De valkuil van confluentie: focussen op anderen en jezelf vergeten

Als het moeilijk voor je is om te weten wat je voelt en wilt, en als je de neiging hebt om te behagen of het eens te zijn met wat anderen zeggen, ervaar je misschien samenvloeiing. Lees hier meer.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 15 maart, 2023

Hoewel je het je misschien niet realiseert, gebruik je soms verschillende strategieën om te vermijden dat je je met jezelf of je omgeving verbindt. In feite probeer je te voorkomen dat je je verbindt met je emoties en behoeften en met de situatie die voor je ligt. Bovendien doe je dat waarschijnlijk al tientallen jaren. Deze onbewuste mechanismen worden bestudeerd in de psychologie. Vandaag gaan we het hebben over een ervan, confluentie.

Denk aan een rustig en gehoorzaam kind, dat een verlengstuk is geworden van zijn ouders. Denk aan een huwelijk waarin schijnbaar volledige en absolute harmonie heerst.

Of, het individu dat tegen elke prijs probeert zich aan te passen en het eens te zijn met de meningen van een groep. Sommige van deze situaties klinken je waarschijnlijk bekend in de oren. In al deze situaties is de confluentie dynamiek werkzaam.

Neurotische mechanismen

Confluentie is een van de neurotische mechanismen die de Gestalttherapie (Spaanse link) voorstelt. Het zijn verdedigingsmechanismen die je onbewust in gang zet om je te verdedigen tegen een omgeving die je als vijandig of gebrekkig ervaart. Omdat dit soort situaties je psychologisch evenwicht bedreigen, helpen de onbewuste verdedigingsmechanismen je het evenwicht te bewaren.

Als mens maak je deel uit van een omgeving waarmee je in contact moet komen om je behoeften te bevredigen. Dat doe je op basis van drie punten: weten wat je nodig hebt, weten welke externe elementen je kunnen helpen, en begrijpen wanneer je ze moet benaderen of je ervan moet verwijderen.

Als je je zelfverzekerd voelt en je functioneert normaal, ontwikkel je ‘normaal’ gedrag. Aan de andere kant, als je relatie met je omgeving conflictueus of onsuccesvol is, ervaar je een reeks negatieve emoties. Bijgevolg kies je ervoor je energie af te leiden in de vorm van een van deze onbewuste mechanismen.

Ze ontwikkelen zich in de kindertijd

In de regel ontwikkelen deze neigingen zich in de kindertijd, wanneer de omgeving niet de juiste omstandigheden biedt voor de groei en ontwikkeling van een kind.

Inderdaad, het kind dat opgroeit in een bedreigende omgeving, omringd door gevaar, of dat leeft in een achtergestelde omgeving die niet aan zijn behoeften voldoet, ontwikkelt deze mechanismen om te overleven, zowel lichamelijk als psychisch.

Tot op zekere hoogte zijn deze mechanismen nuttig, vooral wanneer ze slechts hun doel vervullen. Wanneer ze echter buitensporig rigide worden of gebruikt worden zonder dat het individu zich bewust is van wat er gebeurt, kunnen ze hun welzijn en hun relaties aantasten.

Bovendien, wanneer ze tot in de volwassenheid gebruikt blijven worden, in situaties die niets te maken hebben met de situatie waarin ze ontstaan zijn, kunnen ze uiterst beperkend zijn.

Confluentie

Confluentie is zo’n verdedigingsmechanisme. Het ontstaat als je niet in contact staat met jezelf, of met je ervaringen, verlangens, meningen en behoeften. In plaats daarvan sluit je je aan bij de behoeften of ideologieën van anderen. Op de een of andere manier wordt de grens tussen jezelf en de rest uitgewist en je slaagt er niet in het verschil te waarderen.

Bij samenvloeiing verlies je je gevoel van zelf, en kun je niet individueel waarnemen en voelen. In feite zoek je volledige gemeenschap met degene die voor je staat. In feite verlies je je identiteit en deel je, zonder jezelf in twijfel te trekken, de verlangens, meningen of emoties van anderen. Je verwart ze misschien zelfs met die van jezelf. Hoewel het overdreven klinkt, is dit een veelvoorkomende realiteit.

Voorbeelden van samenvloeiing

• Je accepteert zonder vragen de meningen of voorstellen van je partner met betrekking tot jullie relatie. Als hij of zij bijvoorbeeld de wens uitspreekt om een open relatie te hebben , ga je akkoord met het idee, zonder je af te vragen of het iets is dat je echt wilt, zoekt, of dat bij je past.
• Als je in een groep bent, voel je je niet in staat om je mening over een onderwerp te geven totdat je hoort wat de rest denkt. In feite is het je doel om met anderen te communiceren.
• Ondanks dat je geen honger hebt, eet je met iemand anders mee omdat die dat vraagt of voorstelt. Of, ondanks dat je geen alcohol wilt nuttigen, doe je het om mee te doen met de anderen.
• Je hebt behoefte aan externe goedkeuring van je dagelijkse beslissingen. Dat geldt voor je kleding, kapsel, of de manier waarop je je vrije tijd doorbrengt. Het is niet gebaseerd op wat je echt leuk vindt of wilt, maar op wat anderen acceptabel of ‘modieus’ vinden.
• Je mengt je overdreven in de emoties van anderen. Dit is niet omdat je empathisch bent, maar omdat je je laat overnemen door de emoties of behoeften van anderen, totdat je ze uiteindelijk tot de jouwe maakt.

Ontsnappen aan de confluentie-valkuil

We gebruiken deze mechanismen allemaal wel eens in ons leven. Als confluentie echter pathologisch wordt, brengt het je in een uiterst kwetsbare positie.

Immers, als je niet weet wie je bent en in hoeverre je beïnvloed bent, als je niet weet hoe je grenzen kunt stellen, anderen in twijfel kunt trekken of je eigen behoeften en verlangens kunt herkennen, zul je waarschijnlijk ten prooi vallen aan afhankelijke, misbruikende en schadelijke relaties (Spaanse link).

Om uit deze onbewuste val te komen, moet je begrijpen hoe confluentie ontstaat. Het vindt zijn oorsprong in het leren, als kind, dat je niet mocht zijn wie je was. Je werd waarschijnlijk geleerd dat anders zijn of je eigen stem of gedachten hebben ertoe zou leiden dat je zou worden afgewezen of in de steek gelaten.

Misschien ben je bijvoorbeeld opgegroeid in een gezin waar je geen emoties van woede, verdriet of frustratie mocht uiten. Als je dat toch deed, trokken je ouders hun genegenheid terug of vielen ze je aan. Of, misschien ervoer je pesterijen en afwijzing door je leeftijdgenoten op school of werd je op jonge leeftijd zwaar bekritiseerd.

Als dit het geval was, heb je je waarschijnlijk losgekoppeld van jezelf. Daardoor kon je je aanpassen aan wat anderen wilden en zo afwijzing, eenzaamheid of agressiviteit kon vermijden. Doordat je echter niet weet wie je bent of wat je wilt, voel je een leegte die je probeert op te vullen door je aan te sluiten bij de rest, en door je in relaties met anderen te storten.

Begin aandacht aan je te besteden

Deze neiging is uiterst pijnlijk en heeft uiterst negatieve gevolgen voor elke volwassene. Daarom moet je, als je deze dynamiek wilt beëindigen, stoppen met het vermijden van contact met jezelf. Je moet juist beginnen met het bevorderen ervan.

In plaats van te onderdrukken wat je voelt, moet je beginnen met in elke situatie aan jezelf te denken. Je moet de meningen van anderen in twijfel trekken voordat je ze als de jouwe aanneemt. Kortom, je moet aandacht besteden aan jezelf. Bovendien moet je je identiteit terugvinden en je eigen grenzen herontdekken. De grenzen die je bent kwijtgeraakt uit angst om afgewezen te worden.

Natuurlijk is dit geen gemakkelijke klus. In feite vereist het oefening en doorzettingsvermogen. Bovendien kan het nodig zijn om dieper in te gaan op de eerdere ervaringen die ertoe hebben geleid dat je dit verdedigingsmechanisme hebt ontwikkeld. Tot slot, als je je in deze situatie herkent, aarzel dan niet om professionele hulp te zoeken.