Een psychologisch perspectief op wijsheid

Mensen zien wijsheid meestal als iets dat je alleen door ervaring kunt krijgen, maar het is eigenlijk veel meer dan dat. In dit artikel zullen we definities van verschillende auteurs delen en enkele mythen over dit belangrijke idee ontkrachten. 

Intelligentie-experts en psychologen bestuderen het concept van wijsheid al een hele tijd. Het heeft een wetenschappelijke definitie die verder gaat dan de populaire perceptie van wijsheid als de kennis die onze ouderen hebben. In dit artikel zullen we het psychologische perspectief op wijsheid bespreken.

Daar het een abstract onderwerp is, kan het echter moeilijk zijn om het aan de hand van de wetenschappelijke methode te bestuderen. Veel onderzoekers publiceerden er echter interessante werken (Engels artikel) over.

Wat is het psychologische perspectief op wijsheid?

Sommige mensen definiëren wijsheid als deskundige kennis over het praktische leven. Veel auteurs hebben geprobeerd de specifieke componenten van wijsheid te identificeren. Hoewel ze enigszins variëren, wijzen auteurs vaak op de volgende elementen:

• Interpersoonlijke vaardigheden. Niveau van kennis, gevoeligheid en gezelligheid bij de omgang met anderen. Interpersoonlijke vaardigheden stellen een individu in staat zich aan te passen aan de behoeften van anderen en de meest effectieve interactie mogelijk te maken.
• Communicatieve vaardigheden en gezond verstand. Wijsheid, die mensen meestal in verband brengen met ervaring, impliceert het hebben van kennis en het in staat zijn om advies te kunnen geven. Wijze mensen kunnen anderen bijvoorbeeld helpen met hun problemen en praktische oplossingen bedenken die anderen niet kunnen zien.
• Begrip. Wijze mensen, die emoties en levenservaringen kunnen cultiveren, kunnen anderen begrijpen en zich ook inleven in anderen.
• Algemene bekwaamheid. Dit is waarschijnlijk iets dat mensen meestal associëren met wijsheid. De wijzen zijn intelligent, ontwikkeld, zeer goed op de hoogte op verschillende gebieden en ze weten ook hoe ze deze kennis over kunnen brengen.

Impliceert wijsheid altijd kennis?

Experts lijken twee factoren in het bijzonder te benadrukken als de belangrijkste componenten van wijsheid: uitzonderlijk begrip en de vaardigheden van gezond oordeel en communicatie. Daardoor zijn sommige mensen zeer wijs ondanks hun beperkte kennis van de wereld.

Alle elementen die we hierboven noemden, suggereren een concept van wijsheid dat grotendeels is gebaseerd op emotionele en interpersoonlijke vaardigheden. Met andere woorden, wijsheid gaat veel verder dan cognitieve vaardigheden.

Wijsheid volgens Holliday en Chandler (1986)

Deze twee auteurs betoogden dat wijsheid het volgende omvat:

• scherpzinnigheid
• betrokkenheid bij anderen
• overweging
• slimheid
• intuïtie
• je grenzen kennen
• logica
• ervaring
• een logische geest
• goede probleemoplossende vaardigheden
• leren van je fouten

De definitie van Holliday en Chandler neigt ernaar om wijsheid meer te relateren aan cognitieve factoren en bekwaamheden die een persoon in staat stellen om zich op gepaste en bekwame manier bezig te houden met probleemoplossen.

Wijsheid volgens Sternberg (1985)

Sternberg daarentegen definieert een wijs persoon als iemand die gevoelig en sociaal is. Iemand die beschikt over een goed beoordelingsvermogen en communicatieve vaardigheden en begrip voor het leven. Hij ziet het ook als een persoon die leert van ervaring en die dingen vanuit verschillende gezichtspunten kan zien.

Naast al deze interpersoonlijke en emotionele vaardigheden, beweert hij dat een wijs persoon intelligent, ontwikkeld en over het algemeen competent is.

Hoe analyseren wetenschappers wijsheid?

Er zijn manieren om de wijsheid van een persoon te evalueren met gestandaardiseerde tests en kwalitatieve procedures. Deze methoden kun je verdelen in twee hoofdgroepen:

• Plannen van taken. Het individu moet een test doen waarbij hij een beslissing moet nemen tijdens een bepaalde levensfase. In de test antwoordt het individu hardop wat hij in de gegeven omstandigheden zou doen, wat de impact van de beslissing op de lange termijn zou zijn en welke andere informatie hij nodig zou hebben maar niet in de taak is opgenomen, om zijn beslissing te nemen.
• Taken beoordelen. Individuen krijgen de opdracht om hypothetische paden te bekijken die mensen op verschillende momenten in hun leven hebben gekozen. Ze moeten de beslissingen hardop opnieuw onderzoeken en ook reconstrueren en evalueren wat de mensen in kwestie zouden zeggen over hun keuzes in hun leven als ze oud zijn geworden.

Voorbeeld van een taak: Tadeo wil trouwen

Een voorbeeld van een hypothetische situatie die de testpersoon zou kunnen analyseren is de volgende: Tadeo is een 18-jarige jongeman die besluit te trouwen met zijn vriend, die hij negen maanden geleden ontmoette.

De testpersoon zou deze informatie moeten gebruiken door hardop te overwegen waar Tadeo aan zou moeten denken om zijn beslissing te nemen.

Hij zou vanuit het perspectief van Tadeo het verhaal, de verschillende momenten in het verhaal, de mogelijke redenen die Tadeo ertoe brachten deze beslissing te nemen en een evaluatie van deze beslissing, moeten reconstrueren.

Kun je mensen trainen om wijs te zijn?

Veel auteurs hebben gesproken over de componenten van wijsheid. Er is echter veel onenigheid over. Onderzoekers bekijken voornamelijk de componenten die over het algemeen worden geaccepteerd om erachter te komen hoe mensen kunnen leren hun vaardigheden te verbeteren.

Bijvoorbeeld wanneer je een beslissing neemt, is het belangrijk om het volgende te begrijpen: contextualisme, relativisme en onzekerheid. De enige factor tot nu toe die onderzoekers hebben kunnen trainen om te verbeteren is relativisme en de kalmte en terughoudendheid die het biedt. Het lijkt echter nog steeds een verheven doel om iemand te ‘trainen’ om wijs te zijn.

Wat houdt het psychologische perspectief op wijsheid buiten beschouwing?

Iets dat de gestandaardiseerde tests echter niet lijken te meten, zijn de emotionele factoren van wijsheid. Ze zijn meestal beter in het testen van intelligentie, zoals logische en wiskundige vaardigheden, of ruimtelijke intelligentie.

Het is ook belangrijk om te onthouden dat er nog steeds geen brede consensus bestaat over de betekenis van het woord wijsheid zelf. Het staat open voor interpretatie en als zodanig is het moeilijk te meten. Het verschil in definities betekent daarom dat de onderzoeksresultaten aanzienlijk eenzijdig kunnen zijn.