Neurotisch fatalisme: geloven dat je niets kunt veranderen
Neurotisch fatalisme is een concept dat oorspronkelijk werd voorgesteld door Viktor Frankl. Andere auteurs hebben het echter onder andere namen geïdentificeerd. Het betreft het idee dat we allemaal een bepaalde manier van zijn hebben en volledig beheerst worden door de genetica. In feite zijn we volgens deze gedachtegang niet in staat iets anders te zijn dan zoals we zijn.
De favoriete uitdrukking van degenen die ten prooi zijn aan neurotisch fatalisme is: “Zo ben ik nu eenmaal.” Ze zijn geneigd deze uitdrukking te gebruiken als iemand hen gevraagd heeft bepaalde veranderingen aan te brengen in de manier waarop ze zich gedragen. Ze reageren door te zeggen: “Je hoeft niet zo agressief te doen. Zo ben ik nu eenmaal en daarmee uit”.
Viktor Frankl beweerde dat neurotisch fatalisme een typische uiting is van existentiële frustratie. Tegelijkertijd voedt dit soort houding een gefrustreerd wezen.
Het is een toestand waarin het individu ophoudt zichzelf te beschouwen als een subject dat in staat is zijn werkelijkheid te beïnvloeden. In plaats daarvan nemen ze de rol aan van een object dat overgeleverd is aan de omstandigheden. We zullen dit straks nader toelichten.
“Het leven stelt de mens voortdurend vragen waarop hij moet antwoorden. Elke actie van hem, ongeacht het reliëf, is een antwoord. Dankzij elk van deze antwoorden komt de wereld een beetje uit de mist, om voor hem een bepaalde vorm aan te nemen. Weigeren te antwoorden is ze in de mist verwerpen.”
Neurotisch fatalisme
Neurotisch fatalisme is een existentiële positie waarin een individu weigert betekenis te geven aan zijn eigen leven en ervan uitgaat dat het het resultaat is van externe factoren of in elk geval buiten zijn macht ligt. Het is daarom een berustende positie, maar tegelijkertijd dogmatisch.
Een individu in deze positie gelooft dat ‘het lot’ de uitkomst van situaties bepaalt. Het gevaarlijkste aan deze houding is het feit dat ze een verzaking veronderstelt aan verantwoordelijkheid en vooral aan vrijheid (Spaanse link).
Zolang een individu ervan uitgaat dat hij een object van het lot is, is hij niet verantwoordelijk voor het veranderen van zijn leven, noch gelooft hij dat hij de autonomie heeft om dat te doen.
Er is zelfs gesuggereerd dat neurotisch fatalisme niet alleen een individu treft, maar een complete groep, zoals een familie, of zelfs een hele samenleving. Een groep kan zich bijvoorbeeld voorbestemd voelen (Spaanse link) om in oorlog, ellende of onrecht te leven. In feite beperkt hun bestaan zich tot het omzeilen van die omstandigheden die zij onmogelijk achten te veranderen.
Kenmerken van neurotisch fatalisme
Martín Baró, een andere van de theoretici die zich met dit onderwerp bezighield, beweerde dat neurotisch fatalisme zich manifesteert via drie aspecten: ideëel, affectief en gedragsmatig. Laten we eens kijken naar de eigenschappen die het in elk van deze dimensies verkrijgt.
Cognitieve component
Dit verwijst naar de ideeën die het neurotisch fatalisme ondersteunen. Het gaat om rationele constructies die de houding van passiviteit, berusting en frustratie verklaren. Volgens Baró:
- Is het leven een werkelijkheid die zich ontvouwt volgens een vooraf geschreven lot.
- Komt de mogelijkheid om wijzigingen aan te brengen in die indeling niet overeen met het individu.
Emotionele component
Neurotisch fatalisme gaat ook gepaard met een reeks emoties die deze existentiële houding zowel in stand houden als eruit voortvloeien. Het zijn de volgende.
- Het lot wordt met berusting aanvaard, want zich ertegen verzetten is zinloos.
- Het heeft geen zin je te laten meeslepen door verdriet of vreugde, want emoties veranderen niets.
- Het leven is veeleisend, pijnlijk en tragisch.
Gedragscomponent
In gedragstermen komt neurotisch fatalisme tot uiting in de volgende gedragingen.
- Onderwerping aan het lot is de meest geschikte manier van leven.
- Passiviteit is de beste optie omdat actie alleen maar neerkomt op een nutteloze uitgave van energie.
- Het enige dat telt is het heden, want het verleden en de toekomst zijn slechts een manifestatie van het lot.
Frustratie als levenswijze
Neurotisch fatalisme kan, als het echt is en niet geveinsd, een enorme bron van frustratie zijn. Aan de andere kant lijkt het wel een positieve kant te hebben. Want als een individu zijn vrijheid en verantwoordelijkheid opgeeft, nemen ze ook elke onzekerheid weg bij het nemen van beslissingen. Daarom vermijden ze het dragen van persoonlijke verantwoordelijkheid voor eventuele fouten.
Aan de andere kant biedt het overlaten van het leven in de handen van externe factoren een gevoel van valse rust. De prijs om dit te doen is extreem hoog en leidt tot een aaneenschakeling van frustraties.
Zolang een individu ervan uitgaat dat hij een object is en geen subject, kan hij niet verder gaan dan de keten die hem bindt. Als gevolg daarvan bestaan ze wel, maar leven ze niet echt.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Frankl, V. (2010). Neurosis colectivas de la actualidad. Neurosis colectivas de la actualidad, 119-135.
- Ramírez, J. L. (2000). Homo instrumental: reflexiones (no sólo pesimistas) acerca del dominio de la tecnología y de la renuncia humana a la libertad. Homo instrumental: reflexiones (no solo pesimistas) acerca del dominio de la tecnología y de la renuncia humana a la libertad, 65-87.