Humor als verdedigingsmechanisme in moeilijke tijden

Soms lijkt het niet zo. Maar in stressvolle of moeilijke situaties die de meesten van ons meemaken, gebruiken we vaak humor als verdedigingsmechanisme. In moeilijke perioden brengt het kleur in de duisternis en een glimlach op ons gezicht. Het kan ook aanstekelijk zijn. Het lijkt dus het perfecte geneesmiddel te zijn, toch?

Een verdedigingsmechanisme is een strategie die we gebruiken om met onaangename innerlijke problemen of met situaties om ons heen om te gaan. Het is dan net alsof deze kracht het “kwade” monster dat van plan is om te blijven, laat krimpen. Het kan verdriet zijn over het verlies van een geliefde, woede wegens een recente relatiebreuk of de diagnose krijgen van een ziekte…

Onze verdedigingen werken stress tegen door te proberen het kleiner en minder schadelijk te maken… Het zijn pogingen om ervoor te zorgen dat het niet zo beangstigend of onbekend is. Soms kan een verdedigingsmechanisme je jouw lijden laten vergeten. Of het helpt je om de oorzaken van het lijden in beweging te brengen. Humor brengt een bubbel van frisse lucht binnen in je innerlijke wereld. Dit kan zo overweldigend zijn dat het zelfs lijkt dat het goed met je gaat. Het is dan net alsof niets je kan verstoren.

Humor als verdedigingsmechanisme helpt je om onaangename realiteiten te ontvluchten

Je hebt waarschijnlijk ooit al eens iemand ontmoet die over ernstige of belangrijke dingen praat met een glimlach op zijn gezicht. Het is het soort glimlach die verandert in dat kleine zenuwachtige gegiechel dat leidt tot een lachuitbarsting. Maar toch is er hier iets dat niet klopt… terwijl je naar die persoon luistert, kan je niet ophouden met denken dat er iets niet oké is.

Want hoe kunnen ze jou iets vertellen waarvan jij uitgaat dat het voor hen belangrijk of ernstig is, en tegelijkertijd lachen? Sta er even bij stil en denk hierover na. Vele mensen lachen terwijl ze eigenlijk over iets spreken dat niet echt leuk is. Het is het soort lachen waarvan je kan zien dat het niet oprecht is… Want het lijkt meer op een ziel die het uitschreeuwt omdat hij niet weet hoe hij zich moet uitdrukken. Het is anders dan oprecht lachen, de manier van lachen die van een gelukkige ziel komt. Dit is integendeel een soort lachen dat precies op een storing lijkt.

We kunnen het meestal merken wanneer er sprake is van een loskoppeling tussen wat iemand zegt en hoe hij het zegt. Dit helpt ons om na te gaan hoe ernstig de kwestie werkelijk is. Er zijn mensen die hier niet veel dieper op ingaan en die in het algemeen deze vorm van lachen aanvaarden. “Wel, als ze lachen, dan moet het toch zijn dat ze er geen last van hebben! Ik ben er zeker van dat ze oké zijn.” Maar de waarheid is dat er iets niet juist is. Want wanneer we iets zeggen dat niet overeenkomt met hoe we het zeggen, dan is er iets mis.

Het ongemak wanneer je probeert gehoord en aanvaard te worden en niet te worden afgewezen

Het is hier dat humor een rol speelt als een verdedigingsmechanisme tegen een werkelijkheid die moeilijk te aanvaarden is. Humor geeft ons dan een warm gevoel. Vaak kan het als een heilzame balsem werken. Dan helpt het ons om ons in vele sociale situaties aan te passen. Maar net als bij alle andere dingen, wordt dit een probleem wanneer het jouw enige manier is om met een situatie om te gaan. Want je “verdedigt jezelf” dan tegen de situatie, je vecht ertegen. Je aanvaardt de situatie niet of neemt het niet voor wat het is.

Er zijn realiteiten die echt misselijkmakend zijn. Deze aanvaarden gaat samen met een diepe innerlijke verandering. En de beste manier om ze te ontvluchten is door ze te ontkennen. Je duwt ze weg uit je bewustzijn of je minimaliseert ze… Dan maak je ze zo klein dat ze bijna niet bestaan. Maar wanneer je iets niet confronteert, hoe onaangenaam het ook is, dan betekent dit dat je je verwijdert van wie je werkelijk bent.

Gemak en ongemak maken deel uit van het leven. Je kan aan geen van beide een einde maken. De “genezing” komt niet van het ontkennen van dingen die je een onaangenaam gevoel geven. De genezing vloeit voort uit aanvaarding… Het is in die betekenis dat je in jezelf moet kijken als je iets wil aanvaarden. Bovendien moet je beginnen met wat respect te tonen voor wat je vindt. Misschien respecteer je één van je ervaringen niet. Of je maakt er een karikatuur van tot het volledig verdwenen is. Maar dan zorg je er ook voor dat de andere persoon jou niet serieus neemt.

Als je jezelf niet serieus neemt, dan zeg je eigenlijk tegen de andere persoon dat hij dat ook niet hoeft te doen

Je kan de andere persoon “leren” om jou al of niet te respecteren. Hoe minder jij respect toont voor hoe je je voelt en humor kiest als je eerste mechanisme om JOUW werkelijkheid te ontvluchten, hoe moeilijker je het voor de andere persoon maakt om je meest intieme ervaringen te respecteren. Je toont hen dat ermee mogen lachen en je niet serieus moeten nemen. Waarover jij spreekt, is niet belangrijk. Want “het stoort jou niet.” Maar eigenlijk STOORT het je wel. Het is echter zo pijnlijk of ongemakkelijk dat je eerste reactie is om het weg te duwen.

Dat is de reden waarom het belangrijk is dat je deze tegenstrijdige signalen tussen wat iemand voelt en wat hij tentoonspreidt, herkent. Want het is van belang dat je de tegenspraak ziet tussen wat ze zeggen en hoe ze het zeggen… Deze tegenstrijdigheid zal je een hint geven hoe je die persoon kan helpen zodat hij zich meer op zijn gemak voelt met zijn ongemak.

Soms is het gemakkelijkste wat je kan doen om gewoon te luisteren naar wat ze je echt proberen te vertellen. Luister zonder verloren te raken in de maskers en de karikaturen. Die persoon wil waarschijnlijk gehoord worden zonder dat iemand hem veroordeelt. Het enige wat ze nodig hebben, is horen “het is oké dat het niet goed met je gaat en je kan met mij praten als je dat nodig hebt.”