Het Matilda-effect: vrouwen, wetenschap en discriminatie
Weet je hoeveel Nobelprijzen er in de afgelopen 120 jaar zijn uitgereikt aan mannen? Hoe zit het met vrouwen? De verhouding is schokkend: 817 prijzen voor mannen en slechts 47 voor vrouwen. Het Matilda-effect is een theorie die seksistische discriminatie in de wetenschappelijke wereld aanpakt.
Het spreekt zich uit tegen al die keren dat vrouwelijke wetenschappers minder prijzen en minder erkenning ontvingen dan mannen, terwijl hun werk minstens net zo, zo niet nog belangrijker was. Het is ook interessant om te zien dat deze term eigenlijk van zijn mannelijke tegenhanger komt.
De bijbelse wortels van het Matilda-effect
Om het Matilda-effect te begrijpen, moet je eerst weten hoe de mannelijke versie, het matteüseffect, tot stand kwam. Robert K. Merton is de socioloog die deze term heeft bedacht. Hij gebruikte de woorden van Mattheüs om een fenomeen aan te pakken waarbij verschillende aspecten van het leven betrokken waren. In de gelijkenis van de talenten geeft Mattheüs een les die het waard is om over na te denken.
“Dus neem het talent van hem en geef het aan degene met de tien talenten. Want aan allen die hebben, zal meer gegeven worden en zij zullen overvloedig zijn; maar van degenen die niets hebben, zal zelfs wat zij hebben, worden weggenomen. ”
-Mattheüs 25: 14-30, de gelijkenis van de talenten-
Het matteüseffect, tegenhanger van het Matilda-effect
Dit effect probeert te beschrijven hoe het werk van onbekende mensen minder aandacht en erkenning krijgt in vergelijking met werk dat niet belangrijker is, maar wordt uitgevoerd door mensen die al bekend of beroemd zijn.
De theorie probeert uit te leggen waarom het werk van minder bekende mensen niet zo vaak wordt genoemd als het werk van meer bekende mensen. Dit gebeurt zelfs als het werk van de beroemde mensen helemaal niet beter is. Daarom blijven mensen zonder sponsors of die nog jong en niet beroemd zijn op de achtergrond. Ze verbijven altijd in de gigantische schaduwen van bekendere auteurs.
Vrouwen die de wetenschap betreden: het Matilda-effect
Het Matilda-effect is een theorie die in 1993 publiceerd werd door Margaret W. Rossiter. Deze historicus gebruikte het matteüseffect als basis om zich uit te spreken tegen en een naam te geven aan de manier waarop het werk van vrouwen als minder waardevol werd beschouwd dan dat van mannen.
Ze wilde zich uitspreken tegen de situaties waarin de ontdekkingen en het onderzoek van vrouwelijke wetenschappers aan de kant werden geschoven, omwille van hun geslacht, niet vanwege de kwaliteit van hun werk. Het punt is dat ze minder aanzien en erkenning krijgen dan wanneer ze mannen zouden zijn.
Stukje bij beetje hebben vrouwen de wereld van de wetenschap betreden. In sommige landen kunnen ze nog steeds geen titels behalen of rijden. In de meeste andere landen kunnen ze echter wel gaan studeren en doctoraten halen, maar ze werken nog steeds niet onder dezelfde omstandigheden als mannen.
Hoe het Matilda-effect vrouwen beïnvloedt
Mannen hebben niet alleen het voordeel met prijzen. Naast de prijzen zijn er ook nog altijd kwesties als salaris, banen, financiering van onderzoek en publicatie. Dit zijn allemaal gebieden waar mannen een voordeel hebben alleen maar omdat ze mannen zijn.
Daarom vallen briljante vrouwelijke fysici, chemici, sociologen en artsen buiten de boot. Het systeem slaat hun werk op of verwaarloost het zonder enige uitleg. Uiteindelijk krijgen ze helemaal niet de erkenning die ze wel degelijk verdienen.
Matilda Joslyn Gage
Rossiter noemde het specifiek het Matilda-effect ter ere van Matilda Joslyn Gage. Deze vrouw was een activiste, vrijdenker, rijke auteur en pionier in de Amerikaanse sociologie. Ze was ook een van de pioniers in de strijd voor gelijke rechten voor vrouwen.
Een van de belangrijkste dingen die ze deed had te maken met Victoria Woodhull. Dit was een van de eerste vrouwen die president werd. Ze was moeder van een groot gezin, publiceerde veel teksten die zich uitspraken tegen een gebrek aan vrijheid en riep op tot gelijke kansen.
Haar werk bracht haar ertoe om jarenlang de president van de National Woman Suffrage Association te worden. Geïnspireerd door haar nalatenschap bestaat het Matilda-effect om zich uit te spreken tegen vrouwen die op professioneel vlak alsmaar lijden onder onrecht vanwege hun geslacht.
Het Matilda-effect in de huidige wereld
In werkelijkheid is het echter zo dat voorbeelden van het Matilda-effect niet alleen in voorgaande eeuwen gevonden kunnen worden. Het is tegenwoordig nog steeds aanwezig. We zien het in de onrechtvaardige situaties waar vrouwen doorheen moeten worstelen. De arbeidsmarkt is slechts een van de vele voorbeelden van plekken waar vrouwen nog steeds worden gediscrimineerd.
Laten we eens kijken naar een voorbeeld. Terugkomend op de Nobelprijs, het is een feit dat de grootste prijzen voor wetenschappers zijn. Lise Meitner en Rosalind Franklin zijn twee vrouwen die grote bijdragen hebben geleverd op wetenschappelijk gebied. Meitner speelde een rol bij de ontdekking van kernsplijting. Franklins werk had te maken met het ontdekken van de dubbele helixstructuur van DNA.
Geen van beiden ontving echter enige erkenning van het Nobelcomité. Hun mannelijke collega’s kregen daarentegen wel erkenning – dankzij het werk van die twee vrouwen. Het geval van Meitner is een van de beste voorbeelden van hoe wetenschappelijke ontdekkingen door vrouwen uiteindelijk volledig worden genegeerd door de Nobelprijscommissie.
Het is waar dat we al een lange weg hebben afgelegd naar de dag (we hopen dat deze niet zo ver meer is) waarop mannen en vrouwen gelijke kansen hebben. Maar het is ook waar dat er nog veel werk te doen is om te voorkomen dat wetenschappelijke vooruitgang een kwestie van geslacht is. De wereld moet het erover eens zijn dat de waarde van iemands werk meer te maken zou moeten hebben met wat het zegt dan met wie het uitvoert.