Het verband tussen emotioneel lijden en cyberpesten

Tegenwoordig zijn er steeds meer kinderen en jongeren die slachtoffer zijn van cyberpesten. Welke soorten cyberpesten bestaan er echter? En, wat zijn de emotionele symptomen die optreden als gevolg van dit gedrag?

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Gorka Jiménez Pajares.

Laatste update: 30 april, 2024

Cyberpesten is een daad met het potentieel om mensen diep te kwetsen. In feite ontwikkelen de slachtoffers daardoor symptomen van emotioneel lijden zoals angst, depressie of posttraumatische stress. Bovendien is vastgesteld dat bijna 60 procent van de jongeren slachtoffer kan zijn van cyberpesten. Deze toename van de prevalentie ervan heeft wetenschappers aangezet tot onderzoek.

Je zou kunnen denken dat het begrip pesten nieuw is. Deze term werd echter meer dan 50 jaar geleden voor het eerst genoemd. Het werd beschreven als “een soort vijandig en gewelddadig gedrag dat in de loop van de tijd wordt herhaald en waarvan het doel is een slachtoffer, dat als minder krachtig en sterk wordt gezien, schade toe te brengen” (Olweus, 1978).

Cyberpesten

Dat technische en technologische vooruitgang heeft geleid tot nieuwe manieren van interactie op sociaal niveau valt niet te ontkennen. Het betekent ook dat het traditionele pesten (face-to-face) een transformatie heeft ondergaan.

Deze nieuwe vormen van pesten staan bekend als cyberpesten. Het vindt plaats in de digitale wereld en stelt de pester in staat zich te verschuilen achter de anonimiteit die de sociale media bieden. Dit neigt tot grotere gevoelens van hulpeloosheid bij de slachtoffers.

Cyberpesten is een nieuwe vorm van pesten en verschilt in sommige opzichten van traditioneel pesten (Moleroa et al., 2020):

• Traditioneel pesten wordt duidelijk geassocieerd met de verschillen in status en macht tussen de pester en zijn slachtoffer. Cyberpesten daarentegen neigt naar de morbiditeit van anonimiteit. Bovendien kan het slachtoffer zich moeilijker verdedigen.
• Bij traditioneel pesten kan het slachtoffer ervoor kiezen om de situatie te verlaten, of in ieder geval zoveel mogelijk te vermijden. Bij cyberpesten is dat echter moeilijker omdat slachtoffers voortdurend worden blootgesteld aan sociale media.

Deze twee elementen vormen het verschil tussen traditioneel en digitaal pesten. Ze hebben sommige onderzoekers (Engelse link) ertoe aangezet zich te verdiepen in het fenomeen cyberpesten. Volgens een rapport van Save The Children (2019) heeft namelijk bijna 80 procent van de adolescenten tot 20 jaar op enig moment in hun leven te maken gehad met cyberpesten.

De verschillende soorten cyberpesten

Er zijn vele soorten cyberpesten (Álvarez-García et al., 2017):

• Het soort dat wordt uitgeoefend via het geschreven woord. Bijvoorbeeld via godslasterlijke uitdrukkingen, beledigingen, scheldwoorden of anonieme oproepen waarvan het doel intimidatie is.
• Het soort dat visueel wordt uitgeoefend. Bijvoorbeeld via de diefstal van intieme foto’s of video’s. Deze worden later gedeeld op sociale media en hebben een enorme impact op het sociale leven van de slachtoffers. Het staat, ironisch genoeg, bekend als happy slapping.
• Het soort dat standaard optreedt. De cyberpester sluit het slachtoffer bijvoorbeeld opzettelijk en kwaadaardig uit van en binnen sociale bijeenkomsten. Bovendien maken ze hen belachelijk waar hun leeftijdsgenoten bij zijn.
• Het soort dat gepaard gaat met identiteitsdiefstal (Moleroa et al., 2022). Dit is uiterst gebruikelijk op het gebied van het digitale universum.

Het lijkt erop dat cyberpesten uitgeoefend door middel van woorden en het soort dat optreedt door het weglaten of uitsluiten van het slachtoffer in sociale interacties de twee meest voorkomende soorten zijn.

Bovendien komen gevallen van visueel cyberpesten steeds vaker voor (Engelse link). Ze worden gekenmerkt door het slachtoffer te dwingen extreem vernederende scènes, video’s en foto’s te bekijken (Barragan et al., 2021).

Emotioneel lijden en cyberpesten bij adolescenten

Het ontbreken van een stevig en geconsolideerd gevoel van eigenwaarde of emotionele symptomen van lijden zoals angst en schaamte worden vaak gemeld bij slachtoffers van cyberpesten. Daarnaast voelen de slachtoffers intense angst bij het feit dat ze zich openstellen voor de mensen om hen heen. Bijgevolg ervaren ze het soort eenzaamheid dat hen verlamt en bevriest.

Depressie is een van de frequente gevolgen van cyberpesten. In feite zijn er steeds meer gevallen ontdekt van jonge slachtoffers van digitaal pesten die aan deze klinische entiteit lijden. Cyberpesten verhoogt het risico op zowel depressie als angststoornissen. Tegelijkertijd zorgt het ervoor dat slachtoffers zich isoleren van hun omgeving en zich intens alleen voelen.

Men heeft ontdekt dat de gevolgen van cyberpesten afhangen van de vaardigheden die het slachtoffer heeft als het gaat om het beheersen van de negatieve gevolgen van dit gedrag. Bijvoorbeeld hoe slachtoffers hun self-efficacy of adaptieve strategieën voor emotionele regulatie ervaren.

Sociale steun (hoe het slachtoffer gebruik maakt van zijn vrienden en familie als het gaat om het loslaten van de druk) is een variabele die de emotionele symptomen van cyberpesten helpt verminderen.

Het verlies van de zin van het leven

Vaak verliezen adolescenten als gevolg van cyberpesten de zin van het leven. Gedachten aan zelfmoord komen inderdaad vaak voor. Dit is een aspect dat onderzoekers heeft verontrust. Bovendien zijn specifieke emoties, zoals woede, zich verward voelen, of zich voortdurend gespannen voelen, in verband gebracht met een grotere kans om slachtoffer te worden van cyberpesten.

Als gevolg daarvan hebben verschillende deskundigen erop gewezen dat we interventies zouden moeten ontwikkelen die gericht zijn op het bevorderen van een beter beheer van emoties bij adolescenten (Pasquale et al., 2021). Ongetwijfeld zouden deze de geestelijke gezondheid van de jongeren die aan dit soort digitale pesterijen worden blootgesteld ten goede komen.