Hoe kun je duidelijk communiceren zonder anderen te kwetsen? 11 belangrijke tips

Assertief communiceren is een deugd die we moeten leren cultiveren. Zowel in ons privéleven als in ons werk helpt het ons duidelijk uiten van onszelf om misverstanden te voorkomen en empathischer te zijn naar anderen.

In tijden van familiespanning of wanneer je over een belangrijk onderwerp met iemand spreekt, kun je onnodige conflicten vermijden door duidelijk en zonder anderen te beledigen te communiceren. De woorden die je gebruikt om je ideeën te uiten, je toon en je lichaamstaal kunnen elk gesprek bemiddelen of juist aanwakkeren.

Het gebeurt omdat het niet altijd makkelijk is om te uiten wat we voelen. Vooral als we te veel nadenken over onze reacties. Soms zeggen we dingen die waar zijn, maar de manier waarop we die communiceren is niet erg assertief of empathisch, waardoor de ander zich slecht voelt. We delen de beste tips om je mening te geven zonder anderen te kwetsen.

1. Kalmeer en denk na voordat je spreekt

Te midden van delicate gesprekken of plotselinge ruzies kunnen overhaaste woorden als pijlen werken die meer pijn doen dan slagen. Onthoud dus dat de eerste regel om duidelijk te communiceren zonder anderen te beledigen, is: neem even de tijd om adem te halen en goed na te denken over wat je zegt.

Vraag jezelf af wat je de ander wilt meegeven en hoe je dat het beste kunt uiten. Als de emoties hoog oplopen, zeg je misschien dingen waar je later spijt van krijgt. Dus als je merkt dat woede, verdriet, teleurstelling of angst het gesprek overnemen, neem dan even de tijd om te kalmeren.

2. Spreek in de eerste persoon

In plaats van de tekortkomingen van de ander aan te wijzen, kun je beter respectvol uitdrukken hoe zijn of haar gedrag je doet voelen of wat je van “iets” vindt. Zo voorkom je dat je de ander aanvalt en help je hem of haar juist te begrijpen wat jij voelt en nodig hebt. Vermijd ook kwetsende generalisaties. Je moet spreken vanuit je eigen ervaring.

Het is bijvoorbeeld beter om tegen je vriend te zeggen: “Ik vind het vervelend als je onverwachts te laat thuiskomt”, in plaats van: “Je verandert nooit en je komt liever te laat met je vriendinnen dan met mij.”

3. Wees specifiek, maar vriendelijk

Ongemakkelijke dingen zeggen is niet altijd makkelijk. Soms, uit angst anderen in verlegenheid te brengen, denken we te veel na over een probleem dat makkelijker met de juiste woorden te bespreken zou zijn. Volgens experts vereist effectieve communicatie (Engelse link) duidelijkheid, empathie, actief luisteren en feedback.

Het is niet hetzelfde om te zeggen: “Ik heb aan ons gedacht. Ik weet niet of je ons even de tijd wilt geven om onze gevoelens op een rijtje te zetten – als je dat wilt, natuurlijk”, dan om te zeggen: “Ik denk dat het beter is om ons wat tijd te geven om te beslissen of we bij elkaar willen blijven of niet.”

4. Zorg voor non-verbale communicatie

Volgens een onderzoek gepubliceerd in de Annual Review of Psychology zijn de toon van je stem, gezichtsuitdrukkingen, subtiele gebaren en je houding vormen van non-verbale communicatie die van invloed zijn op de manier waarop anderen onze boodschappen interpreteren.

Je kunt de beste bedoelingen hebben, maar als je woorden hard klinken of je gebaren afwijzend overkomen, kan je non-verbale taal het gesprek blokkeren en je negatief over laten komen. Je kunt het beste vriendelijk communiceren. Kijk de ander in de ogen zonder hem of haar te intimideren en neem een ontspannen houding aan, zonder je armen of benen over elkaar te slaan.

5. Zoek empathie

Om duidelijk te communiceren zonder te beledigen, is het noodzakelijk om je even in de ander te verplaatsen en na te denken over hoe onze woorden hem of haar kunnen raken.

Empathische en assertieve communicatie helpt ons om onszelf uit te drukken zonder het zelfvertrouwen of de gevoelens van anderen te beïnvloeden. Het stelt ons in staat om duidelijk maar toch respectvol te zijn, op te komen voor wat we denken en rekening te houden met wat anderen denken.

6. Beheers je emoties

Wanneer we met complexe problemen te maken krijgen, kunnen we overspoeld worden door emoties zoals woede, boosheid of frustratie. Maar als we deze gevoelens de overhand laten nemen, zeggen we alleen maar dingen die we beter niet kunnen zeggen of slaan we een kwetsende toon aan.

Dus als je het gevoel hebt dat het gesprek moeilijk wordt en je emoties je overweldigen, neem dan even de tijd om te ontspannen en je gedachten te ordenen. En als je merkt dat je erg overstuur raakt, kun je het gesprek het beste uitstellen tot een andere dag.  Op die manier kun je je gedachten verwerken en je kalmte hervinden.

7. Dring je standpunt niet op

Je kunt wel duidelijk zijn over wat je wilt zeggen, maar dat betekent niet dat je altijd gelijk hebt. Het is belangrijk om eerlijk te zijn en de ander tegelijkertijd de ruimte te geven om zijn of haar perspectief te delen.

Met een koele opmerking als “Zo is het nu eenmaal”, kom je nergens. Wees empathischer en zeg: “Ik zie de dingen zo, maar ik wil graag jouw mening horen.” Zo voelt de ander zich gehoord en beseft hij dat zijn of haar perspectief ook voor jou van belang is.

8. Pas actief luisteren toe

Assertieve communicatie is een heen-en-weer van ideeën, geen persoonlijke monoloog. Dus als je wilt dat de ander je boodschap begrijpt, let dan op wat hij of zij zegt en hoe hij of zij zich voelt, zonder te onderbreken of na te denken over hoe te reageren.

Uit onderzoek van het International Journal of English and Studies blijkt dat actief luisteren, gepaard met oogcontact, goedkeurende gebaren en oprechte feedback, het begrip versterkt, een open dialoog bevordert en empathie uitdrukt. Dit geldt zowel in de persoonlijke sfeer als op professioneel en academisch vlak.

9. Gebruik geen emotionele manipulatie

Duidelijk communiceren betekent niet dat je je toevlucht moet nemen tot verwijten of wrok. Als je wilt dat de ander begrijpt hoe je je voelt, communiceer dan duidelijk en eerlijk. Gebruik daarbij geen emotionele manipulatie om anderen te dwingen te doen wat jij wilt.

In plaats van bijvoorbeeld tegen je vriend(in) te zeggen: “Ik heb alles voor je gedaan, maar ik vind het jammer dat je je zo gedraagt”, kun je beter iets zeggen als: “Dit is belangrijk voor me en ik wil graag je steun. Kunnen we erover praten?”

10. Verontschuldig nooit grof taalgebruik

Sommige mensen met gebrekkige assertieve communicatieve vaardigheden vinden dat ze recht hebben om te zeggen wat ze willen, zonder de gevolgen van hun woorden te overdenken.

Excuses zoals “Ik ben gewoon eerlijk” of  “Ik heb een explosieve of temperamentvolle persoonlijkheid”, mogen nooit worden gebruikt als reden om anderen slecht te behandelen of kwetsende gedachten te uiten.

11. Leer grenzen te stellen

We hoeven ons niet schuldig te voelen als we “nee” zeggen tegen bepaalde verzoeken die we niet kunnen inwilligen. Dit mag geen reden zijn om ons beledigd te voelen. Soms denken we, om ongemak te voorkomen, dat we aan alles moeten toegeven. Juist dan is het essentieel om onszelf duidelijk uit te drukken en respectvol grenzen te stellen. Bijvoorbeeld:

• “Ik wil er nu liever niet over praten.”
• “Ik luister, maar ik wil niet dat je op die toon tegen me praat.”
• “Bedankt voor de uitnodiging, maar ik kan er vandaag niet bij zijn.”
• “Ik begrijp je standpunt, maar ik heb mijn eigen mening.”
• “Ik heb liever niet dat je me belt terwijl ik werk. Ik bel je terug als ik vrij ben.”

Assertiviteit helpt ons om dingen duidelijk te zeggen zonder anderen te kwetsen

Duidelijk en eerlijk communiceren betekent niet dat je de gevoelens van anderen kwetst. Wanneer we leren omgaan met de emoties die ons ertoe aanzetten dingen te zeggen die we niet zouden moeten zeggen, en onszelf met respect en empathie uiten, kunnen we eerlijker en constructievere gesprekken voeren. Streef er dus naar je ideeën te verdedigen zonder je relaties te schaden.