseases (ICD-11) maken specifieke fobieën, zoals de fobie die wij beschrijven, deel uit van de angststoornissen die gerelateerd zijn aan angst.

Ze worden gekenmerkt door een intense en buitensporige angst voor voorwerpen, situaties of lichaamsdelen die voor de meeste mensen onschuldig lijken. In feite is de angst voor navels niet de enige fobie die met lichaamsdelen te maken heeft.

Andere even merkwaardige fobieën zijn podofobie (angst voor voeten), genufobie (angst voor knieën), en trichofobie (angst voor haar). Deze soorten fobieën weerspiegelen hoe complex de geest is in het veranderen van alledaagse dingen in bronnen van angst.

Belangrijkste oorzaken van angst voor navel

Net als veel andere specifieke fobieën, komt deze niet uit het niets. De Mayo Clinic (Engelse link) legt uit dat dergelijke irrationele angsten vaak worden beïnvloed door een mix van drie mogelijke factoren. Dit zijn slechte ervaringen, aangeleerd gedrag en hersenstructuur .

Omdat het bijvoorbeeld fobieën zijn die hun oorsprong vinden in de vroege kindertijd, voor het 10e levensjaar, kan iemand die als kind een navelverwonding opliep, geplaagd werd over zijn uiterlijk of een onaangenaam gevoel had bij het aanraken van zijn navel, een afkeer van dit merkteken ontwikkelen.

Als een kind bovendien opgroeit en ziet dat zijn ouders een afkeer of afkeer van navels hebben, kan het zonder bepaalde reden dezelfde houding aannemen. Ook als negatieve ideeën over dit lichaamsdeel in hun omgeving worden versterkt, kan de angst na verloop van tijd ingesleten raken.

Sommige mensen hebben dan weer een meer reactieve amygdala en zien bepaalde stimuli als bedreigender dan ze in werkelijkheid zijn. Dit zou verklaren waarom de hersenen van iemand met omfalofobie bij het zien of aanraken van een navel reageren met onbewuste angst. Een andere persoon ervaart echter geen negatieve sensaties.

 Symptomen van omfalofobie

De Cleveland Clinic (Engelse link) merkt op dat specifieke fobieën een combinatie van mentale, fysieke en gedragssymptomen kunnen veroorzaken wanneer de persoon wordt blootgesteld aan het gevreesde object of de gevreesde situatie. In het bijzonder manifesteert omfalofobie zich op de volgende manieren.

Mentaal

• De drang om snel weg te gaan wanneer een navel wordt waargenomen.
• Zelfs als er geen echt gevaar is, ervaart de geest blootstelling aan dit litteken als een onmiddellijke bedreiging.

Fysiek

• Duizeligheid of licht in het hoofd.
• In ernstige gevallen wordt kortademigheid gevoeld, wat verontrustender kan zijn.
• Handen of hele lichaam trilt, zoals bij een paniekaanval.
• Het hart gaat tekeer, waardoor angst ontstaat en je je niet op je plaats voelt.
• Omfalofobie veroorzaakt meestal maagangst, misselijkheid of ongemak in de buik.
• Het lichaam kan reageren op de stress van de situatie met overmatig zweten en een warm of koud gevoel.

Gedrag

• Ongemak bij routines zoals omkleden of aankleden.
• De persoon draagt liever geen korte kleren en bekijkt liever geen foto’s waarop dit lichaamsdeel te zien is.
• Actieve vermijding van de stimulus houdt aan, niet naar plaatsen gaan zoals stranden en zwembaden. En ze gaan niet meer naar bijeenkomsten of evenementen waar de persoon het risico loopt een navel te zien.

Diagnose en behandeling van omfalofobie

Het Handboek voor Geestelijke Stoornissen (DSM-5) stelt dat iemand met een specifieke fobie, zoals een angst voor navels, zich ervan bewust is dat zijn angst buiten proportie is. Desondanks wordt het gevaar overschat, waardoor zijn angst toeneemt.

Hierdoor is het aan een professional in de geestelijke gezondheidszorg om te beoordelen of deze reacties in verhouding staan tot het werkelijke risico. Dit is essentieel voor de keuze tussen de volgende behandelingen.

1. Exposure therapie

Experts zeggen dat exposure therapie (Engelse link) de meest goed bestudeerde en effectieve manier is om specifieke fobieën aan te pakken. Bij deze behandeling ontwikkelen de patiënt en de therapeut een lijst van angstopwekkende situaties.

In het geval van omfalofobie begint het proces met activiteiten die een minimaal ongemak veroorzaken. Bijvoorbeeld  het kijken naar een tekening of foto. Geleidelijk gaat het over naar meer uitdagende situaties. Bijvoorbeeld het aanraken van het eigen litteken of het zien van dat van iemand anders.

Het belangrijkste is om dit te doen in een veilige omgeving en onder begeleiding van een specialist, waarbij de blootstelling wordt gecombineerd met ontspannings- en ademhalingstechnieken. Na verloop van tijd leren de hersenen dat de dreiging niet echt is en wordt de angst sterk geminimaliseerd .

2. Cognitieve gedragstherapie (CGT)

CGT is een andere behandeling die helpt om de irrationele gedachten die de angst aanwakkeren te veranderen. Veel mensen met een angst voor navels kunnen er vervormde ideeën over hebben. Ze kunnen denken dat ze vies of gevaarlijk zijn, of dat ze aanraken een ondraaglijk gevoel geeft.

Cognitieve gedragstherapie technieken werken om deze overtuigingen te identificeren en te veranderen, en ze te vervangen door meer realistische gedachten. Daarnaast worden strategieën aangeleerd om de angst te beheersen wanneer je in het dagelijks leven met de fobie te maken hebt.

3. Acceptance and Commitment Therapy

Deze benadering is er niet op gericht om de angst te elimineren. Het kan je helpen om de angst te begrijpen zonder deze je leven te laten beheersen. Acceptance and Commitment Therapy leert mensen om deze gevoelens te herkennen en door te gaan met dagelijkse activiteiten ondanks de aanwezigheid ervan.

Iemand kan bijvoorbeeld leren om het ongemak te verdragen zonder situaties te vermijden waarin navels een rol spelen. Denk aan zaken zoals het dragen van een bikini of het kijken naar films waarin ze voorkomen. Geleidelijk aan vermindert deze acceptatie de angst en verliest de fobie haar intensiteit. 

4. Ontspannings- en mindfulness-technieken

Wanneer angst wordt getriggerd, reageert het lichaam met lichamelijke symptomen. Methoden zoals diafragmatisch ademen, progressieve spierontspanning en meditatie helpen om deze signalen te verminderen en de angst met meer controle tegemoet te treden.

5. Gebruik van medicatie

In sommige gevallen, wanneer de angst te sterk is en het dagelijks leven van een patiënt ernstig beïnvloedt, kan de specialist het gebruik van medicatie op tijdelijke basis aanbevelen.

Het MSD Handboek beschrijft dat benzodiazepinen (zoals lorazepam) de angst in specifieke situaties kunnen verminderen. Bètablokkers (zoals propranolol) helpen om de lichamelijke symptomen van angst onder controle te houden.

Het is cruciaal om te benadrukken dat deze medicijnen geen oplossing voor de lange termijn zijn en met voorzichtigheid en onder medisch toezicht moeten worden gebruikt. Idealiter worden ze gecombineerd met psychologische therapie om een allesomvattende behandeling te krijgen.

Geleidelijk en met professionele hulp is het mogelijk om omfalofobie onder controle te krijgen

Angst voor navels lijkt misschien een ongewone fobie. Het kan echter net als elke andere irrationele angst met gunstige resultaten worden behandeld. De sleutel is om er geleidelijk en met de juiste hulpmiddelen mee om te gaan, waarbij je onthoudt dat elk geval uniek is en dat de aanpak daarvan afhangt.

Met goede professionele ondersteuning en de combinatie van therapieën met wetenschappelijke ondersteuning is het mogelijk om de angst te verminderen en de controle over je leven terug te krijgen. Als je je herkent in de hier beschreven symptomen, aarzel dan niet om hulp te vragen.