De onzichtbare veranderingen tijdens de zwangerschap

Zwangerschap is een revolutie voor het lichaam van een vrouw. Tijdens de negen maanden van de zwangerschap past haar lichaam zich aan verschillende veranderingen aan, waarvan vele niet duidelijk zijn voor een buitenstaander.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Cristina Roda Rivera.

Laatste update: 19 augustus, 2023

Zwangerschap brengt vele veranderingen in het lichaam van de vrouw teweeg. We kunnen deze transformaties indelen in zichtbare en onzichtbare veranderingen die tijdens de zwangerschap optreden. In beide gevallen gaat het om aanpassingen van het lichaam die de normale ontwikkeling van de foetus garanderen.

Het lichaam van de vrouw bereidt zich ook voor op de bevalling en de borstvoeding door de houding en het gedrag van de vrouw te beïnvloeden. In feite is alles gericht op de komst van de baby, zodat deze gevoed en beschermd kan worden.

Maar wat zijn de onzichtbare veranderingen van de zwangerschap? Dat zijn veranderingen die je niet kunt zien, maar die wel heel belangrijk zijn voor een goede afloop van de zwangerschap.

Hormonen behoren tot de onzichtbare veranderingen van de zwangerschap

Het duurt niet lang voordat de meeste zwangere vrouwen beseffen dat hormonen een eigen wil hebben. De hormonale veranderingen beginnen namelijk al vroeg in de zwangerschap en zijn het gevolg van de afscheiding van hormonen door de placenta in de bloedbaan van de moeder.

Een voorbeeld is de afscheiding van het hormoon humaan choriongonadotrofine (hCG) in het begin van de zwangerschap. Dit hormoon kan de misselijkheid verklaren die veel vrouwen in de eerste twee tot drie maanden ervaren. Het is meestal het eerste symptoom van zwangerschap en treedt op lang voor er zichtbare veranderingen in het lichaam zijn.

De zwangerschapstests zijn gebaseerd op dit hormoon, dat enkele dagen na de bevruchting in het bloed en de urine wordt aangetroffen.

Bovendien worden tijdens de zwangerschap grote hoeveelheden van de hormonen progesteron en oestrogeen afgescheiden.

Deze hebben invloed op organen en weefsels die groeien of zich aanpassen aan de zwangerschap, zoals de baarmoeder, de borsten en de bloedvaten, en moeten het lichaam van de vrouw helpen zich voor te bereiden op het krijgen van een kind. Er is eigenlijk maar één ander moment waarop ons lichaam evenveel van deze hormonen produceert: de puberteit.

Een paar liter extra bloed

Na een paar weken zwangerschap treden er veranderingen op in het hart- en vaatstelsel. Het bloedvolume van de vrouw neemt toe, en ongeveer een kwart daarvan vloeit via de groeiende baarmoeder naar de placenta. Daar worden zuurstof en voedingsstoffen uitgewisseld van de moeder naar de foetus. Dit is absoluut cruciaal voor de foetus om te groeien en zich normaal te ontwikkelen.

Daarom moet het hart van de vrouw iets harder en sneller pompen. Daarom voelen veel vrouwen tijdens de zwangerschap een verhoogde polsslag. De bloedtoevoer door de baarmoedervaten vertienvoudigt tegen het einde van de zwangerschap. Daarom moeten de bloedvaten uitzetten en zich aanpassen, wat remodellering wordt genoemd.

Een gebrek aan remodellering kan worden gezien in zwangerschapscomplicaties zoals pre-eclampsie en het niet aankomen van de foetus.

Het maagdarmkanaal

Het maagdarmkanaal is bekleed met een spierlaag die ook wordt aangetast tijdens de zwangerschap. De sluitspier tussen de slokdarm en de maag wordt wat losser, waardoor de zure maaginhoud gemakkelijker in de slokdarm terechtkomt.

Dit veroorzaakt zure reflux, wat vaak voorkomt, vooral tegen het einde van de zwangerschap. Constipatie komt ook vaak voor, als gevolg van een tragere stoelgang dan normaal.

Zwangere vrouwen ademen dieper

De zwangerschap, met de groeiende foetus en placenta, produceert veel warmte en kooldioxide dat de vrouw moet zien kwijt te raken. Een van de vele slimme veranderingen van de zwangerschap is dat de vrouw bij elke ademhaling iets dieper uitademt naarmate ze dichter bij het voldragen stadium komt.

De hormonen die door de placenta worden afgescheiden (progesteron) dragen hieraan bij. Dat komt omdat het ademhalingscentrum van de hersenen reageert op een iets lager kooldioxideniveau dan normaal. Dit helpt haar om zowel extra warmte als restgassen goed te ventileren en zo haar en de foetus te beschermen tegen gezondheidsschade.

Slimme aanpassingen voor de foetus om zich te ontwikkelen

Een andere belangrijke verandering is dat de vrouw weerstand ontwikkelt om zelf suiker op te nemen. Haar veranderde stofwisseling helpt om prioriteit te geven aan de suikertoevoer naar de foetus, zodat deze goed kan groeien. Daarom zal ze meer gebruik moeten maken van andere voedingsstoffen, zoals vetten.

Het cholesterolgehalte stijgt met ongeveer 50 procent, terwijl de triglyceriden met wel 200-300 procent kunnen stijgen. Dat komt omdat cholesterol een basisbestanddeel is voor de groei van zowel de placenta als de foetus.

De toename van lipiden is een normale aanpassing voor de placenta en de foetus om zich normaal te kunnen ontwikkelen, deels omdat de foetus veel suiker heeft binnengekregen die de vrouw zelf gebruikt als ze niet zwanger is.

De placenta

Tijdens de zwangerschap hoopt het lichaam meer water op dan anders het geval zou zijn. Ook scheidt het lichaam vocht uit de bloedvaten in de weefsels uit. Deze zwelling noemt men oedeem en hoopt zich normaal gesproken op in de benen, vooral ‘s nachts, en nog meer tijdens de zwangerschap.

Oedeem ziet men meestal als onderdeel van de normale veranderingen van de zwangerschap. De snelle ontwikkeling van uitgesproken oedeem is echter aanwezig bij pre-eclampsie.

Veranderingen in de hersenen tot na de bevalling

In 2016 heeft een team van onderzoekers uit Nederland en Spanje (Engelse link) magnetische resonantie beeldvorming (MRI) gebruikt om te bestuderen wat er in de hersenen gebeurt tijdens de zwangerschap.

Door MRI-beelden die werden gemaakt voordat de vrouwen zwanger werden te vergelijken met beelden die werden gemaakt nadat ze waren bevallen, ontdekten de onderzoekers dat zwangerschap de grijze stof van de hersenen vermindert.

Grijze stof is het weefsel dat de cellichamen en synapsen van zenuwcellen bevat. De resultaten van deze studie toonden aan dat hun verlies van volume aanhield tot minstens twee jaar na de bevalling. Men denkt dat deze hermodellering een rol kan spelen bij het helpen van vrouwen bij de overgang naar het moederschap.