Vijf indrukwekkende citaten van Michel Foucault
Bijna alle citaten van Michel Foucault zijn diepzinnig en onthutsend. Dit is ook te verwachten gezien het feit dat hij een van de grootste filosofen was van de hedendaagse tijd. Zijn gedachten markeerden een voor-en-na in de geschiedenis.
Michel Foucault werd geboren in Poitiers (Frankrijk) in 1926. Hij werd filosoof in Parijs en woonde daar tot zijn dood in 1984. Hij vond de belangrijkste inspiratiebron voor zijn reflecties bij Martin Heidegger en Friedrich Nietzsche. Ook baseerde hij zijn gedachten heel duidelijk op de theorieën van Sigmund Freud.
“Ik ben geen profeet. Mijn taak is het maken van ramen waar ooit muren waren. ”
-Michel Foucault-
Foucault maakte zichzelf wereldwijd bekend met zijn werk De woorden en de dingen: een archeologie van de menswetenschappen. Later werk, zoals Discipline, toezicht en straf, Geschiedenis van de waanzin in de zeventiende en achttiende eeuw en de Geschiedenis van de seksualiteit waren echter ook erg indrukwekkend. Hieruit hebben we vijf interessante citaten gehaald die we met je willen delen.
1. Een citaat van Michel Foucault over kennis en macht
De relatie tussen kennis en macht is een onderwerp dat veel naar voren komt in de citaten van Michel Foucault. Dit is een van zijn meest symbolische citaten:
“De geschiedenis van de strijd om de macht, en daarmee de werkelijke omstandigheden van het uitoefenen en onderhoud ervan, is nog steeds bijna volledig verborgen. Kennis is hier geen onderdeel van: dat mag niet bekend zijn. “
Wat Foucault hiermee bedoelt, is dat kennis de macht dient. De belangrijkste dienst die het biedt, is om de vorm te verbergen van hoe macht wordt uitgeoefend, verkregen en volgehouden. Zoals hij zegt, “dat mag niet bekend zijn”. Dit is waarom we het wel hebben over de grote machtsfiguren en hun werken, maar eigenlijk zelden over de acties, manipulaties en misbruik die hierachter vaak plaatsvinden.
2. Het onderwijssysteem volgens Foucault
Het onderwijssysteem verschijnt in verschillende citaten van Michel Foucault als onderwerp. Voor deze Franse filosoof is dit een gebied dat nauw verwant is aan macht. Hij verklaart:
“Alle onderwijssystemen zijn een politieke manier om de toereikendheid van het woord te behouden of te wijzigen, met de kennis en de bevoegdheden die ze impliceren.”
Merk op dat hij niet spreekt van onderwijs in het algemeen, maar van het onderwijssysteem. Er is een groot verschil tussen deze twee dingen. Het onderwijssysteem is erop gericht om het domein van woord, kennis en macht ondergeschikt te maken aan de systemen die controle uitoefenen. Diens rol is volgens Foucault, om het individu op de een of andere manier te ‘domesticeren’ zodat het dat systeem dient.
3. Moraliteit, een vorm van macht
Foucault verwerpt de moraliteit als een ander machtsdiscours dat de relaties van overheersing tracht te bestendigen. Sterker nog, het zou kunnen worden beschouwd als een vorm van macht die nog meedogenlozer en onverbiddelijker is dan de andere vormen. Vanuit moraliteit worden oordelen geveld en sancties getroffen. Afwijzing of uitsluiting wordt beslist en toegepast, alles dat maar consistent is met wat past binnen de parameters van moraliteit.
Daarom luidt een van de citaten van Michel Foucault: “Je moet een held zijn om de moraliteit van de tijd te trotseren.” De moraal van een tijdperk kan een individu beëindigen. De geschiedenis wemelt van de voorbeelden. Voorbeelden die bewijzen dat Foucault gelijk heeft. Sterker nog, intolerantie tegen wat een samenleving als ‘immoreel’ beschouwt, is vaak genoeg tot in het extreme doorgevoerd.
4. Het nut van de gevangenis
Volgens Foucault is er een voor de hand liggende analogie tussen twee gebieden die erg van elkaar lijken te verschillen. In dit opzicht stelt deze indrukwekkende filosoof een interessante vraag.
“Wat is er zo verbazingwekkend aan het feit dat onze gevangenissen lijken op onze fabrieken, scholen, militaire bases en ziekenhuizen, die op hun beurt allemaal weer lijken op gevangenissen?”
Niet alleen in deze vraag, maar in veel van zijn werk, stelt Foucault voor dat er drie gebieden zijn waar macht in haar puurste vorm wordt getoond: gevangenissen, ziekenhuizen en barakken. In deze drie ruimtes is de mens volledig overgeleverd aan de autoriteit die over hem wordt uitgeoefend. Hetzelfde geldt echter ook voor andere gebieden, zoals fabrieken en klaslokalen. Het enige verschil is dat in deze laatste twee de manifestatie ervan subtieler is.
5. Macht en het uitoefenen ervan
Zoals je ziet, trachten veel van deze citaten van Michel Foucault de posities van de hedendaagse macht te veroordelen. Deze reflecties laten zien dat overheersing tegenwoordig hoofdzakelijk wordt uitgeoefend vanuit een ideologisch motief, dat moraliteit, opvoeding en sommige waarden of verachtingen omvat. Dit sluit niet uit dat macht ook over het lichaam wordt uitgeoefend, niet zozeer als fysieke straf, maar als ideologische bevelen.
Een citaat van Michel Foucault dat zijn visie op macht samenvat, is: “Kort gezegd, macht wordt eerder uitgeoefend dan bezeten.” Hiermee bedoelt hij dat macht niet wordt bepaald door een positie of eenvoudigweg door een toestand. Wat het krachtig maakt, is de effectieve uitvoering ervan.
Michel Foucault was een groot denker die een ware revolutie heeft teweeggebracht in de manier waarop de wereld de werkelijkheid ziet. Zijn bijdrage aan de mensheid was onovertroffen. Hij slaagde erin een heel subtiele logica te begrijpen die aanwezig is in alledaagse situaties. Zijn filosofie is een betoog over vrijheid.