Emotionele manipulatie: een tactiek om innerlijke conflicten te regelen

Waarschijnlijk heb je al vaker over emotionele manipulatie horen spreken. Je weet hoe het eruitziet en welke slachtoffers het onderweg maakt. Dit soort gedrag is ongetwijfeld enorm schadelijk voor het slachtoffer. Maar wat het zo gevaarlijk maakt, is dat het in stilte gebeurt en moeilijk vast te stellen is.

Iemand die emotionele manipulatie gebruikt, heeft alles goed uitgewerkt in zijn hoofd. Hij kent de zwakke punten van zijn prooi. Bovendien weet hij hoe hij voorbij alle verdedigingen moet komen om te krijgen wat hij wil. Zijn doel kan zijn dat hij zelf als het slachtoffer overkomt en de ander de schuld krijgt. Hij wil dat de andere persoon toegeeft dat hij verkeerd zit. Tegelijkertijd moet de ander met alles instemmen wat de manipulator wil.

Om nog verder te gaan in hun wensen, passen emotionele manipulators ook andere technieken toe. Ze slagen er vaak in bij de andere persoon bepaalde gevoelens uit te lokken. Zoals we al vermeld hebben, ligt het plan al volledig vast. Ze voelen geen enkele afkeer om het middel te gebruiken dat nodig is om de ander te doen buigen. Want ze zullen altijd datgene wat ze willen, krijgen.

Emotionele manipulatie ontstaat vaak uit cognitieve dissonantie

Waarschijnlijk weet je dat emotionele manipulators iets gebruiken dat psychologen ‘cognitieve dissonantie‘ noemen. Het verwijst naar een inwendig conflict dat optreedt in onze geest. Dit conflict ontstaat wanneer we twee gedachten hebben die tegenstrijdig zijn. Het kan ook gebeuren als een gedachte niet past bij onze geloofsovertuiging of bij ons gedrag.

Dit innerlijke conflict vormt een spanning die onze gedachten opvreet. Het heeft een vreemd resultaat. De hersenen doen al het mogelijke om deze cognitieve vervreemding waarin we zonder het te beseffen terecht gekomen zijn, te vermijden. Maar dit gevoel van inwendige tegenstrijdigheid verstoort ons zodanig dat we al het mogelijke doen om er vanaf te raken.

Want wat we nodig hebben, is interne samenhang tussen onze gedachten en gevoelens, tussen onze geloofsovertuigingen en houdingen… Tussen wat we denken en hoe we handelen. Wanneer we ons op deze kruispunten bevinden, zullen we er koste wat koste willen uitraken. Zelfs als dit betekent dat wat onszelf moeten bedriegen.

Het beste trucje van cognitieve dissonantie is emotionele manipulatie

Dit onaangename gevoel neemt ons lichaam over. We zullen dan ook al het mogelijke doen om te vermijden dat we met dit gevoel blijven zitten. We proberen ook te vermijden dat we ons bewust worden van informatie die de dissonantie vergroot. Bovendien blijven we doof voor alles dat ons nog meer uit evenwicht kan brengen.

Emotionele manipulators weten hoe ze moeten handelen wanneer ze met cognitieve dissonantie te maken krijgen. Ze gebruiken zelfbedrog om hun doel te bereiken. Er zijn bijvoorbeeld mensen die er niet in slagen om een romantische relatie te beëindigen. Dus zullen ze alles doen wat in hun macht ligt om de zaken zo om te keren dat hun partner de relatie stopzet.

Jorge wil Maria verlaten omdat hij onlangs een vrouw ontmoet heeft met wie hij een speciale ‘klik’ heeft. Maria weet hier niets van. Zij wil niet bij hem weg omdat ze verliefd is op hem. In deze situatie doet Jorge al het mogelijke om ervoor te zorgen dat Maria hem wil verlaten. Uiteindelijk zal zij de relatie beëindigen. Later zal hij haar het gevoel geven dat alleen zij verantwoordelijk is voor de breuk. ‘Nee nee, jij hebt mij verlaten, ik heb nooit iets gezegd!’

Manipulators schuiven de schuld op anderen en voelen zich zelf vrijgesteld

Jorge bevindt zich in een vervelende situatie. Want wat hij wil zijn (trouw), botst met wat hij op dit moment is (ontrouw). Om dit probleem op te lossen kiest Jorge ervoor om Maria op een emotionele manier te manipuleren. Uiteindelijk zal zij de situatie regelen en de schuldige zijn. Waarschijnlijk heeft Maria geen flauw idee wat er werkelijk gaande is. Weinigen onder ons kunnen immers begrijpen dat onze partners zich op die manier gedragen. Anderzijds is het mogelijk dat ook Jorge zich niet volledig bewust is van zijn gedrag.

Jorge denkt dat hij deze relatie niet kan stopzetten, vooral niet nu hij een andere vrouw ontmoet heeft. Hij wil niet bestempeld worden als de beul in de relatie. Hij zal dus alles doen om zichzelf te beschermen en zich voordoen als het slachtoffer. Om de realiteit niet te moeten aanvaarden of geen verantwoordelijkheid te hoeven nemen zal hij Maria manipuleren totdat hij resultaat behaalt. Het kan hem niet al te veel schelen of zij hieronder lijdt.

Schuldige en slachtoffer

Als Maria diegene is die hem verlaat, dan hoeft hij zich niet schuldig te voelen dat hij haar wou verlaten voor een andere vrouw. Want dan zou hij er ‘echt slecht uitkomen’. Dit zou hem ook kunnen achtervolgen. Als Maria hem verlaat, dan lost hij zijn innerlijke conflict op en profiteert hij uiteindelijk van de situatie.

Emotionele manipulatie ontstaat uit cognitieve chaos. De geest zal alles doen om uit die cognitieve dissonantie te raken. Het zal een beul zoeken, een schuldige partij die ervoor zorgt dat de manipulator het slachtoffer lijkt. Of hij zal het zo regelen dat hij door de ander in een situatie geplaatst wordt waarin hij zijn gedachten of gedrag kan rechtvaardigen.

De ander zal altijd de schuldige zijn. In hun relaties zijn emotionele manipulators aan het einde altijd de ongelukkige slachtoffers.