Inception: hoe trauma's in onze hersenen kruipen

Inception is een Amerikaanse sciencefiction film uit 2010. Hij is geschreven, geproduceerd en geregisseerd door Christopher Nolan, een Britse filmmaker die bekend is vanwege zijn psychologische thema’s in zijn films.

Inception brengt ons naar een droomwereld, het onderbewustzijn, en de manier waarop trauma’s zich hier projecteren. De film was een groot succes en mensen over heel de wereld waren het oneens over het einde.

Dom Cobb (Leonardo DiCaprio) is een droomdeskundige die dromen uit mensen kan extraheren terwijl ze slapen. Het is niet precies hetzelfde als een droom binnengaan.

Wat hij wel doet is het creëren van een gedeelde droom, waarbij hij een plan doorvoert. Er is een heel team bij betrokken: een dromer, een architect – die de droom ontwerpt – en de persoon vanuit wiens onderbewuste ze de droom proberen te extraheren.

Er zijn ook andere mensen die in de droom voorkomen. Zij zijn echter niets meer dan onderbewuste projecties van de persoon wiens geest ze binnen zijn gegaan. De projecties proberen zich te verdedigen tegen de veranderingen die ze zien, en soms worden ze gewelddadig.

Dit gebeurt vooral vooral met mensen die zichzelf hebben aangeleerd om anderen niet in hun hoofd toe te laten. De inspiratie van Christopher Nolan kwam niet uit een bepaalde theorie, en volgt geen specifiek onderzoek. In plaats daarvan haalde hij zijn inspiratie uit meerdere theorieën, en creëerde hij zijn eigen droomlogica.

Het implementeren van ideeën

Maar Dom Cobb kan niet alleen informatie verkrijgen uit het onderbewuste van iemand anders, hij kan er ook een idee in plaatsen. Dit is wat ze in de film inception noemen. Dit gebruik is veel riskanter, en de gevolgen omvatten krankzinnigheid of obsessie met de persoon in kwestie.

Het probleem is dat je door drie droomniveaus heen moet om het goed te kunnen doen. De persoon moet geloven dat het idee vanuit hunzelf komt – ze moeten nooit het idee krijgen dat iemand anders het heeft geplaatst.

De film laat ons zien dat al deze dromen allemaal nep zijn, ze zijn allemaal gefabriceerd. Inception graaft niet in de aard van de dromen zelf, want de dromen bestaan voor een specifiek doel.

Deze keer moeten Dom Cobb en zijn partners een idee plaatsen in de geest van een erfgenaam van een zakenimperium, zodat de concurrent omhoog kan komen. Inception is zeker een thriller, die ons meeneemt naar de droomwereld met een plot boordevol actie.

De structuur van de dromen in Inception

Inception neemt je mee door verschillende opgewekte dromen die Cobb en zijn team binnengaan om iets te verkrijgen. Er zijn drie manieren om het meeste uit je dromen te halen:

• als ze tot een einde komen, dat wil zeggen als je wakker wordt
• als je in de droom sterft, maar niet in de werkelijkheid
• de kick, het moment dat je het gevoelt hebt dat je valt en wakker wordt

In Inception   zijn de kicks altijd gesynchroniseerd, en hetzelfde liedje speelt: Non, je ne regrette rien.

Er zijn meerdere droomniveaus in de droom, die allemaal in elkaar genesteld zijn. Om in het origineel terecht te komen, moet je door verschillende droomruimtes heen, waarna je in het onderbewuste van die persoon terechtkomt, en het idee kan plaatsen.

Om die niveaus te bereiken moet die persoon een sterk slaapmiddel krijgen, zodat hij of zij diep zal gaan slapen. Het grootste probleem is dat ze dan zo diep slapen dat zelfs doodgaan hen niet wakker kan maken. In dit geval gaan ze naar een droomruimte die bekend is als limbo.

De tijd gaat erg traag in limbo. Zo traag zelfs dat het voelt alsof het helemaal niet voorbij gaat, oneindig, voor de persoon die zich erin bevindt. De tijd in onze dromen is niet hetzelfde als wanneer we wakker zijn – 10 minuten in de werkelijk kunnen aanvoelen als uren in de droom.

Als je droomt, ervaar je alles alsof het echt is. In deze film zie je dat pijn voortduurt in onze geest, en dat alles wat we in dromen voelen echt voelt. Als je in de droomt gewond raakt, zal de pijn in de droom echt zijn. Als je je in limbo bevindt, voel je je alsof je er altijd al bent geweest.

Ze moeten voorkomen dat ze doodgaan in de droom, want hoewel het geen echte dood is, komen ze terecht in een nieuw droomniveau waar ze denken dat ze een heel leven hebben geleefd. De structuur van dromen in Inception lijkt veel op die van een Russische Matroesjkapop. Hoe dieper je in de droom bent, hoe langer het lijkt.

In werkelijkheid slaap je tien uur. Ze brengen een week door in het eerste droomniveau. In het tweede niveau zijn ze zes maanden. Tenslotte, op het derde niveau, brengen ze tien jaar door.

Het idee achter deze structuur lijkt wel op dat van Lacan en Sausurre. Dit zijn beide schrijvers die taalkundige theorieën hebben ontwikkeld, waarbij ze dromen zagen als ondergeschikte clausules. Met andere woorden, ze bevinden zich binnenin elkaar.

De totem

Om ervoor te zorgen dat ze niet gek worden, en dat ze altijd weten of ze dromen of niet, hebben Cobb en zijn team een totem. Het is een persoonlijk, niet-overdraagbaar voorwerp dat ze tot in detail kennen: het gewicht, de textuur, de kleur…ze gebruiken deze totem om vast te stellen of ze dromen of niet, omdat het tijdens de droom kan veranderen.

Het gewicht kan bijvoorbeeld veranderen, of de manier waarop het op de grond valt. Het is van vitaal belang dat slechts één persoon alle kenmerken ervan kent, zodat niemand in de droom met zijn verstand kan knoeien. En natuurlijk ook om altijd een manier te hebben om te controleren of ze wakker zijn of niet.

De projectie van trauma Inception

Het woord trauma komt uit het Grieks en betekent wond. Daarom spreken we over trauma’s als emotionele wonden die een stempel op iemand hebben gedrukt. Bovendien is Traum het Duitse woord voor droom.

Freud was een van de eersten die onderzocht hoe trauma’s zich in ons onderbewustzijn manifesteerden. Volgens hem hebben we toegang tot ons onderbewustzijn door middel van dromen waar onze trauma’s vermomd of geblokkeerd zijn.

Als we dat idee verder uitdiepen, zouden deze trauma’s een soort symbolische representatie in onze dromen hebben. Met andere woorden, je moet ze interpreteren door hun vermomming.

In Nolan’s film bestaan dat soort symbolen niet. Het onbewuste verdedigt zich tegen mogelijke indringers, maar het is geen plek vol ‘vermomde’ trauma’s. Hier is het een plek waar mensen hun ideeën beschermen en de projecties indringers aanvallen.

Om dieper op de film in te gaan moeten we wat spoilers geven, dus je moet nu waarschijnlijk stoppen met lezen als je hem nog niet gezien hebt.

Deze projecties zijn meestal mensen die ze kennen. In het geval van Cobb verschijnt zijn overleden vrouw voortdurend in zijn dromen en saboteert zijn plannen. Deze projectie is niet alleen zijn beeld van zijn vrouw, het is ook een weerspiegeling van zichzelf.

Cobb heeft tegenstrijdige gevoelens over haar dood. Hij voelt zich schuldig, verdrietig en gefrustreerd. Misschien kan hij dat in het echte leven verbergen, maar niet in zijn onderbewuste. Het is dan ook geen verrassing dat zijn vrouw zelfs in deze voorgevormde dromen verschijnt.

Op dit punt gaat Nolan meer in richting van de Jungiaanse kant. Al deze projecties van het onderbewuste komen vanuit Cobb’s ego, vanuit zichzelf. Hij ziet niet alleen zijn vrouw, hij ziet ook zijn schuld aan haar dood.

Jungiaanse ideeën komen ook aan bod door de labyrinten in de film, want een deel van Jung’s theorie was dat de structuur van een droom erg lijkt op de structuur van een labyrint.

Dromen werden ooit gezien als een mystiek onderdeel van het leven. Later ontdekten mensen rationele verklaringen die tot veel verschillende theorieën hebben geleid. In Inception neemt Nolan stukjes van al deze theorieën en drukt hij zijn eigen visie uit als het gaat om wat dromen zijn.