Microbiota en depressie: hoe zijn ze gerelateerd?

De toestand van onze darmflora heeft een directe invloed op ons zenuwstelsel en ons gedrag. Hoe is dit mogelijk? In dit artikel leggen we het uit.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Montse Armero.

Laatste update: 27 december, 2022

Microbiota en depressie zijn twee begrippen die tot verschillende semantische knooppunten behoren en die niets met elkaar te maken lijken te hebben. Ze zijn echter wel degelijk verwant. Sterker nog, in grotere mate dan wetenschappers enkele decennia geleden dachten.

Tot op heden, in de 21e eeuw, hebben een groot aantal onderzoeksteams aanzienlijke middelen besteed aan het bestuderen van het spijsverteringsstelsel en hoe het andere organen beïnvloedt. De resultaten tonen bidirectionele communicatie tussen verschillende systemen. Dit betekent dat wat er in het ene orgaan gebeurt, direct of indirect invloed heeft op andere organen.

Darmflora

Intestinale microbiota waren voorheen bekend als darmflora. Het is een verzameling micro-organismen die in de darm leven. Er zijn ongeveer honderd biljoen van deze micro-organismen. Ze omvatten meer dan 400 soorten bacteriën, verschillende schimmels, virussen, protozoa en andere microben.

De darmflora speelt een belangrijke rol in de fysiologie en pathofysiologie van gezondheid en ziekte (Engelse link). Enkele van de belangrijkste zijn de volgende:

• Vertering en opname van voedingsstoffen.
• Synthese van vitamine K, B5, B8 (biotine) en B9 (foliumzuur).
• Intestinale opname van ijzer, calcium en magnesium.
• Synthese van vetzuren met een korte keten (SCFA).
• Neuro-endocriene regulatie (darm-hersen-as).
• Modulatie van het immuunsysteem.
• Energiehomeostase.
• Barrièrefunctie tegen ziekteverwekkers.
• Neurotransmittersynthese (Engelse link).
• Regulering van de darmtransit.

De link tussen microbiota en depressie

Sommige studies (Spaanse link) beweren dat de communicatie tussen de microbiota en de hersenen bidirectioneel is. Ze stellen dat het zenuwstelsel, het endocriene systeem en het immuunsysteem bij deze communicatie betrokken zijn.

De micro-organismen die in de microbiota aanwezig zijn, produceren stoffen die het darmepitheel kunnen passeren, het bloed kunnen binnendringen, de bloed-hersenbarrière kunnen passeren en de hersenen kunnen bereiken. Het omgekeerde proces komt ook voor. Met andere woorden, het zenuwstelsel werkt in op de darmbacteriën en moduleert deze.

We weten nu dat 95 procent van serotonine in de darm wordt geproduceerd. Serotonine is een van de belangrijkste neurotransmitters bij stemmingsregulatie. Andere belangrijke middelen in de darm-hersencommunicatie zijn vetzuren met een korte keten (acetaat, propionaat en butyraat), hormonen zoals cortisol en neurotransmitters zoals GABA.

Veranderde microbiota en depressie

De balans van de microbiota kan door meerdere factoren worden beïnvloed. Voeding, antibiotica, chronische stress, een zittende levensstijl of een gebrek aan rust zijn bijvoorbeeld enkele van de belangrijkste.

In feite, wanneer de samenstelling van de microbiota verandert en er een onbalans ontstaat. Dit staat bekend als intestinale dysbiose. Het kan bijdragen aan het optreden of verergeren van de symptomen van depressie.

Zoals we eerder hebben uitgelegd, vindt het omgekeerde proces ook plaats. Daarom kan een depressieve toestand bepaalde soorten bacteriën in de microbiota wijzigen. Op zijn beurt verergert de veranderde microbiota het depressieve beeld.

Verbetering van de conditie van de microbiota

Als mensen hebben we geen controle over veel van de externe negatieve factoren die ons overkomen. Bijvoorbeeld crises, pandemieën, ongevallen of sterfgevallen. Toch zijn dit situaties die zeer schadelijk kunnen worden. In feite kunnen ze ons vatbaar maken voor depressie.

We hebben echter een grote kracht om te reageren op wat er in ons gebeurt, zowel fysiek als mentaal. Dus, gezien de kennis die we vandaag hebben, is het van cruciaal belang dat we zorgen voor de factoren die het evenwicht van de microbiota het meest beïnvloeden.

Eetpatroon

Een voeding op basis van echte voeding en niet bewerkte producten is essentieel om een goede darmbalans te behouden. De voedingsmiddelen die het meest worden aanbevolen om te consumeren voor een ontstekingsarm dieet zijn groenten, fruit, noten, zaden, vis, eieren en onbewerkt grasgevoerd vlees.

Ultrabewerkte voedingsmiddelen en alcoholische en suikerhoudende dranken kunnen daarentegen ontstekingen in de darm veroorzaken. Laaggradige ontstekingen die in de loop van de tijd aanhouden, bevorderen de ontwikkeling van meerdere, meestal vermijdbare ziekten. Om die reden is het belangrijk dat we een dieet volgen dat zo min mogelijk bewerkt is.

Antibiotica en probiotica

Het nemen van antibiotica vernietigt de balans van darmbacteriën. Daarom worden steeds vaker probiotica naast antibiotica voorgeschreven. Deze voldoen echter niet altijd aan wat op de etiketten staat beschreven. Om erachter te komen of een probioticum van kwaliteit is of niet, moet de productbeschrijving worden onderzocht om te zien of het het volgende bevat (Spaanse link) :

• Identificatie van geslacht en soort van micro-organismen.
• Stamaanduiding.
• Opslagcondities.
• Veiligheid.
• Aanbevolen dosis.
• Exacte beschrijving van de fysiologische effecten.

Chronische stress

Chronische stress is een van de factoren die de psychische problemen van mensen het meest beïnvloeden. Bovendien verandert het de balans van de microbiota aanzienlijk.

Daarom is het belangrijk dat we zoeken naar manieren om beter met stress om te gaan. Enkele van de meest effectieve methoden zijn mindfulness, meditatie en wandelingen in de natuur. In feite, het ondernemen van elke vorm van fysieke activiteit die ons de kans geeft om te ontsnappen aan onze meest schadelijke gedachten.

Fysieke activiteit

Consequent gedaan, verhoogt lichaamsbeweging de diversiteit van de darmmicrobiota. Naast de talloze fysieke voordelen, voorkomt fysieke activiteit ook bepaalde ziekten. Bijvoorbeeld darmkanker, obesitas, angst en depressie.

Lichamelijke activiteit is vooral gunstig voor mensen die lijden aan depressie, stress en angst. Niet alleen verbetert het de stemming, maar indirect wordt ook de microbiota begunstigd.

Slapeloosheid

Slechte slaappatronen veranderen in de loop van de tijd veel van de lichaamsfuncties. Dit omvat de spijsverteringsfunctie. Daarom, als we slecht slapen, verslechtert onze spijsvertering.

Op de lange termijn worden de darmflora ook aangetast door slaap van slechte kwaliteit. Om deze reden is het belangrijk om een manier te vinden om het op te lossen als we een tijd doormaken waarin we last hebben van slapeloosheid.

Laatste gedachten over microbiota en depressie

Elke dag verschijnt er meer onderzoek dat de balans van de darmflora in verband brengt met de stemming. Het is dan ook duidelijk dat we niet altijd kunnen beslissen welke ervaringen we zullen meemaken. We kunnen echter een proactieve houding ontwikkelen ten opzichte van alles waar we controle over hebben.

De zorg voor onze darmflora bevordert de goede werking van ons zenuwstelsel. Dat komt omdat het neurotransmitters zoals serotonine reguleert die zo belangrijk zijn in gevallen van depressie.

Bovendien draagt het hebben van een gezonde microbiota bij aan de balans van andere systemen die zo fundamenteel zijn voor ons welzijn. Bijvoorbeeld het immuunsysteem of het endocriene systeem.