Hersenvliezen: structuur en functies

De pia mater is de binnenste laag van de hersenvliezen. Het is een delicate vasculaire structuur die het oppervlak van de hersenen en het ruggenmerg omsluit en aanhecht.
Hersenvliezen: structuur en functies
Paula Villasante

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Paula Villasante.

Laatste update: 27 december, 2022

De hersenen en het ruggenmerg zijn omgeven door drie membranen: de hersenvliezen. De drie hersenvliezen zijn het harde hersenvlies (dura mater), het spinnenwebvlies (arachnoides) en het zachte hersenvlies (pia mater).

De belangrijkste functie van de hersenvliezen is het beschermen van de hersenen. Dit is een zeer kwetsbaar orgaan dat speciale bescherming nodig heeft. Geen enkel ander orgaan heeft dit in die mate nodig, althans niet op dezelfde manier. Bovendien maken deze beschermende lagen deel uit van de barrière tussen bloed en de hersenen.

De hersenvliezen komen voort uit een andere laag die bekend staat als de primitieve meninx, die op zijn beurt bestaat uit elementen afkomstig van het mesenchym en de neurale kam. De primitieve meninx is verdeeld in twee verschillende lagen: de interne (endomeninx) en de externe (ectomeninx).

De endomeninx is anders dan het spinnenwebvlies en de pia mater, en is afgeleid van zowel het mesoderm als het ectoderm. Aan de andere kant vormt de ectomeninx de dura mater en de botten van het neurocranium en bestaat alleen uit het mesoderm.

Een afbeelding van de hersenen

Structuur van de hersenvliezen

Het harde hersenvlies (dura mater)

De dura mater is de buitenste laag van de hersenvliezen en bestaat uit twee lagen. De buitenste laag is het beenvlies en dit bevat bloedvaten en zenuwen. Het hecht zich aan het binnenoppervlak van de schedel, waarbij de gewrichten speciaal zijn aangepast aan de basis van de schedel.

De naam van de diepste laag van de dura mater is de meningeale laag. Deze is verantwoordelijk voor de reflexen die de hersenen in compartimenten verdelen. De meest opvallende compartimenten zijn:

  • de falx cerebri
  • tentorium cerebelli

Bovendien is er geen duidelijke grens tussen de dura mater en het beenvlies. De lagen onderscheiden zich histologisch, door het feit dat de meningeale laag minder fibroblasten en proportioneel minder collageen bevat (2).

Het spinnenwebvlies

Het spinnenwebvlies is de middelste laag van de hersenvliezen. Hier bevindt zich de subarachnoïdale ruimte die hersenvocht opslaat. De diepte van de subarachnoïdale ruimte varieert afhankelijk van de relatie tussen het spinnenwebvlies en de pia mater.

Twee afzonderlijke cellagen vormen samen het spinnenwebvlies. De barrièrelaag ligt achter de rand van de cellen van de dura mater (3). Deze laag zit vol met cellen die nauw met elkaar verbonden zijn door middel van talrijke desmosomen en nauwe kruisingen. Deze laag zorgt er dus voor dat er geen vloeistof doorheen kan bewegen.

De reticulaire arachnoïdale laag bevindt zich diep in het spinnenwebvlies. De cellen verbinden de subarachnoïdale ruimte en hechten zich aan de pia mater. Ze omsluiten ook de bloedvaten die door de laag gaan (1).

Villi arachnoideae zijn microscopische structuren die een belangrijke rol spelen bij de absorptie van het hersenvocht. De manier waarop ze werken is echter onduidelijk. Sommige deskundigen geloven dat ze ook een rol kunnen spelen bij het reguleren van het volume van het hersenvocht.

Het zachte hersenvlies (pia mater)

De pia mater is de binnenste laag van de hersenvliezen. Het is een delicate vasculaire structuur, die het oppervlak van de hersenen en het ruggenmerg omsluit, aanhecht en beschermt.

Het creëert een doorlopende laag cellen die zich aan het oppervlak van de hersenen vasthechten en vervolgens ondergedompeld worden in de spleten en groeven van de hersenen. Desmosomen en kruisingen verbinden de cellen, waardoor de laag ook als barrière kan functioneren.

Virchow-Robin ruimten

De Virchow-Robin ruimten bevinden zich rond de vaten en omringen de kleine slagaders en de slagaders. Ze breken door het oppervlak van de hersenen heen en steken naar binnen vanuit de subarachnoïdale ruimte (1).

Deze ruimtes nemen in omvang toe naarmate ze ouder worden zonder dat er een duidelijk verlies van cognitieve functie optreedt (4). Bovendien is de verwijding van deze ruimtes gerelateerd aan aandoeningen zoals:

Tot slot benadrukten de auteurs Patel en Kirmi (2009) het belang van kennis over de hersenvliezen. Het is essentieel om de structuur, functies en anatomie van de hersenvliezen te begrijpen, omdat het ons ook in staat zal stellen om de pathologieën van de hersenvliezen te begrijpen.


Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.


  • Patel, N., & Kirmi, O. (2009). Anatomy and imaging of the normal meninges. In Seminars in Ultrasound, CT and MRI (Vol. 30, No. 6, pp. 559-564). WB Saunders.
  • Haines, D. E., Harkey, H. L., & Al-Mefty, O. (1993). The “subdural” space: a new look at an outdated concept. Neurosurgery, 32(1), 111-120.
  • Alcolado, R., Weller, R. O., Parrish, E. P., & Garrod, D. (1988). The cranial arachnoid and pia mater in man: anatomical and ultrastructural observations. Neuropathology and applied neurobiology, 14(1), 1-17.
  • Groeschel, S., Chong, W. K., Surtees, R., & Hanefeld, F. (2006). Virchow-Robin spaces on magnetic resonance images: normative data, their dilatation, and a review of the literature. Neuroradiology, 48(10), 745-754.
  • Kwee, R. M., & Kwee, T. C. (2007). Virchow-Robin spaces at MR imaging. Radiographics, 27(4), 1071-1086.

Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.