Hoe werkt het menselijk immuunsysteem?

Ons immuunsysteem staat klaar om allerlei soorten aanvallen van buitenaf af te weren. Elk onderdeel speelt een rol, afhankelijk van de pathogeen die ons aanvalt. 

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Gema Sánchez Cuevas.

Geschreven door Paula Villasante

Laatste update: 27 december, 2022

Ons lichaam wordt voortdurend aangevallen door allerlei soorten pathogenen. Ons menselijk immuunsysteem zorgt er echter voor dat we gezond blijven, het ontdekt onregelmatige celdeling, en voorkomt tevens kanker. Maar hoe werkt ons immuunsysteem precies?

Het is lastig uit te leggen maar de basisgedachte is dat ieder component een rol speelt om ons te beschermen tegen ziektes. Daar staat tegenover dat er enkele ziekten zijn die ons afweermechanisme aantasten of er juist doorheen gaan.

Twee verschillende soorten reacties van het menselijk immuunsysteem

Het primaire verdedigingssysteem maakt witte bloedcellen en houdt ze apart. Tegelijkertijd vangt en verwerkt het secundaire systeem antigenen.

De primaire reactie

De zwezerik (thymus)

De zwezerik is een soort immuunsysteemklier. Hier komen de T-cellen (witte bloedlichaampjes) van ons lichaam tot volledige groei. Deze cellen passen zich vervolgens aan aan de indringer. Hierdoor zijn ze zo belangrijk dat ons immuunsysteem niet zou functioneren zonder hen.

De thymus, of zwezerik, bevindt zich direct achter het borstbeen, tussen de longen, waardoor het zeer gevoelig is voor glucocorticoïden. Zijn voornaamste rol is om T-cellen te trainen. Of, in andere woorden: ze tot volwassenheid te brengen.

Beenmerg

Beenmerg is een weefsel tussen een aantal van onze grotere botten, het borstbeen, de ruggenwervel, schedel, heupen en schouders. Het is met name bekend omdat het vooral bestaat uit stamcellen. Ons lichaam gebruikt het voor de differentiatie van onze immuuncellen, en dan juist van de B-cellen.

De secondaire reactie

De milt

Dit orgaan is onderdeel van het lymfesysteem. Het zit aan de linker bovenzijde van de buik en zorgt voor het:

• Filteren van onze bloedvoorraad.
• Afvoeren van oude rode bloedcellen.
• Vangen van antigenen in ons bloed.

De lymfeklieren

Lymfeklieren zijn onderdeel van het menselijk immuunsysteem. Het zijn kleine, ronde klieren die zich bevinden op diverse plekken in ons lichaam. Ze staan allemaal met elkaar in verbinding door lymfvaten. Hun taak is het uitfilteren van lichaamsvreemde stofjes. Hierdoor spelen zij een belangrijke rol bij het functioneren van het immuunsysteem.

De amandelen

De amandelen bevinden zich tussen de onderkant van de neusholte en de keel. Hun afmeting is leeftijdsafhankelijk. Tijdens de kindertijd zijn ze groot en ze worden kleiner naarmate je ouder wordt. Ze zwellen op als ze besmet raken.

Peyerse platen

Peyerse platen komen voor in de ingewanden. Het is namelijk een groep van lymfeweefsel dat de binnenkant van de ingewanden bedekt. Ze identificeren antigenen in je voedsel.

Niet-lymfische organen

Sommige onderdelen van het menselijk immuunsysteem zijn niet-lymfisch en staan bekend als antilichamen. Ze zijn erg belangrijk voor de werking van het immuunsysteem, en komen voor in:

• Spijsverterings- en ademhalingsuitscheidingen
• Speekselklieren
• Traanbuisjes
• Borstklieren
• Slijmvlies

Verschillende cellen in ons menselijk immuunsysteem

Van alle cellen in ons afweersysteem bestaat 54% uit plasma. Dit is namelijk het gedeelte van ons bloed dat niet in de cellen is opgeslagen. Plasma is het restant wat je overhoudt wanneer je de rode en witte bloedcellen verwijdert. Dus de bloedcellen beslaan 46% van de response van het immuunsysteem.

Er zijn verschillende soorten witte bloedcellen:

• Granulocyte, die je kunt onderverdelen in:
  • Neutrofielen: Deze verdedigen ons tegen ontstekingen.
  • Eosinofielen: Deze beschermen ons tegen parasieten.
  • Basofielen: Deze strijden tegen allergieën.

• Monocyten.
• Lymfocieten: In deze groep treffen we zowel B-cellen, T-cellen als NK cellen aan.

Lymphocieten

B-cellen en T-cellen zijn een onderdeel van het specifieke immuunsysteem. Ons lichaam gebruikt slechts NK- (“natural killer”) cellen voor de aangeboren immuunrespons. Hieronder beschrijven we wat elk type cel doet:

T-cellen

T-cellen ontstaan in het beenmerg. Vanuit het beenmerg verplaatsen zij zich naar de zwezerik en “leren.”

Er zijn verschillende soorten T-cellen:

• T-hulpcellen: Deze cellen activeren het immuunresponssysteem. Ze zorgen er ook voor dat monocieten effectiever zijn. Ten slotte handhaven zij een gezonde balans tussen T-cellen en B-cellen.
• Cytotoxische T-cellen: Zij vernietigen virussen en kankercellen.
• Suppressor T cellen: Deze cellen stoppen de immuunresponsreactie.

B-cellen

B-cellen produceren antistoffen. Ze zijn een soort glyco-eiwit met diverse structuren en functies: IgM, IgD, IgG, IgA, and IgE:

• IgM: Dit is een onderdeel van het primaire responssysteem.
• IgD: Deze bevinden zich aan de buitenkant van de B-cellen.
• IgD: Deze zijn deel van het secondaire responssysteem en kunnen de placenta binnendringen.
• IgA: Deze cellen bevinden zich in slijmvlies, speeksel en borstvoeding.
• IgE: Deze ontstaan als respons op een allergische reactie.

De antilichamen:

• Zorgen ervoor dat antigenen niet aan de cellen blijven kleven.
• Bedekken en binden daarnaast ook de antigenen.
• Faciliteren vervolgens macrofagen en neutrofiele fagocieten.
• Werken samen met het systeem dat antigenen vernietigt (door gaatjes in de celwand).

Zoals je kunt zien, is het antwoord op de vraag “Hoe werkt het menselijk immuunsysteem” ingewikkeld. Welke cellen een rol spelen en welke immuunreactie we vertonen, hangt af van het type bedreiging. Maar uiteindelijk is de rol van het immuunsysteem redelijk eenvoudig: het beschermt ons tegen de dagelijkse aanval van antigenen en houdt ons gezond.