Hoe angst gedijt op onwetendheid

Angst is een menselijk basisgevoel. Het heeft een erg positieve functie in ons leven. Want het vormt een heel belangrijk deel van ons overlevingsgereedschap. Angst ervaren is niet aangenaam. Maar zijn optreden is eigenlijk een teken van een goede geestelijke gezondheid, zolang het een reactie is op een echt gevaar. Maar wanneer het voortkomt uit een denkbeeldige bedreiging, dan wordt het een neurotisch symptoom en manifesteert het zich als een kwelling. In dit artikel willen we nagaan of er een wezenlijk verband bestaat tussen angst en onwetendheid en de angst voor het onbekende.

Net als andere emoties kan angst verschillende niveaus van intensiteit bereiken. Dit kan gaan van eenvoudige achterdocht tot volledige paniek. Wanneer de angsten een laag niveau hebben, dan is de situatie redelijk gemakkelijk te overwinnen. Maar wanneer het angstniveau erg hoog is, dan kan het de lichaamsmechanismen volledig uitputten. Er zijn gevallen waarin angst tot volledige verlamming leidt. In deze gevallen verlammen de gevoelens letterlijk het individu.

Neurotische angsten worden soms erg ingewikkeld en verwarrend. Ze kunnen zelfs blijven duren wanneer de prikkel die ze uitgelokt heeft, al verdwenen is. Bovendien zijn er levenswijzen en plannen die we in het leven maken, die volledig rond angst opgebouwd zijn. Dit soort mensen zijn volledig onderworpen aan de angst voor mensen, situaties of dingen om hen heen. En ze handelen dan ook overeenkomstig. We kunnen ook bewijs zien van sociaal opgewekte angst. Het doel hiervan is de vrijheid van mensen af te breken en hen meer te kunnen manipuleren.

De angst voor het onbekende

Eén van de meest fundamentele angsten die bij alle menselijke wezens aanwezig is, is de angst voor het onbekende. Als een voorwerp of een situatie ons niet bekend is, dan zijn we er bang voor, zelfs als vormt het geen bedreiging voor ons. Als je plots tegen iemand aanloopt die vier armen heeft, dan zal je bijna zeker uit angst een stap achteruit zetten. En als je niets van biologie af weet, dan kan de angst nog veel groter zijn. Het heeft niet zozeer met angst te maken maar met onwetendheid. Want waarop de angst in dit geval gedijt, is het onvermogen om te begrijpen.

Bekende dingen zorgen voor vrede en rust. Maar dingen die ons vreemd zijn, beangstigen ons in verschillende mate. Wanneer we dingen beginnen te begrijpen, dan brengt dit ons dichter bij een gevoel van bekendheid. Anderzijds maakt alles wat vreemd en onbegrijpelijk is, ons bang.

Als we met een nieuwe situatie geconfronteerd worden maar met elementen die we herkennen, dan voelen we ons rustiger. Wanneer we bijvoorbeeld een nieuwe stad bezoeken, dan maakt ons dat niet echt bang. Want het heeft de vertrouwdheid van andere steden: er zijn huizen, gebouwen en straten. Als we aan de andere kant een volledig onbekend landschap bezoeken, dan kan de situatie anders zijn. Stel je voor dat je naar Antarctica bent gereisd en er verschijnt een dier dat je nog nooit gezien hebt. Angst zal dan je natuurlijke reactie zijn. Want angst en onwetendheid gaan hand in hand.

Angst en onwetendheid

Dingen leren kennen en begrijpen stelt ons gerust. Maar onwetendheid brengt ons in een staat  van alarm. We hoeven niet naar Antarctica te reizen om dat gevoel te ervaren. In de wereld van vandaag leven we omringd door heel ernstige onbekende gevaren, zoals de zogenaamde openbare “onveiligheid.” Wanneer je in bepaalde gebieden of landen buiten komt, kan je op geen enkele manier weten wat er jou zal overkomen. Als iemand je vertelt dat een bepaalde straat gevaarlijk is, dan zal je bang zijn wanneer je door die straat loopt, zelfs al ziet het er erg veilig uit.

Hetzelfde geldt voor het fenomeen genaamd “terrorisme.” Het veroorzaakt terreur. En dit is te wijten aan het feit dat we niet weten wanneer, waar en hoe het zal gebeuren. Aangezien terrorisme zich niet beperkt tot een bepaald gebied, is het in wezen overal. Het wordt een alomtegenwoordige dreiging die een voortdurende angst laat ontstaan. Net als in het vorige geval zijn ook hier angst en onwetendheid, of een gebrek aan kennis, een dodelijke cocktail. Het is onmogelijk om een dreiging waarvan we weten dat het bestaat of toch minstens vermoeden dat het er is, te voorspellen. En dit zorgt ervoor dat onze alarmmechanismen in actie schieten.

Angst voor het onvoorspelbare

Het gedrag van deze fenomenen is onvoorspelbaar. Want we hebben geen informatie of kennis die ons de mogelijkheid biedt om een geschikte reactie te plannen. Al deze “werelddreigingen” maken ons in meer of minder mate angstig. Het gevolg is dat we vertrouwen op de mensen die de macht hebben. Want zij vertegenwoordigen de controle die wij niet hebben. Soms hebben we het gevoel dat zij er zijn om ons te redden van de onzekerheden wanneer we geconfronteerd worden met gevaar. Zij moeten ons redden van angst en onwetendheid.

Primitieve mensen waren bang voor de bliksem omdat ze niet wisten wat het was of hoe ze zich ertegen konden verdedigen. Op dezelfde manier zijn moderne menselijke wezens bang van waar of wanneer het gevaar hen zal treffen. We ervaren deze angst omdat we weten dat het ons zonder waarschuwing schade kan toebrengen. Het zal ons niet de tijd geven om voor het gevaar te vluchten.

In vroegere tijden verzonnen mensen valse goden zodat ze bescherming konden krijgen. Op net dezelfde manier vertrouwen we tegenwoordig op de uitzonderlijke kwaliteiten van sommige leiders die beloven dat ze het gevaar zullen afweren. Net als kennis ons bevrijdt en ons meer in staat maakt om op de juiste manier te functioneren, veroordeelt onwetendheid ons dus tot de slavernij van de angst.