Het hybrissyndroom: wanneer macht corrupt maakt
Mensen die aan het hybrissyndroom lijden, veranderen hun persoonlijkheid wanneer ze zich in leidinggevende posities bevinden. Dit kan gebeuren in bijvoorbeeld het bedrijfsleven, de politiek of elk ander gebied waar hiërarchieën bestaan.
Mensen met het hybrissyndroom tonen zelfs extreme trots, buitensporig zelfvertrouwen en totale minachting voor anderen. Deze karaktereigenschappen leiden tot impulsief en vaak destructief gedrag.
Er zijn echter geen aanwijzingen voor een neurowetenschappelijke verklaring van het hybrissyndroom. Met andere woorden, de hersenen van een persoon met dit syndroom vertonen geen fysiologische veranderingen.
Het syndroom is geen stoornis op zichzelf, en het is ook geen subtype van een narcistische persoonlijkheidsstoornis. In plaats daarvan manifesteert het zich in posities met overmatige macht en ontwikkelt het zich niet op dezelfde manier als een persoonlijkheidsstoornis.
Het hybrissyndroom en macht
De term hybris (ὕβρις, hýbris) is een Grieks concept dat ‘overmaat’ betekent. Het is het tegenovergestelde van nuchterheid en gematigdheid. De Grieken beschreven een hoogmoedig persoon als buitengewoon trots en iemand die anderen onbeschaamd en minachtend behandelde. Daardoor haalt de persoon er plezier uit zijn macht op die manier te gebruiken.
David Owen, een minister van de Labour Party van James Callaghan, en psychiater Jonathan Davidson hebben onderzoek gedaan naar het hybrissyndroom.
Owen stelt dat mensen het hybrissyndroom vaak beschouwen als een natuurlijke (of in ieder geval enigszins verwachte) verlenging van het vertrouwen en de ambitie die iedereen die macht verlangt moet hebben.
Hoewel velen geloven dat arrogantie vaak een ongelukkige eigenschap is van leiders, geloven ze ook dat een bepaald niveau van arrogantie simpelweg de prijs is die je moet betalen voor goed leiderschap.
Macht is een sterke drug en niet alle leiders hebben een sterk genoeg karakter om het tegen te gaan. Dit vereist een combinatie van gezond verstand, humor, fatsoen en scepsis. Cynisme is ook belangrijk omdat het je helpt macht te zien voor wat het is: een bevoorrechte kans om de situaties die om je heen gebeuren te beïnvloeden en vaak de uitkomst ervan te bepalen.
Meer specifiek beschreef Owen het hybrissyndroom als een unieke en verworven persoonlijkheidsstoornis die zich pas ontwikkelt nadat een leider gedurende een bepaalde tijd de macht heeft. Het is ook belangrijk op te merken dat het alleen van toepassing is als er geen geschiedenis van psychiatrische aandoeningen is.
Symptomen
Hier is een selectie uit de lijst van David Owen met 14 symptomen van het Hybrissyndroom:
- Het gebruik van macht voor zelfverheerlijking.
- Een bijna obsessieve focus op persoonlijk imago.
- Overmatig zelfvertrouwen, vergezeld met minachting voor advies of kritiek van anderen.
- Verlies van contact met de werkelijkheid.
- Spreken als een Messias.
- Roekeloze en impulsieve acties.
- Hybristische incompetentie waar de hoogste overmoed leidt tot onoplettendheid voor details.
Toen Owen en Davison deze symptomen onderzochten, merkten ze op dat ze vaak die van andere persoonlijkheidsstoornissen overlapten, met name een narcistische persoonlijkheidsstoornis.
Zeven van de veertien symptomen zijn namelijk ook symptomen van een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Daarnaast deelt het hybrissyndroom twee symptomen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis en een histrionische persoonlijkheidsstoornis.
Beroemde gevallen
Owen en Davidson analyseerden de psychologische profielen van Britse premiers en presidenten van de Verenigde Staten van de afgelopen 100 jaar om voorbeelden te vinden van hybristische trekken.
Ze ontdekten dat zeven Amerikaanse presidenten duidelijke tekenen van arrogantie toonden: de twee Roosevelts, Woodrow Wilson, John F. Kennedy, Lyndon B. Johnson en George W. Bush. De enige president die volgens hen dit syndroom had, was George W. Bush.
Onder de premiers van het Verenigd Koninkrijk waren Owen en Davidson van mening dat Herbert Asquith, David Lloyd George, Neville Chamberlain, Winston Churchill, Anthony Eden, Margaret Thatcher en Tony Blair buitensporige trots en arrogantie toonden.
Volgens hen voldoen alleen David Lloyd George, Neville Chamberlain, Margaret Thatcher en Tony Blair aan alle criteria van het hybrissyndroom.
Niet alleen politici lijden aan het hybrissyndroom
Premier-ministers en presidenten waren gemakkelijk te bestuderen vanwege de uitgebreide biografische informatie die over hen beschikbaar was. Het hybrissyndroom treft echter niet alleen politici. Het gaat om macht. Dus iedereen in een machtspositie, zoals een CEO van een groot bedrijf, ook last hebben van dit syndroom.
Bertrand Russell schreef over het fenomeen en wat er gebeurde met de mentale stabiliteit van een individu als hij zich in een machtspositie bevond. Hij beschreef het oorzakelijk verband tussen macht en afwijkend gedrag. Hij noemde het ‘de bedwelming van de macht’.
Dit leidt tot het idee dat eerbare, morele mensen corrupt kunnen worden na jaren van opbouwen van hun macht. Daarom is het zo belangrijk voor leden van ontwikkelde samenlevingen om deze mensen onder controle te houden met systemen die de macht die iemand kan hebben beperken.
