Moraliseren is een vorm van geweld

Moraliseren is een vorm van psychologisch geweld. Het heeft tot doel de ander een verhaal op te dringen dat draait rond waarden. Hierbij maakt men gebruik van de tegenstelling tussen de juiste of de verkeerde ingesteldheid. De motivatie is om anderen een schuldgevoel te geven. Het heeft dus niets te maken met ethische principes aanleren.

Moraliseren is een vorm van psychologisch geweld dat meestal onopgemerkt gebeurt. Waarden of principes aan anderen opdringen wordt in vele gevallen als iets heldhaftig beschouwd. Mensen bewonderen en verdedigen dus sommige agressieve en vernederende houdingen.

Wie zijn toevlucht neemt tot moraliseren, rechtvaardigt zichzelf door te zeggen dat ze het voor het welzijn van de mensen doen. Ze willen dat alle anderen zich aan bepaalde waarden aanpassen.

Toch gebruiken ze bedenkelijke middelen om dit te bereiken. Als de mensen die de agressie ondergaan, niet gehoorzamen, dan bekritiseren ze hen. Ze minachten en verwerpen hen en vallen hen lastig.

Meestal begint de cyclus van moralisering met paternalisme. Mensen delen hun raad terwijl niemand erom gevraagd heeft. Ze evalueren anderen alsof hun beoordeling respect verdient en waardevol is.

Het meest verontrustende aspect hiervan is dat ze niet echt een voorbeeld van goed gedrag zijn. Toch bevinden ze zich vaak in posities die ertoe leiden dat ze geloven dat ze beter zijn dan alle anderen.

Moraliseren en onderwerping

Het voornaamste kenmerk van moraliseren is het opleggen van gedragsrichtlijnen aan andere mensen. Het sleutelwoord in de dynamiek die we hier beschrijven, is precies dat: opleggen.

De persoon wil dat zijn “waardevol” verhaal door anderen aangenomen wordt om de eenvoudige en onmiskenbare reden “dat dit het verhaal is dat de mensen zouden moeten volgen.”

Mensen die moraliseren toepassen, denken dat ze op moreel vlak superieur zijn. De reden kan zijn dat ze een vader of een moeder, een baas, een psycholoog of een priester zijn. Het kan ook gewoon te maken hebben met het feit dat ze meer taalvaardig zijn dan de rest.

Soms is het voor hen gemakkelijk om te geloven dat ze het gedrag van mensen mogen beïnvloeden. Dat kan echter niet verder afstaan van de waarheid.

Authentieke morele principes moeten zowel met reflectie als met overtuiging rekening houden. Ze worden niet uit angst, druk of dwang in de praktijk omgezet. Het is waar dat kinderen tijdens het opgroeien de begeleiding van hun ouders nodig hebben.

Op die manier kunnen ze namelijk ten volle en op een constructieve manier deel worden van de samenleving. Er is echter een groot verschil tussen opvoeding en moraliseren. Opvoeding heeft als doel bewustzijn te ontwikkelen. Het doel van moralisering is de controle in handen te houden.

Geweld en moraliseren

Moralisering leidt tot psychologisch geweld. Ten eerste komt dat omdat het ervan uitgaat dat de andere persoon op moreel vlak minderwaardig is. Meestal is moralisering ook bedrieglijk.

Wie kan tenslotte echt zeggen dat een menselijke wezen moreel superieur is aan een ander? Is er volledige zekerheid dat de ene persoon ethisch consequenter is dan de ander? Zijn de motivaties en de bedoelingen die hun gedrag beheersen, voldoende duidelijk?

Er zijn vele gevallen van religieuze leiders, politici, ouders en zelfs leerkrachten die in de praktijk zelf niet doen wat ze andere mensen aansporen te doen. Ook al zouden deze figuren doen wat ze verkondigen, dan nog zou hun vermogen om de individualiteit en de integriteit van anderen te respecteren, het eerste bewijs van hun morele verlichting moeten zijn.

Anderzijds moeten we ook vermelden dat dit soort gedrag niet alleen met woorden te maken heeft. Meestal gaat moralisering ook gepaard met gebaren van goedkeuring of afkeuring of met iets het etiket juist of fout geven. En dit is een synoniem voor manipulatie. Manipulatie berokkent andere mensen schade.

Andere kenmerken

Moralisering gaat vaak ook samen met controlerend en respectloos gedrag. Mensen die moraliseren, voelen zich bijvoorbeeld meestal bevoegd om mensen te ondervragen en in vraag te stellen. Ze stellen dan vaak vragen zoals “Waar ga je naartoe?” “Wat ga je doen?” of “Waarom heb je dat gedaan?” of Wat verberg je voor mij?”

Bovendien kunnen ze ook op een dwingende toon spreken. Ze willen namelijk de baas zijn omdat dat een manier is om hun zogenaamde superioriteit op te bouwen en opnieuw te bekrachtigen.

Meestal hebben ze ook het gevoel dat zij het recht hebben om de daden van andere mensen te interpreteren. Ze zeggen dus vaak dingen als “Je hebt dat alleen maar gedaan omdat je er iets bij kon winnen.”

Het verschrikkelijkste wat deze mensen doen, is de mensen belachelijk maken, kleineren en proberen te bekritiseren die niet denken of zich gedragen zoals zij doen.

Hun doel is om deze mensen een gevoel van schaamte en een schuldgevoel te bezorgen. Dat doen ze niet noodzakelijk omdat ze zich zorgen maken over de morele waarden van anderen. Ze doen dit echter omdat ze willen dat hun verhaal de wet wordt.