Multiprobleemjongeren: een toenemend probleem

Steeds meer jongeren ontwikkelen psychische problemen, naast het feit dat ze in conflict komen met autoriteit. Waarom is dit?

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Gorka Jiménez Pajares.

Laatste update: 28 maart, 2023

Tiener zijn kan moeilijk zijn. In deze levensperiode zijn er inderdaad ingrijpende veranderingen die bepalen hoe ze als volwassene zullen uitpakken. Tiener zijn betekent in feite het doorsnijden van een aantal banden die hen met de kindertijd verbinden en het opbouwen van nieuwe banden.

Tieners kunnen het leven echter vaak ervaren als stormachtig, dramatisch en onstabiel. Dit gebeurt omdat er in de westerse cultuur, anders dan in andere, geen riten, rituelen of praktijken zijn die de adolescent aangeven dat hij geen kind meer is en een volwaardige volwassene is geworden (Madruga, 2019).

Multiprobleemjongeren: een gevaarlijke cocktail

Tieners ervaren veel moeilijkheden. Er zijn bijvoorbeeld belangrijke veranderingen, zowel in hun lichaam als in hun sociale relaties. Bovendien zijn hun hersenen nog lang niet volledig ontwikkeld, en hebben ze de neiging om emoties intenser te ervaren.

Een percentage van hen vindt drugs een manier om ermee om te gaan en hun ongemak op korte termijn te verminderen. Maar, het betekent dat ze waarschijnlijk in uiterst pijnlijke valkuilen trappen.

De term multiprobleemjongeren wordt gebruikt wanneer de tiener in deze vitale periode te maken heeft met problemen zoals drugsverslaving, maar ook met andere problemen zoals geestelijke gezondheid en juridische kwesties. In feite hebben momenteel in Europa meer dan twee miljoen jongeren met deze problemen te maken.

Uit de cijfers over psychische stoornissen in ontwikkelde landen, zoals Spanje of de VS, blijkt dat bijna 15 procent van de mensen tussen de vier en 17 jaar een gediagnosticeerde psychische stoornis heeft (Ribas-Siñol, 2015).

Bovendien zijn er steeds meer gevallen van jongeren die meerdere stoffen gebruiken en andere comorbide ziektebeelden ontwikkelen. Met andere woorden, ze vertonen meerdere klinische entiteiten tegelijk.

Drugs, een springplank naar andere psychische stoornissen

Tegenwoordig neemt middelenmisbruik bij jongeren toe. Sterker nog, 25 procent bekent dat in de afgelopen weken te hebben gedaan. Tot de meest gebruikte middelen in deze populatie behoren alcoholische dranken en cannabis. Daarnaast neemt het cocaïnegebruik exponentieel toe, iets wat de deskundigen alarmerend vinden.

Deze dramatische toename van middelengebruik heeft ernstige gevolgen. Zo zijn multiprobleemjongeren geneigd gewelddadiger te zijn en vaker crimineel gedrag te vertonen. Vaak is hun doel het verkrijgen van geld om drugs te betalen. Het gevolg is dat ze moeilijk integreren in de maatschappij en ernstige juridische problemen krijgen.

Wanneer een jongere naast drugsverslaving nog een andere klinische entiteit presenteert, zoals depressie of trauma, staat dat bekend als een dubbele pathologie (Spaanse link). Dit type aandoening maakt elke interventie complexer, omdat gezondheidsproblemen gecombineerd worden met problemen op justitieel niveau.

Veel voorkomende stoornissen bij multiprobleemjongeren

Het feit dat gezondheidsproblemen in de adolescentie tegenwoordig eerder beginnen en talrijker zijn, is opmerkelijk. In feite is vastgesteld dat bijna de helft van de jongeren die lijden aan dubbele stoornissen meer dan drie stoornissen tegelijk vertonen. De gegevens variëren afhankelijk van het soort onderzoek en er zijn enkele klinische entiteiten die vaker voorkomen bij multiprobleemjongeren.

Deze kunnen allemaal met elkaar samenhangen. Het is echter moeilijk om te weten welke ervan het eerst is ontwikkeld en de andere heeft versterkt. Daarom is grote klinische deskundigheid vereist bij de aanpak van de problemen die deze jongeren presenteren.

Gedragsproblemen

De meest voorkomende stoornissen in deze populatie zijn gedragsstoornissen (Spaanse link). Ze uiten zich vaak in vijandig gedrag. Bijvoorbeeld diefstal, liegen, of ongehoorzaam zijn aan sociaal vastgestelde normen.

De American Psychiatric Association (2014) beweert dat een kenmerk van deze jongeren hun lage vermogen is om frustratie te verdragen. De gevolgen variëren, afhankelijk van het geslacht van de adolescent:

• Meisjes hebben de neiging meer te liegen. Ze missen ook vaker school en gebruiken meer drugs, vergeleken met jongens. De agressies die zij plegen vinden plaats in de relationele context en zijn meer van psychologische dan van fysieke aard. Bijvoorbeeld verbale intimidatie.
• Jongens daarentegen plegen meer fysieke agressie. Zo plegen ze vaker vernielingen en vechtpartijen. Ook gedrag in verband met diefstal van voorwerpen is karakteristieker bij mannen. In feite vertonen zij een intenser verzet tegen sociale normen.

Volgens het door McDonough voorgestelde ontogenetische model (Fonseca, 2021) is middelengebruik een contextuele predisponerende factor voor de ontwikkeling van gedragsstoornissen. Daarnaast zijn andere elementen zoals strafgerichte opvoeding en blootstelling aan gewelddadige omgevingen relevante factoren bij dubbele pathologie.

De schaduw van depressie

Depressie is de tweede meestvoorkomende klinische entiteit waaraan multiprobleemjongeren lijden. Het is momenteel inderdaad bekend dat bijna vijf procent van de jongeren aan een depressie lijdt. Het is een van de meestvoorkomende stoornissen in dit deel van de bevolking.

Bij mannen gaat het vooral gepaard met gedragsstoornissen en drugsgebruik. Deze cocktail maakt de kans groter dat ze zelfmoord plegen, wat de derde meest voorkomende factor van sterfte is in deze populatie (Ribas-Siñol, 2015).

Eén theorie staat bekend als de zelfmedicatiehypothese. Die zou kunnen verklaren waarom jongeren middelen als cocaïne, dat een stimulerend middel is, gebruiken met als doel hun depressieve symptomen te verminderen. Het zou ook de reden kunnen zijn voor de toename van het gebruik van deze stof door jongeren.

Door trauma verwonde geesten

Trauma is een andere stoornis die vaak beschreven wordt in de context van multiprobleemjongeren. In de adolescentie ontstaat het door voortdurende situaties van misbruik. In feite kan middelenmisbruik door jongeren worden uitgevoerd om vijandige en misbruikte omgevingen het hoofd te bieden.

Zo vermeldt de APA (2014) dat middelenmisbruik en gedragsstoornissen sterk verbonden zijn met jeugdtrauma. Meer in het bijzonder oppositionele defiantiestoornis. Bovendien wijst het erop dat drugs een manier kunnen zijn om het omgaan met buitengewoon intense herinneringen vanuit emotioneel oogpunt te vermijden.

Overlappende aandoeningen

Zoals je ziet, overlappen de klinische entiteiten die in de context van drugsmisbruik naar voren komen elkaar vaak. Gezien het feit dat we een decennium doormaken dat gekenmerkt wordt door economische instabiliteit, een pandemie en oorlog, is het begrijpelijk dat de gevoelens van onzekerheid en leegte die jongeren kunnen ervaren, toenemen.

Daarom komt het steeds vaker voor dat je in gezondheidsklinieken jongeren aantreft met een uitgebreide geschiedenis van drugsverslaving, depressie, gedragsproblemen en trauma. Deze toename is uiterst verontrustend en alarmerend voor de gezondheidszorg.

Ze streven er dan ook voortdurend naar onderzoek te blijven doen en preventieprogramma’s te ontwikkelen die de adolescente bevolking helpen een gezond leven te leiden.