Hoe herken je een geboren leugenaar

Statistisch gezien kennen we allemaal wel een geboren leugenaar. Vaak herkennen ze hun eigen gedrag niet, aangezien het niet sociaal geaccepteerd wordt, maar toch hebben ze de kunst van het liegen met een hoop oefening vrijwel geperfectioneerd. Van binnen begrijpen ze dat liegen een hulpmiddel kan zijn, dat net zo waardevol is als elk ander hulpmiddel, zolang ze er maar niemand kwaad mee doen en niemand erachter komt.

Misschien lukt het ze niet meer om jou nog voor de gek te houden, omdat je ze al zo lang kent, maar het lukt ze nog altijd wel om andere mensen voor de gek te houden, mensen die hen minder goed kennen of minder vaak zien. Ze weten dat hoe minder details ze geven, hoe beter. Ze weten hoe ze hun gezicht verborgen moeten houden, zodat deze hen niet kan verraden. En ze weten dat dubbelzinnigheid hun beste vriend is.

Het lijkt erop dat mensen die werkelijkheid en fantasie door elkaar halen uiteindelijk de grens tussen beide in hun hoofd geheel vervagen. Ze raken eraan gewend om ze als één en hetzelfde te zien, omdat in hun leven beide bestaan.

Van leugentjes om bestwil tot pathologische leugens

Van kleins af aan leren we dat als we liegen onze neus groter zal worden, net als bij Pinokkio, en dat het een grote zonde is om de waarheid niet te spreken. Het komt echter vrij vaak voor dat we wanneer we volwassen worden het idee omarmen dat een klein leugentje om bestwil ‘niemand kwaad doet’, tot we geleidelijk aan onze hele definitie van de realiteit veranderen.

Sommige mensen overschrijden de grens van hetgeen wij als ‘normaal’ beschouwen en betreden de wereld van pathologische leugens. Dit wekt een hoop vragen op: doen ze het met opzet? Zijn ze zich ervan bewust? Zijn ze zich bewust van het kwaad dat ze anderen aandoen? Helaas is het antwoord in de meeste gevallen nee. En nog erger, als je ze probeert te helpen, zullen ze je hulp afslaan of gewoon een nog grotere leugen verzinnen.

Pathologische leugens: van Hollywood naar het echte leven

Er bestaan niet veel wetenschappelijke studies die verklaren waarom sommige mensen pathologische leugenaars worden. Er zijn echter wel genoeg voorbeelden van te vinden in de filmwereld. In Taxi Driver, bijvoorbeeld, speelt Robert de Niro een jonge taxichauffeur die een brief schrijft aan zijn ouders waarin hij ze vertelt dat hij werkt aan een geheim project voor de overheid en dat hij verloofd is met een jonge vrouw.

Een waargebeurd verhaal van een pathologische leugenaar, is dat van Tania Head (wiens echte naam Alicia Esteve is). Tania is een jonge vrouw, geboren in Barcelona, die beweerde dat ze zich op 09/11 tijdens de aanval op de 78e verdieping van de zuidtoren van het Word Trade Center bevond.

Ze liet de wereld haar zogenaamde wonden zien, en gaf zelfs een zeer gedetailleerde omschrijving van de gebeurtenis. In 2007 onthulde The New York Times dat ze een leugenaar was en later liet Channel Four in Spanje een documentaire zien die ’11 september, ik had het allemaal verzonnen’ (11-S, me lo inventé todo), heette. Nog altijd kon niet worden vastgesteld wat haar gemotiveerd had om zo een grote leugen te vertellen. Sommigen zeggen dat het was om beroemd te worden, en anderen zeggen juist dat voor haar liegen niet veel verschilde van de waarheid spreken.

Hoe je een pathologische leugenaar kunt herkennen

Naast de verhalen die te zien zijn geweest op tv of die ontdekt zijn door de media, kan het heel goed zijn dat je zelf in de aanwezigheid bent van een pathologische leugenaar zonder dat je dit überhaupt doorhebt. Hoe kun je het weten wanneer iemand ronduit tegen je staat te liegen? In eerste instantie lijkt dit misschien erg lastig, en heb je misschien een vreemd detail nodig dat niet aansluit op de rest van het verhaal om het hele verhaal in twijfel te trekken.

Het is belangrijk om te weten dat pathologische leugenaars geen controle hebben over de dingen die ze zeggen, of de dingen die hun leugens teweegbrengen. Hun leugens zijn gegeneraliseerd, onevenredig, aanhoudend en vaak zeer spontaan en ondoordacht.

Zo veranderen pathologische leugenaars bijvoorbeeld voortdurend hun verhaal. Ze laten iets weg dat ze voorheen wel noemden of overdrijven hun verhalen enorm (zoals in het geval van de taxichauffeur/CIA-agent). Waarschijnlijk hebben ze ook een veel spectaculairdere versie van gebeurtenissen uit het verleden dan jij. Ze leven in een parallelle werkelijkheid en wanneer iemand ze confronteert met de tegenstrijdigheden in hun verhaal, dan zullen ze ineens last hebben van geheugenproblemen. 

Waarom zou je op je hoede moeten zijn voor pathologische leugenaars? Vooral vanwege hun gebrek aan controle over de dingen die ze zeggen. Het kan zijn dat er sprake is van problemen of abnormaliteiten in hun hersenen of centrale zenuwstelsel. Dit is geen excuus voor hun gelieg, het is gewoon een gegeven om je bewust van te zijn wanneer je geconfronteerd wordt met een fantastisch of niet kloppend verhaal.

Het is echter vooral belangrijk om uit te kijken voor leugenaars die geen rekening houden met de mensen tegen wie ze liegen, die denken dat deze mensen slechts hulpmiddelen zijn om te krijgen wat ze willen, net als hun gelieg. Dit soort mensen zijn nog gevaarlijker dan pathologische leugenaars. Waarom? Omdat deze mensen zich volkomen bewust zijn van de dingen die ze zeggen! Ze profiteren van hun leugens: hun leugens helpen hen om vooruit te komen en over anderen heen te lopen.

Leugens zijn in geen enkele situatie positief. Pathologische leugenaars worden niet geëxcuseerd voor hun stoornis, maar ze verdienen wel onze hulp. Als jij een pathologische leugenaar kent, geef hem/haar dan eens het advies om een specialist te raadplegen en moedig hem/haar aan om de juiste behandeling te krijgen.