Herbert Spencer: biografie en werk

Herbert Spencer is de vader van het sociaal Darwinisme. Lees meer over het leven en werk van deze controversiële auteur in dit artikel!
Herbert Spencer: biografie en werk
Bernardo Peña Herrera

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Bernardo Peña Herrera.

Laatste update: 27 december, 2022

Herbert Spencer was een van de grootste denkers van zijn tijd. Deze Engelse filosoof, psycholoog, socioloog en natuurwetenschapper was de grootste leider van het sociaal Darwinisme en positivisme van zijn tijd.

Hij paste de evolutionistische wetten toe op de filosofie en de maatschappij. Zijn Darwinistische ideeën rechtvaardigden echter wel de dominantie van bepaalde mensen over de rest, net als de superioriteit van één menselijke ras over de andere rassen.

Deze ideeën werden in de 19e eeuw en de eerste helft van de 20e eeuw goed ontvangen in de westerse wereld. Het succes van zijn werk bewijst het. Spencer slaagde er zelfs in om de aandacht te trekken van vele denkers uit zeer verschillende gebieden.

Sommige auteurs stonden open voor een debat over zijn ideeën. Grote namen als Emile Durkheim, George Edward Moore of Thomas Hill Green werden vaak geassocieerd met Spencer. Zonder twijfel was hij een zeer productieve en controversiële figuur.

Ouderwetse leesbril en boeken

De biografie van Herbert Spencer

Vroege jaren en opleiding

Herbert Spencer werd in 1820 geboren in een bescheiden gezin in Derby, Verenigd Koninkrijk. Hij overleed in 1903 in Brighton, Verenigd Koninkrijk. Hoewel hij naar school ging, leerde hij pas lezen toen hij zeven jaar oud was. In zijn tienerjaren studeerde hij wetenschappen, maar hij viel nooit op als een goede leerling.

Hij studeerde volledig zelfstandig ingenieurswetenschappen. Tussen 1837 en 1846 werkte hij in de spoorwegsector. In die jaren ging Herbert op eigen kracht verder met leren en studeren. Ook publiceerde hij enkele boeken over wetenschap en politiek. Jaren later, in 1948, werd hij redacteur van het tijdschrift The Economist.

Deze verandering maakte een einde aan zijn carrière als ingenieur en begon zijn nieuwe carrière als schrijver en filosoof. In 1851 publiceerde Spencer zijn eerste officiële boek, Social Statics, waarin hij voorspelde dat de mensheid zich zou aanpassen aan het leven in een maatschappij zonder de noodzaak van de staat.

Carrière en boeken

Spencer bezocht naar ontmoetingsplaatsen met andere collega-denkers. Tijdens deze ontmoetingen ontmoette hij enkele positivistische auteurs die hem inspireerden tot het schrijven van The Principles of Psychology in 1855.

Daarin verdedigde hij dat de menselijke geest onderworpen was aan natuurwetten die verklaard konden worden door middel van fysiologie en biologie.

Jaren later publiceerde hij A System of Synthetic Philosophy. Met dit werk wilde hij bewijzen dat de evolutieprincipes net zo zeer van toepassing waren op de filosofie, de psychologie en de sociologie. Het was een van zijn grootste werken. Het bestaat uit tien delen die hij over een periode van twintig jaar schreef.

Het was in die tijd niet gebruikelijk dat filosofieboeken bestsellers waren. Meestal waren de best verkochte werken romans. Herbert Spencer viel echter op als een zeer invloedrijke denker, die tijdens zijn leven meer dan een miljoen exemplaren van zijn werk verkocht. Hij is zelfs genomineerd voor de Nobelprijs voor de Literatuur in 1902.

Herbert Spencer en psychologie

Herbert Spencer schreef zijn werk vóór Darwin. Daarom fuseerde hij associationisme en fysiologie met Lamarckisme. Zo was Spencer tientallen jaren vooruit in de psychologie van de aanpassing. Hij zag ontwikkeling als het proces waarbij de verbinding tussen ideeën precies de verbinding tussen de dominante gebeurtenissen in de omgeving weerspiegelde.

De verbanden werden gelegd door de oude uitgangspunten van continuïteit en contingentie. Daarom vertegenwoordigt de ontwikkeling van de geest een adaptieve aanpassing aan de omgevingscondities. De Engelse schrijver heeft ook het brein geconceptualiseerd als een georganiseerde registratie van ervaringen.

Ook beweerde hij dat het instinct een geleerde associatieve gewoonte was. Hij verdedigde ook dat de mentale processen van sommige soorten zijn teruggebracht tot het aantal associaties dat de hersenen van het dier in kwestie kunnen uitvoeren. Met andere woorden, voor Spencer waren de verschillen tussen de geestelijke vermogens van de verschillende soorten dus kwantitatief.

Sociaal Darwinisme

Herbert Spencer deed verschillende uitspraken over een zeer controversieel onderwerp. Hij verdedigde namelijk dat sociale groepen verschillende mogelijkheden hadden om de natuur te domineren en hun superioriteit te bevestigen.

Zo waren de rijken meer capabel dan de armen, omdat de eerstgenoemden aan de top van de maatschappij stonden en de laatsten aan de onderkant.

Voor Spencer werkte de maatschappij als een biologisch wezen. Daarom rechtvaardigde hij de dominantie van “superieure” rassen en pleitte hij ervoor dat we het aantal zwakke mensen in de wereld moest verminderen. Het imperialisme en racisme vormden dus de basis van zijn theorieën.

Volgens hem moesten sterke, slimme mensen vechten om te overleven, wat betekende dat ze de achteruitgang van de samenleving moesten voorkomen. As de zwakken of minst capabele mensen in de meerderheid waren in vergelijking met de sterken (fysiek en intellectueel), dan was een land namelijk in gevaar.

Een portret van Herbert Spencer

Gedachten over het leven en werk van Herbert Spencer

Als conclusie kunnen we stellen dat Spencer een positivistisch, biologisch en evolutionair standpunt van filosofie, psychologie en sociologie verdedigde.

Hij vond leren en het fysieke en psychologische aanpassingsvermogen zeer belangrijk. Zijn werk werd echter verkeerd geïnterpreteerd om te kunnen passen in het verhaal van racisten en supremacisten, die het citeerden als wetenschappelijk bewijs voor hun beweringen.

Dat het werk van een auteur verkeerd geïnterpreteerd en aangepast wordt, is niet iets dat alleen met het werk van Herbert Spencer gebeurd is. Het gebeurde door de geschiedenis heen steeds opnieuw.

Iets dergelijks overkwam ook Machiavelli en zelfs Nietzsche. Nazi’s en antisemieten gebruikten hun werken om racistische beweringen te staven. Het is niet makkelijk om over de superioriteit van een groep ten opzichte van een andere groep te praten, zonder dat dit tot controverse leidt.

Bovendien moeten filosofische en literaire werken vanuit een bepaald perspectief worden benaderd. Daarom moet je onderzoeken in welke tijd en context die ideeën zijn gepubliceerd. Op die manier kun je de gedachten van de auteur beter begrijpen.

Afgezien van controverses en bespiegelingen lijdt het geen twijfel dat Herbert Spencer zich wist te onderscheiden als de grootste multidisciplinaire denker van zijn tijd.


Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.


  • Spencer, H. (1917). Principios de psicología. Revista del Centro de Estudiantes de Filosofía y Letras1(2).
  • Spencer, H. (1884). El individuo contra el Estado. Editorial MAXTOR.
  • Spencer, H. (1867). Creación y evolución (Vol. 16). Escuela Moderna.
  • Spencer, H. (1942). La ciencia social. Nueva biblioteca Filosófica.

Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.