Heb jij weleens gehoord van pronoia?
Er is een groot verschil tussen een optimistische houding die ‘goede vibes’ verspreidt en het ‘positivisme’ met zogenaamde magische eigenschappen. Veel van deze perspectieven geven aanleiding tot wat men ‘pronoia’ noemt. Dit woord verwijst naar een bewustzijnsstaat die praktisch een geloofsbelijdenis is geworden. En de volgelingen van deze bewustzijnsstaat zeggen dat we een aantal auto-suggestie-rituelen moeten uitvoeren om het universum te laten ‘samenzweren’ in ons voordeel.
Het woord pronoia is ontstaan als tegenstelling tot de stoornis die bekend staat als ‘paranoia‘. In het geval van paranoia heeft iemand last van waanideeën. Waarbij het voornaamste idee is dat het universum samenspant om ons schade te berokkenen. Mensen die lijden aan paranoia interpreteren moeilijkheden of obstakels als het resultaat van een onzichtbaar plot. Zonder enig bewijs om dit te onderbouwen. De bron van deze universele samenzwering zou een ‘hogere macht’ zijn, wat misschien wel de duivel, marsmannetjes of iets anders kan zijn.
“Wie zichzelf toevertrouwt aan onzichtbare krachten vertrouwt zichzelf toe aan het niets.”
-Walter Scarpetta-
In het geval van pronoia is er sprake een soortgelijk mechanisme, hoewel de ideeën het tegenovergestelde zijn. In dit geval gelooft men dat er ‘superieure krachten’ bestaan die samenzweren om alles wonderbaarlijk goed te laten verlopen. En hoe paradoxaal het ook klinkt, de mensen die zich pronoia toe-eigenen als levensfilosofie, brengen zichzelf erg dicht in de buurt van paranoia. Dit komt omdat de logica van beide mentale condities in principe hetzelfde is.
Pronoia en de mentaliteit van het nieuwe tijdperk
Er is een discussie over de vraag of pronoia op zichzelf als een psychische stoornis moet worden beschouwd of dat het alleen maar een symptoom is. Hierover bestaat geen consensus. Waar men het over het algemeen wel over eens is, is dat het een vertekend beeld van de werkelijkheid is.
De ‘positieve’ stromingen begonnen in de jaren tachtig aan kracht te winnen. Dit gebeurde op hetzelfde moment dat de leringen van het zogenaamde ‘nieuwe tijdperk’ zich over de hele wereld verspreidden. Tegen het einde van het millennium heerste het idee dat de wereld een nieuw tijdperk zou betreden. Er zou zich over de hele wereld een nieuw, ‘positief’ geweten verspreiden, werd er gezegd. Om met deze nieuwe ideeën mee te gaan, moest je gebruik maken van objecten en rituelen die zogenaamd ‘positieve energieën’ konden aantrekken.
Veel van deze ideeën kwamen voort uit sommige oosterse religies zoals het hindoeïsme. Ze werden echter uit hun context gehaald en verspreidden zich naar de westerse gedachtegang. Waardoor ze werden veranderd in materiële kwesties en verlangens. Met name het bestaan van de zogenaamde ‘wet van aantrekking‘ verspreidde zich snel en wijdverbreid. Volgens deze ‘wet,’ moeten we om iets te bereiken, er intens naar verlangen. Dit zou ervoor zorgen dat de kans dat onze wens daadwerkelijk uitkomt, een stuk groter wordt. Volgens deze stromingen kunnen we deze aantrekking voeden door middel van rituelen van autosuggestie.
Zodoende werd de basis gelegd voor het ontstaan en de consolidatie van een toestand die bekend staat als pronoia. Als je een herenhuis wilt hebben, zeggen ze dat je dit herenhuis elke dag in je hoofd moet visualiseren. Je moet je concentreren op dat beeld en het zelfs beginnen te creëren. Als je het goed doet, zal het universum een plan smeden, en zal je droom vroeg of laten uitkomen.
Een zeer winstgevende onderneming
De ideologieën die pronoia promoten verkopen hoop. Dit zou in principe lofwaardig zijn, ware het niet dat er een hele markt werd creëert rond ‘de positieve geest.’ Het verwerpelijkste hieraan is dat ze er in veel gevallen alleen maar voor zorgen dat mensen zichzelf voor de gek houden en hun tijd verspillen. Om nog maar te zwijgen over de prijs die je betaalt om vanuit een vertekend standpunt te leven en hoe zwaar de teleurstellingen die uit deze houding voortkomen wel niet wegen.
Vanuit ethisch en psychologisch standpunt is dit een grote zorg. Mensen worden ervan overtuigd dat ze hun doelen kunnen bereiken door zich er simpelweg op te ‘concentreren’ en ze te ‘visualiseren.’ En daarbovenop leren ze, naast soortgelijke absurditeiten, hoe je kwarts en andere methoden moet gebruiken om bepaalde energieën aan te trekken. Dit maakt hard werk, inspanning en doorzettingsvermogen minder waardevol. En in de tussentijd vullen velen hun zakken.
Paradijs tegen een hoge prijs
Elke ideologie die jou paradijs tegen een prijs verkoopt, is op zijn minst achterdochtig. Wat al deze denktrends beloven is simpelweg onmogelijk – een afwezigheid van moeilijkheden of inspanning. Ze zullen je vertellen dat je problemen moet vermijden of de mensen die problemen hebben. Impliceren dat deze problemen besmettelijke ziekten zijn. Ze verkopen een kat in een zak, en velen trappen erin.
De basis van deze ‘positieve’ stromingen is echter niets anders dan een zorgvuldige marketingstrategie. Ze weten dat veel mensen in de wereld bang zijn voor problemen. Ze hebben namelijk nog niet ontdekt dat ze zelf hulpmiddelen kunnen ontwikkelen om met deze problemen om te gaan. Ze voeden mensen de illusie dat we leven in een universum waarin we ons alleen maar moeten ‘afstemmen’ om onze wensen te laten uitkomen. De waarheid is echter dat ze emotioneel en financieel valsspelen. Ze zijn volkomen onbetrouwbaar.
Afbeeldingen met dank aan Henrietta Harris
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Goldner, F. H. (1982). Pronoia. Social Problems, 30(1), 82-91.
- Jesus, S., Costa, A., Garrido, P., & Alcafache, J. (2021). Pronoia or reverse paranoid delusion: A brief exploration into a conspiracy in your favour. European Psychiatry, 64(1), S767-S767.