Friedrich Glauser: het verhaal van de psychiatrische schrijver

Friedrich Glauser is een schrijver die pas sinds kort echt ontdekt wordt. Zijn werk is een wrede getuigenis van zijn eigen lijden, maar vooral van zijn indrukwekkende humor.

Friedrich Glauser is een van die gekwelde genieën die hun leven lang anderen ergeren en die na hun dood meesters worden. Hij wordt beschouwd als de vader van de Duitstalige misdaadroman en als een van de grimmigste en ontroerendste schrijvers aller tijden. Zijn prachtige werk heeft de laatste decennia aan waarde gewonnen.

De Oostenrijker schreef al op jonge leeftijd gedichten, maar slaagde er niet in om ze gepubliceerd te krijgen. Zoals vaak het geval is, werden de teksten na zijn dood openbaar gemaakt. Waar de scherpzinnigheid van Glauser echter echt tot uiting kwam, was in de vertelling, een genre dat hij slechts zes jaar voor zijn dood kon cultiveren.

Een van de interessantste aspecten van dit personage is dat hij zijn werk begon in wat toen bekend stond als een “krankzinnigengesticht” en wat we nu een psychiatrisch ziekenhuis noemen. Het is merkwaardig dat iemand die ogenschijnlijk ondergedompeld is in waanzin in staat is tot zo’n originaliteit en creatieve intensiteit.

De oorsprong van Friedrich Glauser

Friedrich Glauser werd op 4 februari 1896 in Wenen geboren. Zijn vader was een Zwitserse leraar genaamd Charles Pierre Glauser. Zijn moeder was de Oostenrijkse Theresia Scubitz. Helaas stierf zijn moeder toen hij nog maar 4 jaar oud was. Zijn vader hertrouwde twee jaar later.

Glausers opvoeding was overdreven streng, met weinig tekenen van genegenheid. Er wordt gezegd dat hij van jongs af aan gewend was om te liegen om te krijgen wat hij wilde. Velen zagen hem als een verstrooide, zwervende jongen, die vaak honger leed zonder zich er iets van aan te trekken.

Hij was verre van een goede student en had daardoor voortdurend aanvaringen met zijn vader. Deze scheidde van hem in 1909 en hertrouwde in 1911. Friedrich was toen 15 jaar oud en zijn vader vertrouwde de rest van zijn opleiding toe aan zijn grootmoeder. De tiener vluchtte echter naar Hongarije. Toen hij eenmaal gevonden was, werd hij ingeschreven in een Zwitsers internaat.

Een complex leven

Maar het internaat bereikte niet wat zijn vader had gehoopt: de adolescent disciplineren en hem veranderen in een gewoon mens. Tijdens zijn verblijf kreeg hij het zelfs aan de stok met een van zijn leraren, die door Glauser in elkaar werd geslagen.

Ondertussen werd hij opgezadeld met een groot aantal schulden bij mensen in naburige dorpen en kon hij geen enkele daarvan betalen. Dit alles leidde ertoe dat hij van het instituut werd gestuurd.

Hierna stuurde zijn vader hem naar het Collège de Genève (Genève, Zwitserland) om te studeren. Als student daar schreef Glauser een sterk kritische recensie van een gedichtenbundel van een van zijn leraren. Hoewel hij dit anoniem deed, werd hij al snel ontmaskerd en van school gestuurd. Uiteindelijk voltooide hij zijn middelbare schoolopleiding aan het Minerva Instituut in Zürich.

In 1916 begon hij scheikunde te studeren, maar hij hield het maar één jaar vol. Daarna trok hij zich terug en mengde zich onder dadaïstische kunstenaars. Een paar jaar later werd hij onder curatele geplaatst wegens “losbandig gedrag”. Overal schulden, drugsgebruik en concubinage werden hem verweten. Tegen die tijd was Friedrich Glauser al verslaafd aan morfine en opium.

Een opeenvolging van psychiatrische opsluitingen

In 1919 ontsnapte Friedrich Glauser aan zijn voogdij en ging hij naar Genève. Daar werd hij opgenomen in het psychiatrisch ziekenhuis in Münsingen, van waaruit hij ook ontsnapte naar de stad Ascona.

Kort daarna werd hij gearresteerd wegens morfinemisbruik en naar het psychiatrisch ziekenhuis in Zürich gebracht. De volgende recensie komt uit het Tijdschrift van de Collegiale Vereniging van Schrijvers (Spaanse link) dat hij leed aan geestelijke stoornissen, morfinomanie en onaangepastheid.

Vervolgens werd hij in verschillende inrichtingen opgenomen, waar hij allemaal uit wegglipte. Hij deed vijf zelfmoordpogingen en had verschillende problemen met de autoriteiten voor kleine vergrijpen. In 1921 ging hij op bevel van zijn vader bij het Franse Vreemdelingenlegioen. Daar bereikte hij enige stabiliteit, totdat hij in 1923 arbeidsongeschikt werd wegens hartproblemen.

Na nog meer psychiatrische ziekenhuisopnames onderging Friedrich Glauser psychoanalyse. Dit lijkt de beslissende factor te zijn geweest in zijn sterke toewijding aan het schrijven. Tijdens zijn laatste opname in Münsingen begon hij zijn beroemdste romans te schrijven. Hij ontmoette ook Berthe Bendel, een verpleegster met wie hij later in Chartres woonde.

Friedrich Glauser en zijn paradoxale einde

In 1938 besloten Glauser en Bendel te gaan trouwen. Een dag voor het huwelijk kreeg Friedrich een beroerte en hij stierf twee dagen later op 42-jarige leeftijd. Zijn werk heeft een zeer authentiek stempel, omdat het bestaat uit detectiveverhalen met het oog van een scherpe psychoanalyticus.

Wat bijzonder is, is dat in zijn verhalen de verkenning van de menselijke ziel veel interessanter is dan de misdaden zelf. Zijn genialiteit is een goede reden waarom de meest prestigieuze Duitse misdaadprijs zijn naam draagt.