De wet van Fraisse: onze perceptie van tijd

Lijken de kantooruren voor jou oneindig? Als dat zo is, heb je misschien te maken met de wet van Fraisse. In dit artikel lees je wat het is en hoe je het in je voordeel kunt gebruiken.

Heb je het gevoel dat de tijd sneller gaat wanneer je ontspant, maar dat de uren die je op kantoor doorbrengt eindeloos lijken te duren? Het lijkt misschien alsof je horloge je voor de gek houdt, maar in werkelijkheid is dat niet zo. Er is een psychologische verklaring voor dit fenomeen en die staat bekend als de wet van Fraisse.

Hiermee kunnen we onze eigen perceptie van tijd analyseren en hoe die kan worden veranderd. Deze wet werd voorgesteld door Paul Fraisse. Dit was een Franse psycholoog die talrijke bijdragen heeft geleverd aan de zogenaamde psychologie van de tijd. Daarnaast is het een belangrijk concept op organisatorisch gebied omdat het direct verband houdt met productiviteit.

De wet van Fraisse

“De tijd vloog voorbij” is een veelgebruikte zin die je zou kunnen gebruiken als je het hebt over hoe snel je weekendje weg is gegaan. Je hebt anderen waarschijnlijk ook vaak horen klagen over de snelheid waarmee zij de tijd voorbij zien gaan. Maar terwijl sommige mensen klagen over hoe snel de tijd gaat, ergeren anderen zich aan de traagheid ervan.

Ze zeggen vaak dingen als “Ik heb het gevoel dat ik al drie uur op mijn werk ben, en ik ben hier nog niet eens een uur.”

Hoewel we allemaal wel eens zulke dingen zeggen, weten we vaak niet waarom het gebeurt. In dit verband heeft Paul Fraisse verschillende studies verricht naar onze perceptie van tijd en de wet van Fraisse ontwikkeld. Hij stelde vast dat wij over tijd in twee dimensies kunnen spreken. De ene is objectief en meetbaar en de andere is subjectief.

Het objectieve deel is datgene wat de klok meet. Ondertussen behandelt het subjectieve een ander soort tijd. Het beweert dat onze psychologische perceptie van tijd varieert. Dit op basis van de belangstelling die we voelen voor wat we aan het doen zijn.

Bijvoorbeeld, als je een activiteit doet die je leuk vindt, zul je waarschijnlijk waarnemen dat de tijd snel voorbijgaat. Als je daarentegen een saai onderwerp bestudeert, kun je het gevoel hebben dat de wijzers van de klok langzamer zijn gaan lopen.

Waarom doet dit verschijnsel zich voor?

In het licht van het werk van Fraisse hebben andere onderzoekers studies verricht naar de subjectieve perceptie van tijd. Dit betekent dat we de psychologische mechanismen die een rol spelen bij de wet van Fraisse nu beter kunnen begrijpen.

In de eerste plaats zijn er aanwijzingen dat er een neurobiologische component achter dit feit zit. Simen en Matell (2016) publiceerden namelijk een studie (Engelse link) over waarom de tijd lijkt te vliegen als we plezier hebben.

Zoals je waarschijnlijk weet, is dopamine een neurotransmitter die deelneemt aan het plezier dat in bepaalde situaties verschijnt als beloning. Deze studie suggereert echter dat dopamine ook het vermogen heeft om onze perceptie van tijd te veranderen wanneer we dingen doen die we leuk vinden.

Gable en Poole (2012) voerden een onderzoek (Engelse link) uit naar de invloed van motivatie op onze perceptie van tijd. In hun conclusies legden ze uit dat hoe hoger en meer gefocust de motivatie om iets te doen, hoe groter de vervorming van de tijd.

Op dezelfde manier lijken persoonlijkheidskenmerken een significante invloed te hebben op de perceptie van tijd. In een wetenschappelijk artikel (Engelse link) wordt zelfs beweerd dat mensen met narcistische persoonlijkheidskenmerken geneigd zijn saaie taken als tijdverspilling te zien. Daardoor ervaren zij het verstrijken van de tijd als trager dan normaal (O’Brien, Anastasio, & Bushman, 2011).

Implicaties bij de evaluatie van plezier

De wet van Fraisse heeft implicaties op verschillende terreinen van het leven. Een daarvan is de evaluatie van plezier. Onderzoek heeft aangetoond dat we de subjectieve meting van tijd gebruiken om te bepalen hoe plezierig een ervaring is (Sackett et al., 2010).

Bijvoorbeeld, bij muziek heb je waarschijnlijk vaak het gevoel dat je favoriete nummers te kort zijn. Je neemt deze subjectieve perceptie van tijd als maatstaf voor hoe ‘goed’ of ‘slecht’ iets is. Met andere woorden, als je het gevoel hebt dat iets kort duurt, ben je geneigd die ervaring als beter te beoordelen dan andere.

De wet van Fraisse en productiviteit

De wet van Fraisse beïnvloedt de productiviteit aanzienlijk. Je hebt bijvoorbeeld vaak het gevoel dat de uren langzaam voorbijgaan als je op kantoor bent en dat je niet bijzonder productief bent. Daardoor wordt werken een overweldigende taak.

Het gevoel dat de tijd snel verstrijkt, verhoogt de concurrentiewaarde van afleidingen. Je kunt bijvoorbeeld denken dat je nog een lange weg te gaan hebt voordat je naar huis gaat en besluiten dat het een goed moment is om een pauze te nemen. Dat komt omdat je denkt dat je nog genoeg tijd hebt om je taken voor die dag te vervullen.

Dit kan je echter in de vicieuze cirkel van uitstelgedrag brengen, wat je productiviteit aanzienlijk schaadt. Met het oog hierop kun je het beste op zoek gaan naar alternatieven die van je werk een aangename bezigheid maken. Of om het op zijn minst als een neutrale ervaring te laten aanvoelen in plaats van een onaangename.

Tot slot kunnen we stellen dat de subjectieve perceptie van tijd een sleutelfactor is in arbeidstevredenheid. Immers, als de tijd langzaam lijkt te gaan wanneer je werkt, voel je je minder op je gemak. Als je daarentegen het gevoel hebt dat de tijd snel voorbijgaat, zullen je hersenen de tijd als een aangename ervaring beschouwen. Je zult er meer plezier aan beleven.