De Griekse filosoof Epicurus en zijn streven naar geluk
De filosoof Epicurus is een van de grote figuren uit de Hellenistische periode. De periode verwijst naar de drie eeuwen na de dood van Alexander de Grote in 323 v. Chr.
Eveneens volgt zij op de dood van Aristoteles in 322 v. Chr. Epicurus ontwikkelde een onverbloemd materialistische metafysica, een empiricistische epistemologie en een hedonistische ethiek. Het belangrijkste is dat hij leerde dat atomen de basisbestanddelen van de wereld zijn.
Hij ontdekte ook onversneden stukjes materie die door de lege ruimte vliegen. Daarnaast probeerde hij alle natuurlijke verschijnselen te verklaren in atomaire termen. Filosoof Epicurus verwierp het bestaan van Platonische vormen en een immateriële ziel.
Met andere woorden, hij zei dat de goden geen invloed hebben op ons leven. Epicurus dacht ook dat we geen scepsis konden verkrijgen. Daarom konden we kennis van de wereld verkrijgen door te vertrouwen op de zintuigen, zoals zicht en tastzin.
In de klas leerde hij dat het doel van alle handelingen van mensen plezier was. In feite geloofde hij dat je eenvoudigweg door je verlangens te beperken, rust voor jezelf kon bereiken. Zo kun je de angst voor de goden en voor de dood uitbannen.
Epicurus zijn evangelie van de vrijheid van angst bleek behoorlijk populair. Gelukkig bloeiden er na zijn dood nog eeuwenlang gemeenschappen van Epicuristen.
“Van alle middelen om het geluk gedurende het hele leven te verzekeren. Is het verwerven van vrienden verreweg het belangrijkste.”
-Epicurus-
Filosoof Epicurus zijn vroege leven
Epicurus bracht het grootste deel van zijn vroege leven door op het eiland Samos, een Atheense nederzetting. Tijdens zijn studie in Athene verwerkte hij de filosofieën van vele genieën uit die tijd. Bijvoorbeeld Plato, Aristoteles, en Democritus . Uiteindelijk keerde hij daar terug om zijn eigen school te beginnen, De Tuin, die veel aanhangers trok.
Geloof het of niet, de wereld beschouwt Epicurus nu als een belangrijke figuur. Niet alleen in de geschiedenis van de wetenschap, maar ook in de filosofie. Hij betoogde dat we geloof alleen moeten verhouden tot empirisch bewijs en logica.
Ook propageerde hij de wetenschappelijke opvatting van het atomisme. Deze opvatting houdt in dat alle feiten in de macroscopische wereld de configuratie van atomen veroorzaken.
Vooral ondeelbare elementen in de microscopische wereld. In de ethiek is hij beroemd omdat hij de theorie van het hedonisme heeft gepropageerd. Deze theorie stelt dat genot de enige intrinsieke waarde is. Maar, zoals we zullen zien, is zijn kijk op genot verre van stereotiep.
Vroeg werk
Voor de filosoof Epicurus is het aangenaamste leven er een waarin we ons onthouden van onnodige verlangens. Daardoor bereiken we innerlijke rust (ataraxia) door tevreden te zijn met eenvoudige dingen. Het idee is om het plezier van een filosofisch gesprek met vrienden te verkiezen boven het najagen van lichamelijke genoegens. Bijvoorbeeld eten, drinken en seks.
Trouw aan zijn filosofie beweerde Epicurus de laatste dagen van zijn leven in genot door te brengen, ondanks alle lichamelijke pijn die hij had. Volgens zijn Brief aan Idomeneus: “Ik schrijf je deze brief op een voor mij gelukkige dag. Helaas is het ook de laatste dag van mijn leven. Ik smeek je om voor de kinderen van Metrodorus te zorgen , op een manier die toewijding aan mij en aan de filosofie waardig is.”
Hier zien we een van Epicurus’ technieken om zelfs in de meest ellendige situatie geluk te verkrijgen. Denk daarom, in plaats van stil te staan bij de pijn, terug aan een moment in het verleden toen je het meest gelukkig was.
Door voldoende training van de geest zul je een dergelijke levendigheid van de verbeelding kunnen bereiken. In feite is een verbeelding zo krachtig dat je deze ervaringen en het geluk opnieuw kunt beleven.
Viktor Frankl
Psychiater Viktor Frankl illustreerde dit idee perfect. Viktor Frankl is een Weense psychiater die vier jaar heeft geleden in verschillende concentratiekampen, waaronder Auschwitz.
Daarnaast schreef hij dat een van de weinige dingen die hem een gevoel van geluk gaven, tekenen was. In die tijd tekende hij een afbeelding van zijn geliefde vrouw en voerde denkbeeldige gesprekken met haar.
Ten slotte schreef hij: “Mijn geest klampte zich vast aan het beeld van mijn vrouw. Ik beeldde het me in met een griezelige scherpte. Ik hoorde haar mij antwoorden, zag haar glimlach, haar openhartige en bemoedigende blik. Echt of niet, haar blik was toen stralender dan de zon die begon op te komen.”
Zijn streven naar geluk
De ethiek van Epicurus gaat uit van de Aristotelische gemeenplaats. Hij stelt dat het hoogste goed is wat we waarderen omwille van zichzelf, maar niet omwille van iets anders. Filosoof Epicurus is het volkomen eens met Aristoteles dat geluk het hoogste goed is. Hij is het echter niet eens met Aristoteles door geluk te vereenzelvigen met genot.
De oude Griekse filosoof geeft hiervoor twee belangrijke redenen. Ten eerste is genot het enige dat mensen doen en werkelijk waarderen omwille van zichzelf.
Met andere woorden, Epicurus baseert het ethisch hedonisme op zijn psychologisch hedonisme. Alles wat we doen, beweert Epicurus, doen we om uiteindelijk genot voor onszelf te verkrijgen.
In feite bevestigt het observeren van het gedrag van een zuigeling de theorie met succes. Kinderen en zuigelingen streven immers instinctief plezier na en schuwen pijn. Volgens de filosoof Epicurus geldt dit ook voor volwassenen. Voor volwassenen is het echter veel moeilijker te zien dat dit waar is, omdat ze ongelooflijk ingewikkelde overtuigingen hebben over wat hen plezier zal brengen.
Soorten plezier
Geloof het of niet, voor de filosoof Epicurus hangt plezier nauw samen met het bevredigen van iemands verlangens. Hij maakt in hoge mate onderscheid tussen twee verschillende soorten genot. Bijvoorbeeld ‘bewegende’ genoegens en ‘statische’ genoegens.
‘Bewegende’ genoegens treden op wanneer men bezig is een verlangen te bevredigen. Bijvoorbeeld het eten van een hamburger als men honger heeft. Deze genoegens gaan gepaard met een actieve prikkeling van de zintuigen.
Evenzo zijn deze gevoelens wat de meeste mensen ‘genot’ noemen. Epicurus zegt ook dat we, nadat we onze verlangens bevredigd hebben, dramatisch veranderen. Bijvoorbeeld wanneer iemand na het eten vol zit.
De toestand van verzadiging, van niet langer behoeftig of behoeftig zijn, is op zichzelf al aangenaam. Epicurus noemt dit een ‘statisch’ genot. Het belangrijkste is dat hij zegt dat deze statische genoegens de beste genoegens zijn.
Hierdoor ontkent Epicurus dat er een tussentoestand is tussen genot en pijn. Als iemand onvervulde verlangens heeft, heeft hij daarom pijn. Aan de andere kant, wanneer iemand geen onvervulde verlangens meer heeft, is deze stabiele toestand zeer aangenaam.
Het is niet slechts een tussentoestand tussen plezier en pijn. Epicurus maakt ook onderscheid tussen lichamelijke en geestelijke genoegens en pijnen.
Angst uitbannen
Fysieke genoegens en pijnen betreffen alleen het heden. Mentale genoegens en pijnen omvatten echter ook het verleden. Bijvoorbeeld dierbare herinneringen aan plezier in het verleden of spijt over pijn of fouten in het verleden. Als het gaat om de toekomst, vertrouwen of angst over wat er zal gebeuren. Volgens de Griekse filosoof is angst voor de toekomst de grootste vernietiger van geluk.
Het belangrijkste is angst voor de goden en angst voor de dood. Het is noodzakelijk om angst over de toekomst uit te bannen. Je moet de toekomst ook tegemoet zien met het vertrouwen dat die je verlangens zal bevredigen.
Daarom zul je rust (ataraxia) bereiken, de meest verheven staat. In feite, gezien Epicurus’ opvatting over genot, is het misschien wel aardig om hem een ‘rustige genieter’ te noemen in plaats van een ‘hedonist’.
Afkeren van de externe
Een andere belangrijke conclusie van recent onderzoek naar geluk betreft de beperkte rol. Met andere woorden, externe omstandigheden spelen een rol bij het gelukkig maken.
Bijvoorbeeld inkomen, huwelijk, goed uiterlijk en het winnen van de loterij hebben slechts een kleine invloed op iemands blijvend geluk. Gelukkig anticipeert Epicurus hierop met zijn bewering dat het grootste geheim van geluk onafhankelijkheid is.
Mensen moeten echter zo onafhankelijk mogelijk zijn van uiterlijke zaken. Tevreden zijn met de eenvoudige dingen in het leven zorgt ervoor dat mensen je nooit zullen teleurstellen. Als je je voorraad steekt in onnodige genoegens zoals dure luxe en eten, dan ben je dat wel:
- Volkomen van slag als je deze genoegens verliest.
- Zeer angstig om ze te verkrijgen.
- Voortdurend voortgedreven naar grotere luxe.
Epicurus, aansluitend bij dit sentiment, hekelt daarom het “botte hedonisme.” Hedonisme legt de nadruk op lichamelijk genot. Daarentegen beweert hij dat het filosofische streven naar wijsheid met goede vrienden het grootste genot is.
Kortom, volgens deze stelling was de filosoof Epicurus de gelukkigste van alle mensen. Hij verkoos de stabiele genoegens van kennis boven de tijdelijke en vluchtige genoegens van het lichaam.
Epicurus besloot zijn brief met de opmerking dat, als je deze leefregels in praktijk brengt, de mensen van je zullen houden. Ten slotte zal de wereld je beschouwen als een “god” onder de mensen, omdat hij zelfs in een sterfelijk lichaam een onsterfelijke staat bereikte.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Gual, C.G. (1981). Epicuro. Madrid: alianza editorial.
- Ullman, R.A: (1996). Epicuro: o filósofo da alegria.
