De therapeutische alliantie in online therapie

Is online therapie minder effectief dan face-to-face therapie? Hoewel de algemene consensus is dat dit zo is, wat zegt wetenschappelijk onderzoek over deze therapeutische modaliteit die in opkomst is.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Loreto Martín Moya.

Laatste update: 20 augustus, 2023

De pandemie veroorzaakte niet alleen een toename van online processen, maar ook van psychologische aandoeningen. Daarom werd verwacht dat online therapie zich in 2020 verder zou ontwikkelen.

In 2021 meldde het COP (Spanje) dat 60 procent van de erkende psychologen een toename van de vraag naar angst- en depressieve stoornissen had opgemerkt. Ook werd 96 procent van de psychologische zorg die zij uitvoerden elektronisch uitgevoerd (COP, 2021). Andere universitaire studies gaven aan dat 68,11 procent van de patiënten online sessies bijwoonde (Calero-Elvira, 2022).

Maar wat gebeurt er met therapie als deze telematisch wordt uitgevoerd? Is online therapie minder effectief dan face-to-face therapie? Nu deze modaliteit is gevestigd als een echt alternatief, welk type therapie is dan beter? We beantwoorden al deze vragen in dit artikel.

De behoefte aan online zorg

De opkomst van online therapie deed zich voor toen het door opsluiting onmogelijk was om naar face-to-face therapie te gaan. Er werd misschien gehoopt dat, zodra de pandemie voorbij was, er ook een einde zou komen aan de online therapievorm.

Dit was echter niet het geval. In feite hielp de pandemie niet alleen om psychologische therapie op zich te normaliseren, maar ook het online uitvoeren ervan.

Het feit dat steeds meer psychologen en bedrijven online therapie aanboden, maakte het toegankelijker. Op dezelfde manier konden mensen die geen face-to-face therapie konden volgen, toch therapie volgen.

Online therapie kan een essentieel hulpmiddel zijn voor mensen die niet naar een centrum kunnen reizen vanwege hun geografische of fysieke locatie, vooral in landelijke gebieden (Egede e.a., 2009).

Niet iedereen woont in aaneengesloten gebieden, heeft een eigen auto of iemand die hen elke week naar therapie kan rijden. Niet alle behandelcentra zijn aangepast voor mensen met beperkte mobiliteit. Bovendien kan iemands lichamelijke toestand hem of haar verhinderen om bepaalde activiteiten uit te voeren waarvoor mobiliteit nodig is.

Op dezelfde manier kunnen mensen met bepaalde aandoeningen, zoals ernstige OCS, veel moeite hebben om het huis te verlaten. Stel je een agorafoob of OCS-patiënt voor met uitgebreide en uitputtende rituelen. Het simpele feit dat ze hun huis moeten verlaten, stelt ze bloot aan zo’n intens ongemak dat ze misschien helemaal afzien van therapie, of er zelfs nooit aan beginnen.

Online therapie voor senioren

In tegenstelling tot wat men zou verwachten, heeft men sinds 2009 vastgesteld dat telepsychologie of online therapie effectief is bij bevolkingsgroepen zoals gevangenen, kinderen en adolescenten, de plattelandsbevolking en ouderen (Egede et al).

Ouderen waren de eerste slachtoffers van de pandemie en ook van de nieuwe angst die in onze samenleving werd geïmplanteerd: de angst om naar buiten te gaan. Bijgevolg vergrootten ouderen hun isolement, iets dat al heel duidelijk is in deze bevolkingsgroep, vooral bij vrouwen.

Het online medium werd dus een effectieve optie om sociaal isolement te doorbreken. Om aan deze nieuwe fobie te werken en mobiliteitsproblemen en de gevolgen van de fobie zelf te bestrijden. Bovendien hadden de meeste patiënten alleen in de eerste paar sessies of aan het begin hulp van hun familieleden nodig bij het beheren van de technologie.

Goldberg (2002) vond voordelen in online zorg voor ouderen. Er was een toename in punctualiteit, betere communicatie tussen verzorgers en patiënten, een vermindering in de reislast van patiënten en een grotere facilitering van gezondheidseducatie.

Effectiviteit van online therapie versus face-to-face therapie

Het lijkt een wijdverspreide overtuiging in de samenleving te zijn dat face-to-face therapie effectiever is dan online therapie. De redenen die hiervoor worden gegeven zijn nogal uiteenlopend. De therapeut verliest bijvoorbeeld geen non-verbale informatie, het is een intiemer proces, of iemand in levende lijve zien bevordert de band tussen patiënt en therapeut. Maar wat zegt de wetenschap?

Turner (2021) beweerde dat de positieve resultaten van online medische en psychologische zorg al in de jaren 2000 plaatsvonden. Toch gaf hij ook toe dat er zonder een gebeurtenis als de pandemie nooit de nodige investeringen voor de ontwikkeling ervan zouden zijn geweest.

De aandacht en snelle ontwikkeling die online therapie kreeg, gaf aanleiding tot talloze meta-analyses. Men concludeerde dat online therapie niet beter is dan face-to-face therapie. Dat gezegd hebbende, werd ook aangetoond dat face-to-face niet beter is dan online (Batistini, 2021). Met andere woorden, de effectiviteit van beide methoden was h etzelfde (Engelse link) .

Reese et al. (2016) richtten zich op de therapeutische alliantie. In feite beweerden ze dat er geen significante verschillen waren tussen de alliantie die tot stand kwam in een online therapieproces en een face-to-face.

De indicatoren voor de effectiviteit van online therapie lagen in de waardeoordelen van de patiënt over het therapiemodel zelf, en de empathie van de psycholoog, die beide aanwezig zijn in de twee methoden.

Werkt online therapie bij alle diagnoses?

We zouden kunnen denken dat online therapie minder goed werkt bij bepaalde ernstigere diagnoses. In dit verband voerde Abrams (2020) een meta-analyse uit. Hij verduidelijkte een aantal diagnoses waarvan de effectiviteit bij online therapie hetzelfde was als bij face-to-face therapie.

Het ging om posttraumatische stressstoornis (PTSS), depressieve stoornissen, angststoornissen, verslavingen, eetstoornissen en specifieke stoornissen bij kinderen en adolescenten.

Het voordeel van telepsychologie: therapietrouw

De effectiviteit van de behandeling, eenmaal uitgevoerd, lijkt hetzelfde te zijn in zowel de face-to-face als de online omgeving. Het lijkt er echter op dat online therapie een voordeel heeft ten opzichte van meer traditionele therapie als het gaat om therapietrouw (Engelse link).

Dit betekent dat minder patiënten die online aan een therapeutisch proces beginnen, dit opgeven voordat ze het hebben afgerond.

Het lijkt er inderdaad op dat mensen het therapeutische proces minder opgeven als men deze online uitvoert. Enkele van de waargenomen voordelen waren het niet hoeven missen van sessies om werkredenen, het niet hoeven reizen, het niet in gevaar brengen van de gezinsbemiddeling en het feit dat de therapie wordt uitgevoerd op een door de patiënt gekozen plaats, waar hij of zij zich prettig voelt.

Rafael San Román (2020) beweert dat een van de grote uitdagingen van online therapie, die de sleutel vormt tot de effectiviteit ervan, het vermogen tot aanpassing is. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als een patiënt niet genoeg privacy heeft om de sessie thuis uit te voeren? Wat als ze afhankelijke personen hebben en hun zorgtaken de sessie onderbreken?

Of, als ze ouder zijn, weten ze misschien niet goed hoe ze met de technologie om moeten gaan. Deze uitdagingen lijken een perfect scenario om de therapeutische alliantie te versterken. Om de creativiteit, empathie en deskundigheid van zowel de psycholoog als de patiënt te benadrukken.

Wat we kunnen concluderen is dat als het therapeutische proces eenmaal is begonnen, of dat nu vanaf een bureau is, met de hulp van een verzorger, of met een baby in een wieg naast het bureau, we er zeker van kunnen zijn dat het proces net zo effectief zal zijn als het proces dat in het kantoor van een professional wordt uitgevoerd.