Een emotionele shock herkennen en ermee omgaan

Een dierbare verliezen, slecht nieuws krijgen of een ongeluk krijgen zijn gebeurtenissen met een enorme emotionele impact. Weten hoe ermee om te gaan, kan de ontwikkeling van mogelijk trauma voorkomen. In dit artikel leggen we uit hoe om te gaan met emotionele shocks.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 07 augustus, 2023

Een emotionele shock is een normale psychofysische reactie op een abnormale en traumatische ervaring. Vaak doen zich existentiële situaties voor waarin zich plotseling een omstandigheid voordoet waarop het individu niet is voorbereid. De pijn en verwarring zijn zo immens dat ze vast komen te zitten en niet in staat zijn om te reageren.

Ongunstige gebeurtenissen hebben een grote impact op de hersenen en het lichaam. Er komen hoge concentraties neurotransmitters vrij, zoals cortisol of adrenaline, de emoties zijn overweldigend en de patiënt kan niet helder denken. Ze hebben ‘psychologische eerste hulp’ nodig. Met andere woorden, strategieën om de situatie beter te verwerken.

In dit artikel ontdek je de terugkerende aspecten van emotionele shock die moeilijk te verwerken zijn.

Emotionele shock

Emotionele shock is een reactie van het lichaam en de geest op een onverwachte en zeer stressvolle omstandigheid. Het is op zich geen pathologische ervaring. Integendeel, deze reactie is het normale mechanisme van de hersenen wanneer ze iets onverwachts moeten accepteren dat ze niet onmiddellijk kunnen integreren.

De manier waarop emotionele shocks worden verwerkt, bepaalt de bescherming (of het gebrek daaraan) van de geestelijke gezondheid van de persoon die eraan lijdt op de lange termijn. Als emotionele shocks niet adequaat worden aangepakt, bestaat het risico dat ze psychische stoornissen ontwikkelen.

Een onderzoek (Engelse link) van de Pennsylvania State University (VS) stelt dat emotionele reacties op stressvolle gebeurtenissen toekomstige depressies uitlokken. Lees verder om meer informatie over dit onderwerp te ontdekken.

De manifestatie van emotionele shock

Emotionele shock is vooral een psychobiologische gebeurtenis die wordt gereguleerd door het centrale zenuwstelsel. Het eerste wat wordt ervaren is een fysiologische reactie die wordt aangestuurd door adrenaline en cortisol. Het doel van dit mechanisme is om je voor te bereiden op de vecht-, vlucht- of bevriesreactie.

Het scala aan sensaties, emoties en processen dat wordt ervaren is extreem groot. Het is gebruikelijk dat elk individu deze emotionele impact op een bepaalde manier manifesteert. Sterker nog, als verschillende individuen worden blootgesteld aan dezelfde negatieve gebeurtenis, zal elk individu anders reageren. In de regel zijn de terugkerende reacties echter als volgt:

• Misselijkheid.
• Hoofdpijn.
• Spierspanning.
• Paniekaanvallen.
• Druk op de borst.
• Emotionele gevoelloosheid.
• Dyspneu of kortademigheid.
• Tachycardie, duizeligheid, bewustzijnsverlies.
• Hersenmist of moeite om helder te denken.
• Gewelddadige of zelfverwondende reacties. Bijvoorbeeld anderen slaan.
• Onmiddellijke emotionele ontlading zoals tranen, schreeuwen en snikken.
• Blokkeren of bevriezen. Niet weten hoe te reageren, je verlamd voelen.
• Niet accepteren wat er is gebeurd en lijden aan derealisatie (het gevoel dat wat hen omringt niet echt is).
• Een breed scala aan negatief geladen emoties ervaren. Bijvoorbeeld angst, boosheid, verdriet en wanhoop.
• Dissociatie. Loskoppeling van de directe werkelijkheid.

Emotionele shock manifesteert zich met een breed scala aan kenmerken. In feite kunnen twee mensen worden blootgesteld aan dezelfde pijnlijke en stressvolle ervaring en extreem verschillende emotionele reacties vertonen.

De oorzaken van emotionele shock

Iedereen kan op een bepaald moment een emotionele shock ervaren. Daarom is er behoefte aan psycho-educatie op dit gebied, zodat we de reacties kunnen begrijpen en weten hoe we moeten handelen om de patiënten te helpen. Enkele van de triggers die een emotionele shock veroorzaken zijn de volgende.

• Verlies van een baan
• Het krijgen van een ongeluk.
• Het overlijden van een dierbare.
• Een medische diagnose krijgen.
• Getuige zijn van een gewelddadige handeling.
• Getuige zijn van een natuurramp.
• Zich in een oorlog of gewelddadig scenario bevinden.
• Geweld, beroving of aanranding meemaken.
• Een relatiebreuk of ontrouw meemaken.

Diagnose en behandeling van emotionele shock

Emotionele shock vereist adequate psychologische controle. Er is geen onmiddellijke klinische of therapeutische interventie nodig. Dit komt omdat het een begrijpelijke reactie is op een omstandigheid waarvan de persoon niet weet hoe die te verwerken.

In de regel komt deze ervaring geleidelijk tot rust nadat ze hebben geaccepteerd wat er is gebeurd, zonder dat gespecialiseerde behandeling nodig is. Maar als de ervaring na verloop van tijd aanhoudt en er duidelijke obstakels zijn die hen belemmeren om de teugels van hun leven weer in handen te nemen, dan hebben ze psychologische therapie nodig.

Is ingrijpen nodig?

Dit soort shock is een proces dat georganiseerd is in een reeks uiterst duidelijke fasen. Ze zijn als volgt:

• Impactfase. De negatieve gebeurtenis heeft net plaatsgevonden en het lichaam en de geest van de patiënt reageren op een zeer stressvolle en intense manier.
• Tussenfase. In deze fase verwerkt de lijder de ervaring. Ze maken een paar dagen door waarin ze worstelen met verschillende emoties. Bijvoorbeeld angst, wanhoop en verdriet.
• Acceptatiefase. Het feit blijft hen pijn doen, maar ze tonen een duidelijke acceptatie en de wil om verder te gaan.

Klinische interventie is nodig als de getroffene blijft steken in de impactfase of een tussenfase, waarin moeilijke emoties elk gebied van hun leven veranderen.

De meest geschikte behandelingen

Om de getroffene van een emotionele shock te helpen en het risico te vermijden dat dit uitmondt in een posttraumatische stressstoornis, is psychologische eerste hulp (PFA) aangewezen.

Onderzoek (Engelse link) uitgevoerd door de Universiteit van Miami (VS) bevestigt de geschiktheid ervan als vroegtijdige hulp bij rampen of ongunstige gebeurtenissen. De acties in deze onmiddellijke hulpstrategie zijn als volgt:

• Stel de lijder gerust.
• Observeer en luister naar hen.
• Zoek steun voor hen (kennissen, familieleden).
• Geef duidelijke, eerlijke en begrijpelijke informatie.
• Creëer een band van nabijheid, empathie en bescherming.
• Bied wat ze nodig hebben zodat ze zich comfortabel en veilig voelen.

Aan de andere kant, als psychologische interventie nodig is, zijn acceptatie- en commitmenttherapie (ACT) en EMDR-therapie nuttig. Deze modellen stellen het individu in staat om de negatieve gebeurtenis te verwerken en bevorderen de herformulering van doelen, waarden en nieuwe plannen.

Emotionele shock, traumatische shock en sentimentele shock

Voordat we afsluiten, moeten we iets dieper ingaan op het onderwerp psychologische shock. Mensen kunnen verschillende soorten psychologische effecten of emotionele schokken ervaren. Het leven is tenslotte niet rozengeur en maneschijn en niemand van ons is vanaf zijn geboorte verzekerd van welzijn.

Dodelijke ongelukken, onvoorziene gebeurtenissen en spelingen van het lot kunnen elk moment plaatsvinden en vervolgens resulteren in verschillende psychologische realiteiten.

Emotionele shock is niet hetzelfde als traumatische shock. Deze laatste treedt op wanneer de eerste niet goed verwerkt wordt, de pijn chronisch wordt en er een pathologisch ziektebeeld ontstaat. Terwijl bij emotionele shock PFA voldoende is, is bij trauma therapie essentieel.

In de psychologie spreken we ook van sentimentele shock. Het definieert de pijnlijke en complexe ervaring die wordt ervaren na het verbreken van een relatie. Er zijn verschillende soorten menselijk lijden, maar het zijn allemaal normale reacties op bepaalde feiten die moeten worden aangenomen en geïntegreerd. Dat is de echte uitdaging.