De ouder-kind-activeringsrelatie: wat is dat?

Vaders dragen bij aan de opvoeding van kinderen door als brug te dienen naar de buitenwereld en als katalysator voor de ontwikkeling van verschillende vaardigheden. Ontdek de cruciale rol die zij spelen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 25 juli, 2025

Ouderschap en zorg voor kinderen zijn taken die traditioneel met vrouwen worden geassocieerd. Steeds meer vaders raken echter betrokken bij het dagelijks leven van hun kinderen. Deze beslissing is gunstig, want een ouder is een van de belangrijkste gehechtheidsfiguren en van groot belang voor de psychologische ontwikkeling. Bovendien blijkt dat hun rol en taak iets anders is dan die van de moeder. In dit verband is een theorie over de ouder-kind-activeringsrelatie ontwikkeld.

Volgens dit paradigma spelen vaders een cruciale rol in het aanmoedigen van kinderen om zich open te stellen voor de wereld, op onderzoek uit te gaan en zichzelf te verdedigen als dat nodig is. Hun optreden voorspelt de mate van angst van kinderen en kan zelfs hun temperament moduleren. Daarom is het nuttig om te weten wat deze speciale band is en hoe hij werkt.

De gehechtheidsband: veiligheid en exploratie

Binnen de ontwikkelings- en evolutionaire psychologie is een van de bekendste theorieën de gehechtheidstheorie. Die is voorgesteld door John Bowlby en Mary Ainsworth. Volgens deze auteurs gaan ouders tijdens de eerste maanden en jaren zo met hun baby’s om dat ze een relatie creëren die baby’s het vertrouwen geeft dat ze nodig hebben.

Deze hechting werd bestudeerd in het bekende experiment “de vreemde situatie”. Dat maakte duidelijk of deze baby’s er wel of niet in slaagden om deze veilige gehechtheid te creëren.

Bij het evalueren van de situatie tussen vaders en kinderen bleek deze echter minder verklarende kracht te hebben dan wanneer het met moeders werd gedaan. Dit kan komen doordat gehechtheid in werkelijkheid twee basiscomponenten heeft en er slechts één werd gemeten.

Deze componenten zijn enerzijds veiligheid, door steun, zorg, comfort. De andere component is activering. Dat wil zeggen: aanmoediging om te verkennen en zich open te stellen voor de wereld.

Idealiter zou gehechtheid de zuigeling zowel veiligheid als motivatie moeten bieden. Motivatie om risico’s te nemen, initiatief te nemen en obstakels te trotseren. En volgens de activeringsrelatietheorie (Engelse link) spelen vaders en moeders in dit opzicht verschillende en complementaire rollen.

De activeringsrelatie tussen ouder en kind: waaruit bestaat die?

Gebaseerd op dit prisma is de rol van vaders die van katalysator en brug naar de buitenwereld. Door zich van jongs af aan met hun kinderen bezig te houden en met hen, moedigen ze hen aan om zich open te stellen voor de wereld.

Om op onderzoek uit te gaan, problemen op te lossen en te reageren op onverwachte gebeurtenissen, en helpen ze hen om de nodige vaardigheden te ontwikkelen.

Meestal gebeurt (Engelse link) dit op de volgende manieren:

• Ouders gebruiken complexere taalvormen met hun kinderen, wat het gebruik van een gevarieerdere woordenschat stimuleert.
• In plaats van problemen voor kinderen op te lossen, vragen ouders van hun kinderen om problemen op te lossen en moedigen ze hen aan om initiatief te nemen.
• Ze spelen actiever, agressiever en onconventioneler met hun kinderen. Dit fysieke spel activeert en prikkelt kinderen, leert ze risico’s te nemen en onverwachte problemen op te lossen.
• Deze manieren van interactie, die verschillen van de manieren die moeders meestal gebruiken, helpen kinderen om vertrouwen te ontwikkelen in hun eigen kunnen tegenover bedreigingen en onbekende omgevingen.

Onderzoek

De onderzoekers voerden een soortgelijke studie (Engelse link) uit als de onbekende situatie studie om, in dit geval, de activeringsrelatie te beoordelen. De procedure, ‘situation risk’ genoemd, keek naar hoe kinderen reageerden op de aanwezigheid van een vreemde, op fysiek risico en op het opleggen van grenzen.

Daarnaast zouden de resultaten afhangen van de mate waarin ouders in staat waren om zowel toezicht als discipline toe te passen. De bevindingen toonden aan dat kinderen die voldoende geactiveerd zijn door hun ouders zelfverzekerd, moedig, voorzichtig en gehoorzaam zijn wanneer ze een opdracht of richtlijn krijgen.

Te weinig geactiveerde kinderen zijn daarentegen passief en angstig, verkennen nauwelijks en zoeken altijd contact met hun ouders. Aan de andere kant zijn overgeactiveerde kinderen roekeloos en ongehoorzaam aan grenzen.

Slotopmerkingen over de ouder-kind-activeringsrelatie

De theorie van de ouder-kind-activeringsrelatie suggereert dus dat ouderlijke betrokkenheid bij de opvoeding van jongs af aan cruciaal is voor een goede psychologische ontwikkeling van kinderen.

Lichamelijk spel, een complexe woordenschat, toezicht en discipline zijn fundamenteel om het kind in contact te brengen met de buitenwereld. Daarnaast is het noodzakelijk om het kind het vermogen te geven om daarin zonder problemen te functioneren.

Van onderactivatie (meestal gekoppeld aan overbescherming) is vastgesteld dat het verband houdt met angst bij kinderen en andere internaliserende stoornissen. Aan de andere kant kan overactivering in verband worden gebracht met gedragsproblemen, agressie en andere externaliserende stoornissen.

Daarom is het belangrijk om te onthouden dat vroege hechting met kinderen zowel veiligheid en gehechtheid als de juiste stimulatie en activering moet omvatten.