De verschillen tussen geslacht en sekse
Wat zijn de verschillen tussen geslacht en sekse? Terwijl geslacht een biologisch en objectief begrip is, is geslacht een veel subjectievere psychosociale constructie. In dit artikel leggen we elk van deze begrippen uit. Bovendien bespreken we de verschillen ertussen.
Seks en geslacht
Seks heeft verschillende definities. Men definieert het als “de organische toestand, mannelijk of vrouwelijk, van dieren en planten,” “de geslachtsorganen” en “het geheel van wezens die tot hetzelfde geslacht behoren” (mannelijk en vrouwelijk).
Het omvat een reeks genetisch bepaalde fysieke en biologische kenmerken die bepalen of een levend wezen mannelijk, vrouwelijk of intersekse (Spaanse link) is.
Anderzijds is geslacht de “groep waartoe menselijke wezens van elk geslacht behoren, begrepen vanuit een sociaal-cultureel en niet uitsluitend biologisch standpunt.” Met andere woorden, het heeft niets te maken met het genetische geluk van het individu, maar met de culturele ideeën die daarmee samenhangen.
In grote lijnen kunnen we dus zeggen dat sekse de biologische toestand van een individu is. Sekse daarentegen is een psychosociale constructie van wat de maatschappij van een persoon van een bepaald geslacht verwacht. Het omvat houdingen, rollen, gedragingen, enz.
Geslacht omvat sociaal geconstrueerde rollen, gedragingen en eigenschappen die als “passend” worden beschouwd voor een individu, gebaseerd op zijn biologische geslacht. Bijvoorbeeld gevoelig zijn als je een vrouw bent, of niet huilen in het openbaar als je een man bent.
De verschillen tussen sekse en gender
Zonder verder oponthoud zullen we nu de verschillen tussen sekse en gender bespreken. Misschien kun je er zelf nog meer bedenken.
1. Sociale constructie vs. biologie
Zoals we al eerder zeiden, betreft een van de belangrijkste verschillen tussen sekse en gender het begrip zelf. Seks omvat biologisch ontwikkelde elementen, en kan niet veranderd worden. Gender is echter een sociale constructie die veranderd kan worden, en waarbij onze ideeën en verwachtingen ingrijpen.
2. Geslacht is biologisch en geslacht is cultureel
Gekoppeld aan het vorige punt, is een ander verschil tussen geslacht en gender het volgende: geslacht is een ‘etiket’ dat reageert op biologische kenmerken zoals geslachtsorganen, hormonen en chromosoombeschikking. Gender reageert op iets cultureels, op een psychosociale constructie (en niet op biologie).
3. Geslacht is symbolisch, geslacht niet
Geslacht is symbolisch en is gegeven door onze geslachtskenmerken. Gender is een sociale constructie, dus het is een symbolisch concept.
Het genderlabel verwijst naar hoe de maatschappij als geheel bepaalt wat mannelijk en wat vrouwelijk is. De maatschappij kent ons dus specifieke rollen en verwacht gedrag toe op basis van ons geslacht.
4. Geslacht bepaalt de reproductieve rol
De reproductieve functie van mannen en vrouwen is verschillend. Dit hangt niet af van hun geslacht, maar van hun sekse. Daarom brengt sekse bij ieder mens een andere voortplantingsrol met zich mee. Dit gebeurt niet bij het geslacht. Het kan ervoor zorgen dat we onze rollen anders ervaren, maar niet veranderen.
5. Continu vs. categorisch
Geslacht wordt bemiddeld door cultuur. Dit betekent dat we kunnen zien hoe ‘mannelijkheid’ en ‘vrouwelijkheid’ van persoon tot persoon verschillen. Het hangt sterk af van de ervaringen en opvattingen van verschillende individuen. Daarom ligt geslacht op een continuüm.
Seks daarentegen ligt niet op een continuüm, maar is categorisch. Hoewel het op ongebruikelijke manieren kan voorkomen, bestaat er om het te definiëren een reeks criteria waarmee we het als mannelijk of vrouwelijk kan beoordelen. Ze houden vooral verband met de voortplantingsorganen (gonaden), de geslachtsorganen en de chromosomen.
6. Geslacht is objectief, geslacht is subjectief
Omdat geslacht gedefinieerd wordt door objectieve (en meetbare) biologische kenmerken, zeggen we dat het een objectief begrip is. Geslacht daarentegen is, omdat het niet reageert op objectieve biologische kenmerken, veel moeilijker te meten. Daarom is het een subjectiever begrip.
7. Geslacht is exclusief voor de mens
Een ander verschil tussen geslacht en gender betreft het feit dat geslacht exclusief is voor de mens, terwijl geslacht typisch is voor elk levend wezen. In de natuur is het onderscheid tussen de seksen dan ook gemeenschappelijk voor alle levende wezens die zich seksueel voortplanten.
Gender ontstaat uit een abstracte interpretatie van deze seksen. Deze interpretatie kan men alleen toepassen op de mens. Om het beter te begrijpen; een kat kan mannelijk of vrouwelijk zijn, maar de begrippen mannelijk of vrouwelijk geslacht kunnen er niet op worden toegepast.
8. Geslacht is typisch voor dieren met abstract denken
Het geslacht wordt geïdentificeerd of gelokaliseerd in planten en vissen (naast dieren). Geslacht kan echter alleen geïdentificeerd worden bij dieren met een hoog vermogen tot abstract denken. De hoogste vertegenwoordiger van deze dieren is de mens.
Dat komt doordat geslacht grotendeels een sociale constructie is. Om zo’n constructie te ontwikkelen zijn bepaalde semantiek en symboolsystemen nodig over wat het betekent om mannelijk of vrouwelijk te ‘zijn’.
9. Geslacht is statisch
Geslacht is statisch, in die zin dat het afhankelijk is van objectiveerbare elementen die, vanzelfsprekend, niet veranderen, terwijl geslacht een constructie is, een ‘in beweging zijnde’ dynamiek. Bovendien kan geslacht worden ‘onderhandeld’ in interacties en andere handelingen.
10. Gender kan gebaseerd zijn op stereotypen
Gender, als sociale constructie, is vaak gebaseerd op stereotypen. In werkelijkheid zijn genderrollen vaak gecreëerd op basis van de sociale stereotypen van wat men meer verwant vindt aan mannen of vrouwen.
Seks is daarentegen objectief en niet gebaseerd op stereotypen, maar op biologie. Het is als gevolg van de stereotypen die men met sekse associeert dat specifieke geslachtsrollen ontstaan.
11. Er zijn ziekten die samenhangen met sekse, maar niet met geslacht
Een vrouw kan aan pyometra lijden, maar niet aan prostaatkanker. Met andere woorden, organen die specifiek zijn voor de man of de vrouw zullen lijden aan specifieke kwalen. Dit is niet het geval met geslacht.
Als er ziekten zijn die verband houden met geslacht, dan zijn die niet het gevolg van de aard ervan, maar van sociale druk in dit verband. Zo lopen mensen van het niet-binaire geslacht vaak meer risico op psychische aandoeningen zoals depressie of angststoornissen. Deze komen voort uit het geweld en de onderdrukking die ze ervaren, niet uit hun geslacht op zich.
“Wees wie je wilt zijn – wees vrij in je eigen huid, wees bevrijd en voel je mooi en doe wat je wilt doen zonder oordeel.”
-Adam Lambert-
Zoals je ziet zijn er opmerkelijke verschillen tussen geslacht en gender. Hoewel het verwante begrippen zijn, omdat het ene (geslacht) meestal het andere beïnvloedt, zijn het begrippen die men ook van elkaar moet onderscheiden.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Calvo Salguero, A., García Martínez, J.M.A., Monteoliva, A. (2008) “Differences Between and Within Genders in Gender Role Orientation According to Age and Level of Education”. Sex Roles.
- Dawson, S.J., Chivers, M.L. (2014) “Gender Differences and Similarities in Sexual Desire”. Current Sexual Health Reports.
- Del Giudice, M. (2019) “Measuring Sex Differences and Similarities”. Springer.
- REAL ACADEMIA ESPAÑOLA: Diccionario de la lengua española, 23.ª ed., [versión 23.3 en línea]. <https://dle.rae.es>