Ben je alleen linkshandig per toeval?

Bijna negen van de tien mensen zijn rechtshandig. Dit betekent dat slechts 10% van de mensen over de hele wereld linkshandig is. Waarom is dat? Is het geluk? Of is rechtshandigheid genetisch? Komt het door te oefenen? Kan ik linkshandig worden? Is het afhankelijk van mijn persoonlijkheid?

Wel, de uitleg is niet zo eenvoudig. Er is veel onderzoek naar gedaan maar er zijn geen definitieve resultaten. Er zijn echter twee hypothesen met meer wetenschappelijke ondersteuning.

Voor beide verklaringen is rechtshandigheid of linkshandigheid neurologisch. Dat wil zeggen dat het het resultaat is van hoe ons zenuwstelsel evolueert. Daarom weten we met zekerheid dat we niet op deze manier zijn geboren. Het is ook niet toevallig. Integendeel, het ontwikkelt zich in de kindertijd. Maar waarom?

Linkshandig of rechtshandig? Het brein is verantwoordelijk

Deze eerste theorie bestaat al jaren. Het zegt dat je links- of rechtshandigheid van je brein komt. Het wordt bepaald door de ‘lateraliteit‘ van de persoon. Lateraliteit betekent of je de rechterkant of de linkerkant van de symmetrische delen van het lichaam meer gebruikt: handen, ogen, voeten, oren…

Anatomisch zijn onze lichaamsdelen symmetrisch. Maar op functioneel niveau zijn ze asymmetrisch. Het is lateraliteit wanneer de ene kant van het lichaam de andere overheerst bij het doen van dingen (schrijven, deuren openen, tennissen…). Linkshandigen gebruiken de linkerkant en rechtshandigen gebruiken natuurlijk de rechterkant.

We ontwikkelen lateraliteit tussen drie en zes jaar oud en deze is volledig gevormd op zevenjarige leeftijd. Als het kind dit op vijfjarige leeftijd nog niet heeft ontwikkeld, moet je een specialist raadplegen.

Lateralisatie

Om de theorie te begrijpen die we zojuist hebben geïntroduceerd, moeten we uitleggen wat lateralisatie is. Het betekent dat één hersenhelft in ons dominanter is. Over het algemeen ‘stuurt’ de rechter-hersenhelft de bewegingen van de linkerkant van het lichaam. En vice versa, de linker-hersenhelft ‘stuurt’ de bewegingen aan de rechterkant. Dat is waarom we kunnen zeggen dat:

• Rechtshandige mensen hebben dominantie van de linkerhersenhelft en rechtse lateraliteit.
• Linkshandige mensen hebben dominantie van de rechterhersenhelft en linkse lateraliteit.

De ruggengraat bepaalt alles

Onlangs zeiden onderzoekers van de Ruhruniversiteit van Bochum (Duitsland) dat het brein niet voor lateraliteit kiest, maar eerder de ruggengraat. Ze ontdekten dat er bij acht weken zwangerschap al duidelijke genetische verschillen zijn tussen linkshandige en rechtshandige baby’s.

Dat wil zeggen, zelfs wanneer de baby in de baarmoeder is, hebben de genen in de ruggengraat die verantwoordelijk zijn voor de controle van ledematenbeweging al in verschillende groepen verdeeld. Baby’s kiezen er bijvoorbeeld al voor om slechts aan één kant hun duim te zuigen. Dus hoe is dit mogelijk?

Het proces werkt als volgt. De hersenschors stuurt motorische commando’s naar de ruggengraat, die de bewegingen van de benen en armen van het kind regelt. De onderzoekers ontdekten dat er op acht maanden oud nog steeds geen communicatie is tussen de hersenschors en de medulla (het verlengde merg). Dus alleen de ruggengraat kan verantwoordelijk zijn voor hun bewegingen.

Voor deze onderzoekers legt de epigenetica de lateraliteit uit. Dit betekent dat de omgeving genen beïnvloedt, en deze beïnvloeden de linker- en rechterkant van de ruggengraat op een andere manier.

Hoe zit het met mensen die tweehandig zijn?

Als je noch rechtshandig of linkshandig bent, is je lateraliteit waarschijnlijk niet correct ontwikkeld. Als dit gebeurt kunnen kinderen tweehandig zijn of hebben ze een gekruiste of tegenstrijdige lateraliteit.

• Tweehandig zijn betekent dat je een ongedefinieerde lateraliteit hebt. Met andere woorden, er is geen dominante hersenhelft. Daarom gebruikt het kind beide symmetrische delen van het lichaam door elkaar heen. Ze kunnen activiteiten uitvoeren met zowel de rechter- als de linkerzijde.
• Gekruiste of gemengde lateraliteit is wanneer de lateraliteiten worden verwisseld. Bijvoorbeeld, het rechteroog van de Spaanse tennisser Rafael Nadal is zijn dominante oog, maar zijn linkerhand is dominant.
• Tegenstrijdige lateraliteit gebeurt wanneer kinderen hun lateraliteit veranderen. Meestal gebeurt dit wanneer een linkshandig kind gedwongen wordt om met de rechterhand te schrijven. Vervolgens gebruiken ze hun ‘natuurlijke’ hand alleen bij activiteiten die niet gemedieerd worden door cultuur, zoals tanden poetsen, groeten of iets duwen.

Tegenstrijdige lateraliteit houdt verband met de marginalisering van linkshandige mensen. We zien het zelfs in onze taal. Twee linkerhanden hebben betekent onhandig zijn. In feite wordt in veel landen, zoals in China, neergekeken naar iemand die zijn linkerhand gebruikt en kinderen worden gecorrigeerd.

Er zijn nog steeds veel onzekerheden om erachter te komen hoe we rechtshandig of linkshandig worden. Onderzoek naar de hersenen en de ruggengraat brengt ons echter dichter bij een onweerlegbare wetenschappelijke verklaring.