Wat is de ethische gedragscode voor psychologen precies?
De psychologie is de wetenschap die het menselijk gedrag en de betrokken cognitieve processen bestudeert. Het einddoel van de psychologie is om onze kwaliteit van leven te verbeteren.Deze wetenschap streeft ernaar onze geestelijke gezondheid te stimuleren en te verzorgen. Wie of wat is echter verantwoordelijk om ervoor te zorgen dat ook psychologen deze principes volgen? Hier komt de ethische gedragscode in de psychologie ter sprake.
De Ethische Gedragscode voor psychologen is een richtlijn voor iedereen die psychologie beoefent. In Spanje staat het algemeen bekend als de Deontologische Code. Deze code was het resultaat van de eerste conferentie van het Officiële College van Psychologen die in mei 1984 in Madrid georganiseerd werd. Tijdens die conferentie omschreven psychologen de behoefte om de praktijk aan regels te onderwerpen. Ze stelden voor dat een werkgroep van allemaal Spaanse psychologen een richtlijn zou ontwerpen. De bedoeling was om vanuit een ethisch standpunt wanpraktijken tegen te gaan.
Die ethische gedragscode bevat in totaal 59 artikels. Deze artikels leggen regels vast omtrent de beroepsmatige competentie, tussenkomsten, onderzoek, onderwijs, verwerven en gebruiken van informatie, reclame, verloning en garanties omtrent de procedure. Het niet naleven van één van deze artikels betekent dat een tuchtrechtelijke commissie zal ingrijpen.
De commissie zal een evaluatie uitvoeren van de beroepskracht die in overtreding is. Zodra ze de ernst van de overtreding vastgesteld hebben, zullen ze een gepaste sanctie geven. Deze sanctie kan mild of ernstig zijn. Het kan zelfs leiden tot het intrekken van de titel en de vergunning van de persoon om als psycholoog te werken.
In dit artikel geven we een korte samenvatting van de principes van de ethische gedragscode voor psychologen. Deze basisregels geven een algemeen idee van de doelstellingen van deze code. De artikels 5 tot en met 15 in de gedragscode omschrijven deze principes.
De algemene regels van de ethische gedragscode
Artikel 5
Dit is het eerste van de de algemene principes. Het omschrijft het doel van de psychologie. Dit doel is gericht op menselijke en sociale doelstellingen als welzijn, gezondheid, kwaliteit van leven enzovoort. Elke psychologische praktijk die tegen deze doelstellingen ingaat, gaat ook in tegen de beroepsmatige ethiek.
Artikel 6
Dit artikel gaat volledig over de oprechtheid van de beroepskracht die de psychologie beoefent. Een psycholoog die feitelijke informatie heeft, mag die niet veranderen of een verkeerde versie van deze informatie overbrengen. Elke professionele activiteit moet steunen op verantwoordelijkheid, eerlijkheid en oprechtheid ten aanzien van de cliënten en van het publiek. Deze beroepsmatige activiteit mag ook alleen gebruik maken van wetenschappelijke en objectieve instrumenten en technieken.
Artikel 7
Dit gaat over het gebruik van de psychologie voor slechte doeleinden. De ethische gedragscode verbiedt psychologen ten strengste misbruik te maken van wat ze geleerd hebben. Voorbeelden zijn het beperken van de individuele vrijheid of personen slecht behandelen. Geen enkele situatie rechtvaardigt de verkeerde toepassing van de psychologie. Of het nu in een gewapend conflict, uit verplichting, in een burgeroorlog, tijdens een revolutie, bij terrorisme of om het even welke situatie. Niets kan dus deze misdaad rechtvaardigen.
Artikel 8
Elke psycholoog moet elke kennis van schendingen van de mensenrechten, misbruik of wrede opsluiting melden. Dat betekent dus dat het beroepsgeheim of vertrouwelijkheidsovereenkomsten in deze situaties niet van toepassing zijn. Helaas schenden psychologen dit artikel het meest.
Artikel 9
Dit algemene artikel heeft het over het respecteren van de morele en religieuze overtuigingen van de cliënten. Dat betekent niet dat psychologen het verbod krijgen om de overtuigingen van de patiënt in twijfel te trekken. Dit kan immers binnen het kader van de tussenkomst nodig zijn.
Artikel 10
Het is psychologen verboden te discrimineren. Dit omvat discriminatie op basis van ras, gender, geslacht, geloof, ideologie of enige andere onderscheidende factor. De praktijk van de psychologie is universeel. De psychologie moet dus het principe van niet-discriminatie respecteren.
Artikel 11
Dit algemene principe stelt dat psychologen hun machtspositie of hun positie van superioriteit niet mogen gebruiken om enige vorm van voordeel van hun patiënten te verkrijgen. Dat geldt voor persoonlijke voordelen en ook voor de voordelen voor een derde partij. Profiteren van hun status is in strijd met de doelstellingen van de psychologie.
Artikel 12
Dit artikel schrijft voorzichtigheid voor wanneer psychologen verslagen schrijven of diagnosen stellen. Geestelijke stoornissen en psychologische evaluaties bevatten vaak sociale stigma’s en stempels. Dat betekent dus dat psychologen uiterste zorg moeten besteden aan hun taalgebruik. Op elk moment moeten ze proberen om geen enkele patiënt op sociaal vlak minder waarde te geven.
Artikel 13
Artikel 13 probeert om slechte doorverwijzingen van de patiënt te voorkomen. Het gaat hier ook over de onrechtmatige toenadering tot cliënten. Psychologen mogen cliënten ook nooit voor zich opeisen. Ze moeten daarentegen de vastgelegde wettelijke kanalen volgen bij het doorverwijzen van een patiënt. Dit verzekert immers dat de patiënt de best mogelijke behandeling krijgt voor zijn probleem.
Artikel 14
De ethische gedragscode verbiedt psychologen met dit artikel hun naam of hun handtekening aan een derde partij te verlenen. De enige persoon die kan tekenen, is de psycholoog zelf. Dit is om te vermijden dat ongekwalificeerde mensen psychologie beoefenen. Bovendien pakt het ook elke pseudowetenschappelijke praktijk aan die zich achter de psychologie verbergt.
Artikel 15
Ten slotte hebben we artikel 15. Dit artikel gaat over belangenconflicten. Wanneer er sprake is van een belangenconflict, dan moeten psychologen proberen om zo onpartijdig mogelijk te handelen. Bovendien moeten psychologen zichzelf tegenover een institutionele instantie verdedigen indien deze situatie optreedt.
Het belang van een ethische gedragscode
We hebben nu dus de algemene basisregels van de ethische gedragscode bekeken. Waarom is het eigenlijk zo belangrijk dat we een richtlijn hebben voor een professionele ethiek? Vergeet vooral niet dat de klinische psychologie een beroep in de gezondheidssector is. Dat betekent dat de cliënten vragen dat de dienstverlening doelmatig en betrouwbaar is. Het komt er dus op neer dat de praktijk van individuele psychologen het beroep als geheel weerspiegelt.
Er is echter nog een andere reden waarom een ethische gedragscode belangrijk is. Het helpt immers om de streefdoelen en de reglementen binnen de waarden van het veld van de psychologie te sturen. We willen een wetenschap die staat voor vooruitgang en welzijn. Het is dus nodig dat we een beroepsgerichte gedragscode ontwerpen. Die zal voorkomen dat het beoefenen van de psychologie afwijkt van die doelstellingen.
Tot slot willen we nog iets toevoegen. Het is de plicht van elke psycholoog om op een kritische manier over het eigen gedrag na te denken. Hebben zij hun eigen gedragscode? Een voortdurend debat tussen geëngageerde psychologen is voor iedereen nuttig. Het helpt om de praktijk te verbeteren. Het zorgt er ook voor dat we ten gunste van de wetenschap werken en ten voordele van het welzijn van de mensen die we helpen.