In het leven gaat het niet over beloningen of straffen maar over de gevolgen

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Onze daden en zelfs onze gedachten hebben gevolgen. Door dit te aanvaarden zullen we met doelgerichtheid controle over ons leven kunnen nemen. Op dat moment zullen we ook in staat zijn om het leven op een mooie manier uit te tekenen. We laten dan niet langer toe dat de grillen van het lot ons leven overnemen. Want in ons dagelijks leven is er geen sprake van straffen en belonen. Maar wat we wel of niet doen, heeft wel gevolgen.

Looking for Alaska is een boek van John Green over jongvolwassenen. Hierin stelt de auteur dat we ons veel bewuster moeten zijn van de keten van gevolgen die zelfs uit onze kleinste daden voortvloeien. Dit gezegde hebbende is het niet echt gemakkelijk om dit feit te erkennen.

Velen van ons zijn in een structuur grootgebracht die stevig gebaseerd was op de gedragstheorie. Het enige wat we moesten doen, was op het rode knopje drukken en het blauwe vermijden. Want dan zou alles goed gaan en het leven zou ons iets terug geven.

Maar het leven trekt zich niet veel aan van de rode en de blauwe knopjes. Het leven beloont ons niet en straft ook niet. Wat we wel hebben, zijn hints. Dit zijn heel erg dunne draden waarbij slechts eenmaal ademen de dingen laat trillen en veranderen en de werkelijkheid beïnvloedt.

We nemen de verantwoordelijkheid voor elk woord en elke stilte, voor iets doen en niets doen, voor elke gedachte. Want dat is de manier waarop we controle over ons leven zullen krijgen. Het is belangrijk dat je zo snel mogelijk dit gezichtspunt aanneemt. Het zal je immers helpen om je doelen te bereiken. Bovendien zal je betere en betekenisvollere relaties hebben.

De signalen interpreteren en de gevolgen inschatten

Terrence Deacon is een bekende neuro-antropoloog. Momenteel maakt hij deel uit van de afdeling Cognitieve Wetenschappen van de Universiteit van Californië, Berkeley. Eén van zijn interessantste boeken is “The Symbolic Species.”

In het boek herinnert hij ons aan de onbenutte kracht die we allemaal bezitten maar waar we onvoldoende tijd en energie in steken. We hebben het hier over het vermogen om op een rustige manier de oorzaken van de dingen die gebeuren te analyseren en de mogelijke gevolgen te voorspellen.

Volgens professor Deacon is ons dagelijks leven niet samengesteld uit prikkels waarop we reageren, zoals de gedragswetenschappers beweren. Tenslotte krijgen we niet altijd een beloning of een straf op basis van wat we wel of niet doen.

Signalen in het leven

Overal om je hoon zijn er “signalen” die je moet leren interpreteren. Want ze helpen je om tot een geschikte reactie te komen. Maar om dit te doen hebben we wilskracht en wijsheid nodig. Want die zijn nodig zodat we een logische en nauwkeurige betekenis kunnen geven aan de symbolen die ons omringen.

We geven je een voorbeeld. Als je gaat werken en je ziet een collega huilen aan zijn bureau, dan zal niemand ooit de gedachte hebben om tegen de baas te zeggen dat één van zijn werknemers “vandaag niet erg productief zal zijn.” Nee, we zullen ons afvragen wat de oorzaak van deze emotionele toestand kan zijn. En daarna zullen we kijken hoe we die persoon kunnen benaderen en helpen.

Professor Deacon wijst er ons ook op dat we wijze onderzoekers moeten zijn. Om te beginnen moeten we aannemen dat we fouten maken. Soms slaan we met onze reacties en daden de spijker op de kop. Maar in andere gevallen maken we er een rotzooi van en hebben we geen andere keuze dan de gevolgen te dragen.

Want soms is het leven net als proberen een muziekstuk te spelen met rubberen keukenhandschoenen aan. Je wil een specifieke toets op de piano aanslaan zodat het het perfecte geluid voortbrengt, maar tegelijkertijd druk je per ongeluk meer toetsen aan.

Het geluid dat je dan krijgt, is een beetje onhandig en vals. Maar door dagelijks te oefenen zullen we beetje bij beetje vaardige muzikanten worden die in staat zijn de melodie voort te brengen die we in ons hoofd hebben. Uiteindelijk zullen we de juiste tonen vinden.

Leer je realiteit vorm te geven

Misschien zal het je aanvankelijk beangstigen om te denken dat alles wat je doet en denkt een hele reeks gevolgen heeft. Maar je hoeft dit niet als een klassieke “oorzaak-gevolg”-verbinding te zien. Je moet het door een veel ruimere en rijkere bril bekijken.

Want je moet begrijpen dat ons bestaan een prachtig spel is van onderzoek en schepping. Bovendien moet je ook inzien dat je in dit spel de regels en de richtlijnen moet leren kennen. Die bepalen alles wat er gebeurt.

Je kan de regels gemakkelijk leren. We vertellen je nu welke die zijn. Neem dus even wat tijd en denk erover na…

• Je kan je leven beter maken. Je moet duidelijk zijn over wat je wil bereiken en hoe je dat zal doen.
• Zie in dat er dingen, gebeurtenissen en mensen zijn die we niet kunnen veranderen. We moeten ze aanvaarden zoals ze zijn.
• Leer uit je fouten, je mislukkingen en je verliezen.
• Sta open voor alles om je heen: wees proactief, creatief en dapper.
• Wees ook respectvol. Bekijk je leven als een fijne stof waarop alles wat je doet en zegt, een invloed heeft.

Begrijp tenslotte ook dat het leven geen specifiek vooraf bepaald ontwerp voor jou heeft. Jij en je wilskracht geven vorm aan je lotsbestemming. Jij kan de architect zijn van een vollere mooiere toekomst.