Drie benaderingen van de persoonlijkheidsleer
Iedereen weet wat persoonlijkheid is, maar niemand kan het in woorden uitleggen. Dit is een van de voornaamste problemen van de persoonlijkheidsleer. Elke auteur heeft zijn eigen wetenschappelijke definitie van het concept.
Waar vrijwel iedereen het in ieder geval over eens is, is dat persoonlijkheid een construct is dat bestaat uit bepaalde gedragskenmerken.
Wat is het probleem met de persoonlijkheidsleer?
De persoonlijkheidsleer is door de jaren heen op veel methodologische problemen gestuit. Een daarvan is dat er geen hulpmiddelen zijn aan de hand waarvan we persoonlijkheid kunnen meten.
In dit artikel bespreken we enkele van de verschillende benaderingen of modellen die zijn aangenomen in de persoonlijkheidsleer. De drie belangrijkste benaderingen zijn de dispositionele benadering, situationisme en interactionisme.
De dispositionele benadering
Deze theorie gaat ervan uit dat iemands persoonlijkheid een fundamenteel actieve en bepalende factor is voor zijn gedrag. De belangrijkste kenmerken die het onderzoekt, zijn de persoonlijke variabelen van het individu. Deze theorie benadrukt daarom de persoonlijkheidskenmerken van elk individu.
Daarnaast stelt deze theorie dat de persoonlijkheid van een persoon altijd hetzelfde zal zijn in verschillende situaties. Als we bepaalde kenmerken kunnen identificeren en isoleren, zouden we daarom het toekomstige gedrag van een persoon kunnen voorspellen. Deze theorie vormt de basis voor veel persoonlijkheidstests, zoals het vijffactorenmodel.
Deze theorie is inmiddels enigszins verouderd en onrealistisch. Zelfs mensen die geen psychologische achtergrond hebben, kunnen namelijk zien dat het gedrag van mensen afhankelijk van elke situatie verandert. Wij gedragen ons bijvoorbeeld niet hetzelfde naast familie als naast vrienden.
Bovendien is het zeer lastig om iemands persoonlijkheid te categoriseren door slechts enkele stabiele factoren te analyseren. De gegevens die kunnen worden verkregen aan de hand van persoonlijkheidstest zijn vaak namelijk eerder een representatie van iemands zelfbeeld dan zijn ware persoonlijkheid.
Situationisme
Situationisme stelt dat individuen passief zijn en reageren op specifieke situaties. Situationele variabelen zijn dus de variabelen die iemands gedrag beïnvloeden. Deze benadering houdt geen rekening met de eigenschappen van een persoon. Deze benadering is volledig gebaseerd op de aanname dat gedrag geheel is aangeleerd.
Hoewel deze theorie realistischer is, heeft ook het situationisme gebreken aangezien het geen rekening houdt met persoonlijke variabelen. Ook als is het duidelijk dat iemands houding zijn gedrag beïnvloedt. Als dit niet waar zou zijn, zouden iedereen zich in dezelfde situaties op dezelfde manier gedragen.
Interactionisme
Deze benadering probeert de vorige twee benaderingen met elkaar te combineren. Het stelt dat gedrag wordt bepaald door de interactie tussen verschillende interne disposities en situationele factoren. Deze theorie stelt dat persoonlijkheid een product is van de interactie van het subject met zijn context.
Deze benadering stelt dat een persoon een actief subject is dat zijn wereld observeert en construeert door middel van zijn eigen waarneming en gedrag. De interactie tussen persoonlijkheidsvariabelen en situationele factoren bepaalt dus hoe hij zich gedraagt.
Het probleem is dat het moeilijk is om deze stellingen te onderzoeken of te verkennen. Desondanks is dit zeker een zeer interessante benadering van de persoonlijkheidsleer.