Identiteitscrisis: wat het is, hoe je het kunt herkennen en beheren

Identiteitscrises bij volwassenen komen zeer vaak voor. Relaties en werk zijn meestal de factoren die deze psychologische realiteit het meest veroorzaken. Ontdek welke tools jou kunnen helpen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 30 november, 2024

Een identiteitscrisis doet zich niet alleen voor tijdens de adolescentie. Elke stressvolle ervaring, trauma of onverwachte verandering kan de manier waarop jij jezelf ziet op de proef stellen. Dit zijn momenten waarop, uit de kloven van verwarring, twijfels, kwetsbaarheid, het gevoel van leegte en zelfvragen ontstaan. En ja, zulke ervaringen kunnen heel beangstigend zijn.

Als je dit meemaakt, adviseren wij je om met geduld, empathie en mededogen die speciale persoon te observeren die elke dag in je spiegel wordt weerspiegeld.

Deze momenten hebben ook hun doel, namelijk het vormgeven van een meer authentieke versie van jezelf. Het is tijd om na te denken, nieuwe doelen te stellen en de innerlijke dialoog in praktijk te brengen. Hieronder leggen wij uit hoe.

Wat is het en hoe herken je een identiteitscrisis?

Identiteitscrisis is een toestand van verwarring, twijfel en onzekerheid over het gevoel van ‘ik’. Het is een situatie waarin je eigen overtuigingen, je waarden en de rollen die je speelt in twijfel worden getrokken. De meest voorkomende vragen die doorgaans door je hoofd spoken, kunnen dus zijn: “ Heeft alles wat ik doe echt zin? ». « Wie ben ik werkelijk voor mezelf en anderen? »…

Aan de andere kant is het opvallende aan deze psychologische realiteiten dat ze in stilte worden ondergaan. Onze samenleving wil dat we zelfverzekerd, besluitvaardig, productief en succesvol zijn.

Iedereen die onzekerheden of interne conflicten vertoont, wordt als zwak of feilbaar bestempeld. Deze processen komen echter zeer regelmatig voor bij mensen. Dit zouden de bijbehorende kenmerken zijn.

Onveiligheid en gebrek aan richting

Een van de meest prominente figuren in de studie op dit gebied was de psychoanalyticus Erik Erikson. In zijn boek Identity and Life Cycle (1959) legt hij de complexiteit uit van deze realiteit die volgens hem een van de belangrijkste conflicten definieert waar mensen doorheen gaan. Een van de grootste problemen is dat je niet duidelijk weet waar je je leven naartoe moet leiden.

Het meest voorkomende verschijnsel is een gevoel van onverklaarbare stagnatie. Je geest zit vast in voortdurende onzekerheid over je toekomst en weet niet welke doelen je motiveren. Zonder te begrijpen hoe je hele wezen is alsof je bent gestrand in een lege dimensie, waar het moeilijk voor je is om jezelf te herkennen en de twijfels nooit eindigen.

Verwarring over zelfgevoel

Er zijn maar weinig ervaringen die zo verontrustend zijn als niet weten wie je bent op dit moment in je leven. Zo’n perceptie gaat gepaard met moeilijke emoties zoals angst, angst… Alle overtuigingen en waarden die je tot voor kort bepaalden, zijn nu niet langer logisch.

Aan de andere kant kun je ook het gevoel hebben dat je niet past in de rollen, taken of zelfs bepaalde sociale groepen waar je tot voor kort gelukkig van werd. Nu identificeer je je niet langer met veel van die delen van je bestaan en dit is even vreemd als tegelijkertijd stressvol.

Conflict tussen externe en interne verwachtingen

Om een identiteitscrisis te begrijpen en te herkennen is het essentieel om naar de omgeving te kijken. Deze psychologische ervaring ontstaat wanneer sociale verwachtingen (gezin, werk, cultuur) in botsing komen met de eigen verlangens en behoeften. Er is sprake van dissonantie, je hebt het gevoel dat je er niet bij past, dat er iets mis is en dat leidt tot lijden.

Angst en stress

Deze delicate en uitdagende ervaringen gaan vaak gepaard met fluctuerende en intense emoties die moeilijk te begrijpen en uiteraard moeilijk te reguleren zijn. De kenmerken die dergelijke mismatches definiëren zijn de volgende:

• Plotselinge stemmingswisselingen. Het is gebruikelijk om op dezelfde dag heen en weer te slingeren tussen hoop en wanhoop. Het is alsof je in een emotioneel reuzenrad leeft, waarin deze ups en downs voor grote verwarring zorgen. Het is alsof je geen controle over jezelf hebt.
• Gevoelens van leegte. Dit gevoel is ongetwijfeld het meest bepalende van een identiteitscrisis. De reden waarom het lijkt, houdt verband met een gebrek aan doel, met het geloof dat niets zin heeft… Dit alles kan leiden tot aanhoudend verdriet, angst of zelfs depressieve symptomen.

Wazig zelfbeeld

Tijdens een identiteitscrisis wordt de perceptie van jezelf erg onstabiel en dat zou ons dichter bij een gevaarlijke afgrond brengen. Deze opeenstapeling van leegte, onzekerheden en moeilijke emoties kan uitmonden in een depressieve stoornis.

Een werk gepubliceerd in Frontiers in Psych ology (Engelse link) wijst op het verband tussen een negatieve zelfidentiteit en de eigen depressie. Het onderscheidt zich door het volgende:

• Er treden veranderingen op in de zelfperceptie. Zoals we hebben opgemerkt, kan de persoon fluctuaties ervaren in de manier waarop hij zichzelf ziet, waarbij hij kan wisselen tussen gevoelens van succes en een perceptie van nutteloosheid of mislukking.
• Conflicten tussen verschillende rollen. Het is gebruikelijk dat je je verdeeld voelt tussen verschillende facetten van het leven (bijvoorbeeld tussen wat je wilt zijn en wat je denkt dat je zou moeten zijn). Dit alles voedt de onzekerheid over je ware identiteit.

Plotselinge gedragsveranderingen

Sommige mensen reageren impulsief als ze met dit soort crises te maken krijgen. Sommige mensen nemen plotselinge beslissingen, zoals het veranderen van carrière, verhuizen of het beëindigen van relaties, in een poging om duidelijkheid te vinden. Dit alles zou leiden tot paden of nieuwe realiteiten waar je later misschien spijt van krijgt.

Isolatie en zoeken naar eenzaamheid

Het gevoel niet duidelijk te weten wie je bent, wat je wilt of waar je thuishoort, kan tot isolement leiden. In deze gevallen gaat het zelfs gepaard met het gevoel dat niemand je kan begrijpen. Je ziet anderen met hun vastberaden houding en zo zeker van zichzelf dat het je van streek maakt en tegelijkertijd je behoefte om alleen te zijn vergroot.

Typologieën van een identiteitscrisis

Als er één aspect is dat we als mensen nodig hebben, dan is het dat we heel duidelijk moeten zijn over onze psychosociale zelfdefinitie. We leven in zeer complexe scenario’s waarin we ons moeten aanpassen door verschillende rollen of facetten te vervullen.

Naarmate we ouder worden, variëren onze contexten en behoeften echter ook, waardoor we te maken krijgen met deze frequente identiteitscrises.

Op dezelfde manier is het belangrijk om te weten dat er geen bepaalde duur is met betrekking tot deze fasen en de reconstructie van het zelf.

Ieder mens heeft tijd nodig, maar als deze aanpassing, in plaats van zich voor te doen, de kloof van twijfel en psychisch lijden nog verder opent, is het ideaal om gespecialiseerde hulp in te roepen. Laten we echter eens kijken welke soorten crises zich doorgaans gedurende de levenscyclus voordoen.

Identiteitscrisis in de adolescentie (en iets daarna)

Bij uitstek doet de identiteitscrisis zich ongetwijfeld voor tussen de leeftijd van 10 en 19 jaar. Door de complexiteit van onze samenleving strekt dit zich ook vaak uit tot de groep jongvolwassenen, zoals uitgelegd in de Journal of Applied Developmental Psychology (Engelse link). De huidige moeilijkheden op de arbeidsmarkt hebben gevolgen voor deze bevolkingssector.

• Kenmerken: het is een van de meest voorkomende crises, aangezien de adolescentie (en nu de vroege jeugd) een sleutelfase is in de ontwikkeling van identiteit. Tijdens deze periode verkennen jongeren verschillende sociale rollen, waarden en overtuigingen in een poging te ontdekken wie ze zijn.
• Belangrijke vragen: “Wat wil ik doen met mijn leven?” “Wie wil ik zijn?” “Tot welke sociale groep behoor ik?”
• Veelvoorkomende conflicten: De druk van familie, vrienden en de samenleving om een identiteit (persoonlijk, seksueel, professioneel) te definiëren kan overweldigend zijn.

Professionele identiteitscrisis

De professionele identiteitscrisis ontstaat in elke periode voorafgaand aan de volwassenheid. Het maakt niet uit of je 20, 30 of 50 jaar oud bent. Werk definieert een aanzienlijk deel van de persoon die je denkt te zijn en dit is soms problematisch. Het verlies van een baan of het ontstaan van nieuwe interesses dwingt je om complexe perioden van zelfopbouw te doorlopen.

• Kenmerken: treedt op wanneer een persoon twijfelt aan zijn identiteit in relatie tot zijn carrière of baan. Het kan ontstaan na lange jaren in een beroep of tijdens belangrijke transities, zoals een promotie, werkloosheid of carrièreverandering.
• Belangrijke vragen: “definieert deze baan mij?” “Is dit wat ik de rest van mijn leven wil doen?” “Realiseer ik mijn ware potentieel?”
• Veelvoorkomende conflicten: gevoelens van frustratie, teleurstelling of gebrek aan voldoening op het werk, die kunnen leiden tot het heroverwegen van iemands professionele doel.

Geslachts- of seksuele identiteitscrisis

Dit gebeurt wanneer iemand diepe verwarring ervaart met betrekking tot de eigen genderidentiteit of seksuele geaardheid. Deze conflicten manifesteren zich in elk stadium van het leven, hoewel ze vaker voorkomen tijdens de adolescentie en vroege volwassenheid.

• Kenmerken: het is een crisis die verwijst naar de verkenning van of onzekerheid over genderidentiteit of seksuele geaardheid. Mensen hebben het gevoel dat hun identiteit niet aansluit bij de opgelegde sociale of biologische normen.
• Kernvragen: “Wie ben ik qua geslacht?” “Wat is mijn seksuele geaardheid?” “Leef ik volgens mijn authentieke identiteit?”
• Veelvoorkomende conflicten: Er kan een conflict bestaan tussen de interne identiteit en sociale, familiale of culturele verwachtingen, tot het punt dat grote emotionele stress of angst ontstaat.

Culturele identiteitscrisis

Migratie, contact met verschillende culturen, veranderingen in de sociale omgeving, spanningen tussen tradities en moderniteit… Deze typologie is een andere tot zwijgen gebrachte realiteit waar weinig over gesproken wordt, maar die zeer terugkerend is.

Culturele identiteit is een gevoelig aspect, dat varieert van overtuigingen, waarden en gewoonten tot taal. Dit alles is vatbaar voor een persoonlijke crisis.

• Kenmerken: het ontstaat wanneer je je verdeeld voelt tussen verschillende culturele identiteiten, vooral in migratie- of geglobaliseerde contexten. Het kan ontstaan wanneer je hele sociaal-culturele denkbeeld in conflict komt door met een ander in botsing te komen.
• Belangrijke vragen: “Waar hoor ik thuis?” “Wat is mijn culturele identiteit?” «Kan ik mijn cultureel erfgoed verzoenen met de samenleving waarin ik leef?»
• Veelvoorkomende conflicten: je beschouwt jezelf als een vreemdeling in beide culturen en, wat erger is, je hebt het gevoel dat geen van beiden je accepteert of begrijpt.

Identiteitscrisis op middelbare leeftijd

Het is een periode van emotionele en psychologische transitie die meestal tussen de leeftijd van 40 en 60 jaar wordt ervaren. Laten we echter altijd in gedachten houden dat het niet normatief is.

• Kenmerken: het staat bekend als een ‘ midlifecrisis ‘ en het is een moment waarop je begint te twijfelen aan je prestaties, de beslissingen die je tot nu toe hebt genomen en zelfs aan de algemene zin van het leven.
• Belangrijke vragen: “Heb ik mijn doelen bereikt?” “Is dit alles wat ik wil van het leven?” ‘Moet ik drastische veranderingen doorvoeren voordat het te laat is?’
• Veelvoorkomende conflicten: het verlangen naar verandering kan leiden tot impulsieve beslissingen, het verlaten van het werk, het verbreken van vriendschappen of relaties, het verhuizen naar een andere plaats, enz. Je doet dit allemaal vanuit een hernieuwd gevoel van doelgerichtheid.

Identiteitscrisis bij ouderen

De derde leeftijd is een zeer delicate periode op alle niveaus. Het wordt niet alleen gekenmerkt door pensionering of een verandering in sociale rollen, maar ook door het verlies van dierbaren, de verslechtering van de lichamelijke en geestelijke gezondheid en een groter besef van sterfelijkheid. Niets is zo begrijpelijk als het omgaan met een persoonlijke crisis.

• Kenmerken: in deze fase ervaren mensen vaak een herdefiniëring van hun identiteit als gevolg van grote veranderingen, waar ze niet altijd op voorbereid zijn. Soms kunnen we van buitenaf aannemen dat zoiets als pensioen heel positief moet zijn. Maar niet iedereen ervaart het op dezelfde manier. Er zijn mensen die gevoelens van waardeloosheid ervaren.
• Kernvragen: “Wie ben ik nu ik niet meer werk?” “Ben ik nog nuttig?” “Wat is mijn nalatenschap?”
• Veelvoorkomende conflicten: gebrek aan doel, eenzaamheid en moeite met het aanpassen aan een nieuw leven zonder eerdere professionele of gezinsverantwoordelijkheden.

Existentiële identiteitscrisis

Als je je afvraagt wat het is en hoe je een identiteitscrisis kunt herkennen: existentiële problemen zijn een van de meest karakteristieke terreinen ervan. Het is een toestand van diepe twijfel en angst waarin iemand zijn betekenis, doel en waarde in het leven in twijfel trekt.

• Kenmerken: Deze typologie kan in elk stadium voorkomen, maar wordt meestal intenser in tijden van verlies, mislukking of significante verandering.
• Belangrijke vragen: “Wat is het doel van het leven ?” “Heeft het zin wat ik doe?” “Hoe pas ik in het universum?”
• Veelvoorkomende conflicten: gevoelens van leegte, hopeloosheid of nihilisme kunnen ontstaan als er geen duidelijke antwoorden op existentiële vragen worden gevonden.

Hoe omgaan met deze situaties?

Meestal zul je de uitdagingen van een identiteitscrisis zelf aankunnen. Om dit te doen, moet je naar binnen kijken en verbinding maken met je authentieke behoeften. Het normaliseren van dit proces en het bevorderen van de veranderingen die je verdient in deze nieuwe levensfase zullen je beste hulpmiddelen zijn. Houd rekening met enkele basistips.

Accepteer dat cruciale moment

• Gun jezelf de nodige tijd: deze psychologische realiteit onder ogen zien is geen snelle stap. Geef jezelf de tijd om te verkennen en haast je niet om definitieve antwoorden te vinden. Vertrouw op betrouwbare cijfers.
• Normaliseer verwarring: Het is belangrijk om te begrijpen dat de verwarring die gepaard gaat met identiteitscrises begrijpelijk en respectabel is. Sterker nog, het maakt deel uit van het proces. Ga er ook van uit dat het oké is om op dit moment niet alle antwoorden te hebben, en dat die momenten een kans voor groei bieden.

Herformuleer om jezelf opnieuw te vinden

Er is een mentale strategie die erg nuttig voor je kan zijn. Het bestaat uit het herformuleren van jezelf, het stoppen met focussen op het externe (ik ben mijn werk) en het aannemen van een intern perspectief (ik ben wat mij inspireert, waar ik gepassioneerd over ben en waar ik me goed bij voel). Ontdek de persoon die je bent vanuit je zorgen en passies, en niet zozeer vanuit sociale conventies.

Ervaar bewust zelfonderzoek

• Stel belangrijke vragen: ontdek wat je wilt en waardoor je je voldaan voelt. Dit alles zal je helpen de twijfels over wie je bent en wat je waardeert weg te nemen.
• Dagboek : Het bijhouden van je gedachten en gevoelens kan nuttig zijn bij het herkennen van patronen, terugkerende emoties en gebieden in je leven waar je je enigszins niet verbonden voelt.
• Denk na over je waarden en overtuigingen: doe je best om te identificeren welke aspecten van je leven belangrijk en authentiek voor je zijn, en welke door anderen worden opgelegd of beïnvloed.

Ontdek nieuwe ervaringen en andere doelen

• Evalueer je huidige doelen: controleer of de doelen die je voor jezelf hebt gesteld nog steeds relevant zijn of dat je ze moet aanpassen zodat ze aansluiten bij je huidige identiteit.
• Stel kleine doelen: Begin met kleine, haalbare doelen die je helpen meer controle over je leven te krijgen en die je ook duidelijke richting geven.
• De comfortzone verlaten : de crisis kan een teken zijn dat er veranderingen nodig zijn. Door jezelf uit te dagen om dingen te ervaren die buiten je gebruikelijke routine vallen, kun je een hernieuwd gevoel van doelgerichtheid krijgen. Probeer het.
• Probeer nieuwe dingen: tijdens een identiteitscrisis is het goed om nieuwe hobby’s, activiteiten of studierichtingen te verkennen. Dit alles opent de deuren naar hernieuwde passies en aspecten van jezelf waar je nog niet aan had gedacht.

Oefen zelfzorg en mindfulness

• Zorg voor je fysieke en mentale welzijn: activiteiten zoals lichaamsbeweging, meditatie en het handhaven van een uitgebalanceerd dieet verminderen stress en verbeteren je mentale helderheid tijdens de crisis.
• Mindfulness en zelfacceptatie: het beoefenen van mindfulness helpt je aanwezig te zijn en je gedachten en emoties te observeren zonder ze te beoordelen. Bovendien leer je met meer compassie en acceptatie naar jezelf te kijken in het huidige moment. Als je je aan deze techniek kunt aanpassen, zul je opmerkelijke voordelen ondervinden.

Wanneer psychologische hulp vragen?

Het is waar dat een identiteitscrisis meestal een natuurlijk proces bij mensen is dat plaats maakt voor een nieuwe levensfase. Soms kan het leiden tot iets complexere en zelfs pathologische toestanden.

Maak je geen zorgen, het is heel gebruikelijk om op deze momenten gespecialiseerde hulp in te roepen. Het meest beslissende is om te weten welke signalen je ervan moeten overtuigen dat je de stap moet zetten:

• Zelfmoordgedachten.
• Hoge angst.
• Aanhoudende stress.
• Gevoel van stagnatie.
• Gevoelens van hopeloosheid.
• Problemen met het nemen van beslissingen.
• Continu gevoel van nutteloosheid.
• Ook je lichamelijke gezondheid wordt beïnvloed.
• Zeer impulsief gedrag of drastische gedragsveranderingen.

Welke therapieën zijn nuttig?

Als je te maken krijgt met een persoonlijke crisis, zoek dan een gespecialiseerde professional. Het meest beslissende is het krijgen van een goede diagnose. Vaak gaan achter deze realiteiten latente problemen schuil, zoals trauma of verborgen depressie.

Bedenk dat psychologische therapie je kan helpen. Het is een veilige ruimte waar je waardevolle hulpmiddelen leert om te verbeteren. We noemen de meest bruikbare benaderingen in deze gevallen:

• Existentiële therapie – richt zich erop je te helpen betekenis en doel te vinden te midden van onzekerheid of verwarring over je identiteit. Deze therapie onderzoekt fundamentele kwesties zoals het doel van het leven, persoonlijke vrijheid, dood en verantwoordelijkheid, enz.
• Humanistische of cliëntgerichte therapie van Carl Rogers – is een benadering die de nadruk legt op zelfonderzoek en zelfacceptatie. Deze therapie is gebaseerd op het uitgangspunt dat alle individuen een aangeboren potentieel voor groei en zelfactualisatie hebben. Het zal je begeleiden bij het verkennen van je behoeften, waarden en doeleinden zonder angst voor oordeel.

Kijk naar binnen om jezelf te herformuleren

Op de reis van het leven zul je grote veranderingen, teleurstellingen, kansen, verraad, ontdekkingen tegenkomen… Al deze gebeurtenissen zullen als beitels voor je identiteit fungeren. Ze zullen je dwingen bepaalde waarden te variëren om nieuwe interne verhalen te creëren en transformaties in je doeleinden door te voeren. Dit alles is verre van pathologisch, maar noodzakelijk en gezond.

Wees dus niet bang voor de komst van deze crises. Aanpassingen in je doeleinden en gedachten vergemakkelijken de overgangen die plaats maken voor nieuwe existentiële stadia.

Dit proces zal gemakkelijker zijn als je het bedachtzaam en met medeleven doet, en altijd in verbinding staat met je interne behoeften en niet met externe druk. Aarzel ook niet om hulp te vragen als je die nodig hebt.