De meest memorabele uitspraken van Baruch Spinoza

Veel citaten van Baruch Spinoza worden nog steeds gebruikt. Zijn woorden blijven relevant en zijn een goed voorbeeld van de filosofie die hij verdedigde.

Je bent vast wel eens de uitspraken van Baruch Spinoza tegengekomen. Hij is zelfs een van ‘s werelds meest geciteerde denkers. Zijn woorden zijn vandaag de dag nog net zo relevant als toen hij nog leefde. Deze Nederlandse filosoof was een van de drie grote exponenten van het rationalisme in de 18e eeuw.

Baruch Spinoza en zijn denken

Spinoza’s uitspraken gaan vooral over waarden. Zijn denken was een mengeling van Descartes’ rationalisme, scholastieke filosofie en jodendom. In feite kunnen we, in zijn woorden, het strikt logische identificeren samen met een poging om rede en religie met elkaar te verzoenen.

Ondanks het spreken van de grote waarheden van zijn tijd, werd Spinoza van veel plaatsen verbannen. Hij werd zelfs als een ketter beschouwd en sommigen suggereerden dat hij de pionier van het atheïsme was. Niets had meer onwaar kunnen zijn. Laten we zijn denken een beetje beter leren kennen door middel van enkele van zijn citaten.

Baruch Spinoza over spijt

Dit is een van Spinoza’s citaten die, ondanks dat ze bijna drie eeuwen geleden zijn geschreven, vandaag de dag niets van zijn geldigheid heeft ingeboet. Het betreft de innerlijke kwelling van de mens. Hij zei: “Hij die berouw heeft over wat hij heeft gedaan, is tweemaal ellendig, d.w.z. impotent.”

Net als andere filosofen geloofde Spinoza dat berouw volkomen nutteloos is. Bovendien escaleert het het belang van het wangedrag dat deze gevoelens in de eerste plaats heeft veroorzaakt. Om deze reden is het beter om, in plaats van je te laten meeslepen door gevoelens van spijt, dingen recht te zetten en van je fouten te leren.

Het verleden

Spinoza was het eens met andere denkers die waarschuwden voor de gevaren van te vertrouwd zijn met het verleden. Inderdaad, als je niet ingaat op wat er in het verleden is gebeurd, zul je die gebeurtenissen waarschijnlijk keer op keer in je hoofd blijven herhalen.

Spinoza zei: “Als je wilt dat het heden anders is dan het verleden, bestudeer dan het verleden.” Hij erkende dat fouten de neiging hebben om keer op keer te worden herhaald als ze niet worden begrepen en aangepakt. Sterker nog, als mensen twee of drie keer dezelfde fout maken, hebben ze er gewoon geen grip op.

Angst als oorzaak

Bijgeloof vormde een onderdeel van Spinoza’s reflecties. Hij verklaarde: “Bijgeloof wordt dus veroorzaakt, in stand gehouden en gevoed door angst.“ Zoals je weet, is bijgeloof een ongegrond geloof dat spreekt van magische of bovennatuurlijke oorzaken.

Aan de wortel van een dergelijk geloof ligt onwetendheid en vooral angst. Niet weten leidt tot angst en vervolgens tot bijgeloof. Bijvoorbeeld wanneer iemand zich zorgen maakt over zijn toekomst en probeert te achterhalen wat er met hem gaat gebeuren door orakels of andere bronnen te raadplegen die beweren de toekomst te voorspellen.

Precisie en fouten

Spinoza zei: “De meeste fouten bestaan alleen in het niet correct benoemen van dingen.” In dit geval bedoelde hij dat ons gebrek aan precisie in de woorden die we gebruiken een voortdurende bron van fouten is.

Daarom, als je iets niet correct noemt, vervorm je de realiteit en ga je het daarom niet begrijpen. Vervorming leidt tot misvattingen.

Alles is belangrijk

Een andere uitspraak van Spinoza was: “Er bestaat niets uit wiens aard niet een bepaald effect volgt.” Dit lijkt een simpele uitspraak, maar is eigenlijk heel diep. Het suggereert dat alles belangrijk is, hoe klein en onbeduidend het ook lijkt.

Dus als iets bestaat, heeft het effect. Groot of klein, significant of triviaal, het heeft altijd een gevolg. Dit betekent dat iedereen om je heen enige vorm van invloed zal uitoefenen op wat er in je leven gebeurt. Dit is het onthouden waard.

Baruch Spinoza en de afwezigheid van liefde

Dit is een prachtig gezegde dat spreekt over de essentie van liefde. Spinoza zei: “Want er zal nooit strijd ontstaan vanwege wat niet geliefd is, noch zal er droefheid zijn als het vergaat, noch afgunst als het bezeten is door een ander, noch angst, noch haat. In een woord, geen verstoringen van de geest.”

Dit betekent dat alleen wanneer er liefde is, andere gevoelens worden gegenereerd, zelfs als ze negatief zijn. Aan de andere kant, als er geen liefde is, is er niets. Emoties als afgunst, angst en afwijzing komen dus alleen voor als gevolg van liefde.

We zouden pagina’s kunnen vullen met Spinoza’s gedachten. Hij was een buitengewoon productieve denker die tegenwoordig hoger wordt gewaardeerd dan in zijn eigen tijd.