Eenzaamheid bij ouderen opsporen

Ongewenste eenzaamheid is een verwoestende emotie. Wanneer het bij ouderen voorkomt, is het raadzaam om te weten hoe het kan worden opgespoord om het op te lossen, aangezien eenzaamheid een krachtige risicofactor is voor de verslechtering van de geestelijke gezondheid.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Gorka Jiménez Pajares.

Laatste update: 10 februari, 2024

Heb je je ooit alleen gevoeld en gewenst dat er iemand bij je was? Heb je de leegte van eenzaamheid ervaren en het verdriet en de frustratie die voortkomen uit de wetenschap dat je alleen bent? In feite is eenzaamheid een emotie die tegenwoordig steeds meer voorkomt in de samenleving. Bovendien treft het de oudere bevolking op een bijzondere manier. In dit artikel gaan we het hebben over het opsporen van eenzaamheid bij ouderen en hoe je het kunt voorkomen.

Alleen zijn is niet hetzelfde als je alleen voelen. Alleen zijn kan het soort eenzaamheid zijn dat je actief opzoekt als je je moet losmaken van de wereld om je heen om je later weer te kunnen verbinden. Dan is er de andere soort die je wordt opgelegd en niet zoekt. Het bedroeft, deprimeert, isoleert en remt je af.

Eenzaamheid

Eenzaamheid is een situatie. Dit klinkt misschien vreemd omdat we geneigd zijn aan eenzaamheid te denken als een emotie, maar het is waar. Het is echter een complexe situatie waarin sprake is van de invloed van een veelheid aan risicofactoren.

Deze risicofactoren vergroten de kans op het ervaren van eenzaamheid. Bovendien accentueren risicofactoren ook de intensiteit van de emotie van eenzaamheid wanneer die zich bij de lijder vestigt.

La Consejería de Igualdad, Políticas Sociales y Conciliación (Het Ministerie van Gelijkheid, Sociaal Beleid en Bemiddeling) van Andalusië (Spanje) stelt dat de risicofactoren (Spaanse link) die eenzaamheid beïnvloeden in drie assen kunnen worden ingedeeld:

• Persoonlijke factoren. Deze verwijzen naar zaken als geslacht, persoonlijkheidskenmerken, onderwijs- en sociaal-economisch niveau, of gezondheidstoestand.
• Gezinsfactoren. Dit is vooral relevant als de familierelaties slecht of gebrekkig zijn. Het lege nest syndroom valt hier onder, de ervaring die ontstaat als volwassen kinderen het ouderlijk huis verlaten.
• Contextuele factoren. De huidige situatie. Bijvoorbeeld het verlaten van de arbeidsmarkt door pensionering, het hebben van een beperkt sociaal netwerk, of een gebrek aan plezierige activiteiten.

Daarnaast lopen degenen die voor anderen zorgen ook risico op eenzaamheid. Dat komt omdat hun situatie bij hen gevoelens van isolatie kan opwekken.

Eenzaamheid bij ouderen vaststellen

Er is een instrument dat kan helpen bij het vaststellen van eenzaamheid bij ouderen. Het is de ESTE II-schaal (Spaanse link) voor het meten van eenzaamheid. Met deze schaal kan eenzaamheid op verschillende gebieden worden opgespoord en beoordeeld:

Eenzaamheid in de familie

Men zegt dat we onze vrienden kiezen, maar niet onze familie. Toch kunnen sterke, rijke en verzorgende familiebanden fungeren als een buffer tegen eenzaamheid. Om eenzaamheid op dit gebied op te sporen, moet je de persoon vragen.

• Hoe vaak heb je het gevoel dat er niemand in de buurt is?
• Sta je dicht bij je familie?
• Heb je het gevoel dat je deel uitmaakt van een familie?
• Geef je om je familie en geven zij om jou?

Helaas komt het tegenwoordig steeds vaker voor dat kinderen hun ouders vergeten. Waarom gebeurt dit? Soms komt het door een emotionele behoefte van de kinderen, waardoor ze de behoefte voelen om de band met hun ouders te verbreken. Hoe het ook zij, dit gedrag kan gevoelens van frustratie en wanhoop opwekken die de emoties van eenzaamheid bij ouderen verder voeden.

Huwelijkse eenzaamheid

Het ontbreken van een partner in de laatste levensfase kan zwaar zijn. Daarom kan het een rol spelen bij eenzaamheid. Om dit soort eenzaamheid bij ouderen op te sporen, moet je vragen stellen als:

• Heb je het gevoel dat je iemand hebt om je leven mee te delen?
• Heb je een romantische partner die je de steun en aanmoediging geeft die je nodig hebt?
• Is er iemand die je emotionele behoeften vervult?

Huwelijkse eenzaamheid kan ook optreden na het verlies van een geliefde. In dat geval wordt de eenzaamheid verergerd door het rouwproces en kan speciale aandacht en zorg nodig zijn. Waarschijnlijk zal het nodig zijn om meer aandacht te besteden aan een ouder familielid als die het verlies van zijn partner aan het verwerken is.

Sociale eenzaamheid

Waargenomen sociale steun hangt meer samen met wat we geloven dan met wat we hebben. In feite kan iemand met een breed en rijk sociaal netwerk en veel vrienden zich extreem eenzaam voelen. Enkele vragen in de ESTE II schaal om in dit verband te stellen zijn:

• Heb je iemand met wie je over je dagelijkse problemen kunt praten?
• Zijn je vrienden of familie in de buurt als je ze nodig hebt?
• Denk je dat je mensen hebt die om je geven?
• Voel je je ‘s nachts alleen?

Ten slotte hangt het belang van de wetenschap dat ze steun hebben meer samen met de perceptie en inschatting die ze van hun situatie maken dan met het aantal vrienden dat ze misschien hebben.