Hoe omgaan met het Damocles-syndroom
Bij verschillende gelegenheden gebruikt de psychologie de namen van mythologische of historische figuren. Bijvoorbeeld om verschillende psychologische symptomen te identificeren en te verklaren. Een voorbeeld hiervan is het Damocles-syndroom. Deze naam beschrijft hoe iemand die een zeer dodelijke en hardvochtige ziekte heeft overwonnen extreem bang kan zijn dat die ziekte weer opduikt.
Dit syndroom komt veel voor bij kankerpatiënten. In het geval van deze ziekte is bang zijn voor terugkeer normaal en zelfs redelijk. Maar als de angst dat de ziekte weer zal opduiken intens wordt en het dagelijks leven beïnvloedt, noemen we dat het Damocles-syndroom.
Het is een situatie waarin zorgen en angst zijn pathologisch. In het artikel van vandaag leggen we uit wat het Damocles-syndroom is en hoe je het kunt overwinnen.
Waarom wordt de angst voor terugval het Damocles-syndroom genoemd?
De naam van het syndroom komt van het verhaal van Damocles. Hij was een hoveling aan het hof van Dionysos II. Hij verwisselde van plaats aan tafel met Dionysos. Dit om even te kunnen genieten van alle voordelen van het koningschap.
Op een avond, tijdens een banket, keek Damocles omhoog. Hij realiseerde zich dat een zwaard aan een heel dun draadje boven hem hing. Vanaf dat moment kon hij niet meer van het banket blijven genieten. Dat kwam omdat hij er alleen nog maar aan kon denken dat het zwaard elk moment op hem kon vallen.
Iets soortgelijks gebeurt met kankerpatiënten die, nadat ze de ziekte hebben overwonnen, een irrationele angst ontwikkelen voor een terugval. Bovendien neemt de angst toe als ze op het punt staan routineonderzoeken te ondergaan. Dat komt omdat de patiënten het gevoel hebben dat de ziekte al terug is en ze de normaliteit die ze terugkrijgen met herstel.
Het Damocles-syndroom beschrijft hoe iemand die een zeer dodelijke en hardvochtige ziekte heeft overwonnen extreem bang kan zijn dat die ziekte weer opduikt.
Waarom verschijnt het syndroom?
Het Damocles-syndroom verschijnt als gevolg van een levenservaring die de geest van de patiënt verbindt met zeer intense angst. Het ontwikkelt zich als een combinatie van de lage tolerantie voor onzekerheid (die alle mensen hebben) en het gevoel geen controle te hebben over wat er met het lichaam gebeurt bij terugkeer van de ziekte.
Deze aspecten betekenen dat het overleven van een belangrijke ziekte angst kan veroorzaken. Die kan voor de rest van het leven van de patiënt aanhouden. En het ergste is dat, ondanks medische controles met positieve uitkomsten, de angst mogelijk niet verdwijnt. In feite gelooft een patiënt met dit syndroom vaak dat de controles niet effectief zijn. Ze zullen daarom de terugval niet opsporen.
Aan de andere kant is de kans groot dat kinderen die kanker overleven aan dit syndroom lijden. Dus, ondanks het feit dat de de overlevingskans van kanker bij kinderen is gestegen van 60% naar 80% volgens een studie (Engelse link) van het Mayo Clinic College of Medicine and Science (Cupit-Link, Syrjala & Hashmi, 2018), blijft de diagnose kanker de meest primitieve angsten bij patiënten aanwakkeren.
Meestal is wat patiënten het meest vrezen niet de dood op zich, maar de pijn en het moeten veranderen van hun levensstijl. Elk teken dat ze terug zouden kunnen gaan naar het beginpunt is dus ondraaglijk schokkend en bedreigend voor hen.
Hoe om te gaan met het Damocles-syndroom
Allereerst is het belangrijk om medische aanwijzingen te volgen over hoe om te gaan met elk individueel geval. Het is niet ongewoon dat zelfs familie en vrienden de angst verergeren met hun meningen of verhalen, zelfs als ze het niet kwaad bedoelen.
Ook is het belangrijk dat de patiënt zijn emoties communiceert en accepteert. Overlevenden van zware ziekten als kanker kunnen er baat bij hebben om in therapie te gaan. Dat geldt ook voor een ontmoeting te hebben een groep mensen die dezelfde ervaring hebben meegemaakt. Het is essentieel dat de patiënt weet hoe hij zijn emoties kan beheersen.
Verder is samenwerking met de familie van groot belang. Een artikel (Engelse link) in het Journal o f Cancer Education (Curda, 2010) bespreekt het feit dat werken met de familie van de patiënt zeer effectief is om hen te helpen het Damocles-syndroom te overwinnen, omdat de familie een context schept die de angst voor herhaling kan sussen.
Als je met een overlevende van een ziekte praat over de ziekte zonder dat hij/zij daarom vraagt, verhinder je hem/haar om verder te gaan.
Bovendien kunnen patiënten ook vaardigheden ontwikkelen die hen helpen zich te concentreren op het huidige moment en omgaan met anticiperende zorgen.
Technisch gezien tonen wetenschappelijke gegevens aan dat er in veel gevallen een kans is op herhaling. Maar het probleem begint wanneer de patiënt die kans of de verwachting overdrijft, en het het dagelijks leven begint te beïnvloeden.
Ten slotte is het, net als bij andere syndromen, gemakkelijker om het Damocles-syndroom te overwinnen met hulp van gekwalificeerde professionals. Zowel therapiegroepen als gespecialiseerde psychologische zorg zijn fundamentele hulpmiddelen om de angst voor een mogelijke herhaling te beheersen.