De dialogische zelf theorie van Hubert Hermans

De manier waarop je tegen jezelf praat heeft veel te maken met wat er om je heen gebeurt en de relaties die je opbouwt. Deze innerlijke realiteit staat bekend als het dialogische zelf.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

De dialogische zelftheorie van Hubert Hermans stelt een interessante benadering voor van hoe we de dynamiek van onze innerlijke dialoog construeren. Vanuit dit perspectief kan het zelf de stemmen aannemen van de belangrijkste sociale figuren die het omringen. We maken immers allemaal deel uit van een complex scenario dat is geweven door meerdere mensen en de instellingen die ons conditioneren.

In het repertoire van posities die je kunt innemen, kan er bijvoorbeeld die van je moeder, baas, partner, enzovoort zijn. Met andere woorden, in je interne gesprekken betrek je ook veel van de mensen die deel uitmaken van je leven. Je stelt je voor wat je beste vriend zou zeggen als je hem bepaalde dingen vertelt. Je denkt ook na over wat je vader zou vinden van bepaalde beslissingen die je hebt genomen.

Het dialogische zelf is een perspectief dat staat tussen het individu en de maatschappij die hem omringt. De focus ligt niet op de klassieke interne dialoog die uitsluitend op onszelf gericht is. In feite verplaatst onze blik zich in dit geval naar buiten en proberen we ons de gezichtspunten voor te stellen van de entiteiten die om ons heen cirkelen.

Dialogical self theory

We zouden kunnen zeggen dat de dialogical self theory een kader is dat het midden houdt tussen het gecentraliseerde zelf van William James, en de dialogische en culturele school van Mikhail Bakhtin. Ze werd in de jaren 1980 gecreëerd door Hubert Hermans, een Nederlandse psycholoog. Hij wilde een nieuwe kijk geven op de constructie van het zelf. Eén waarin het zelf meer verbonden is met de maatschappij zelf.

Laten we eens even nadenken over dit idee. Je ziet je interne dialoog vaak als een mechanisme dat losstaat van de wereld. In deze intieme en eenzame ruimte bekritiseer en waardeer je jezelf, en voed je je angsten en hoop. Je vergeet echter dat veel van dit innerlijke gesprek wordt bemiddeld door alles wat je omringt. Sterker nog, je wordt gevormd door de maatschappij.

Je bent je meestal niet bewust van dit soort conditionering. Denk bijvoorbeeld aan de tiener die zichzelf begint te devalueren. Ze hebben innerlijke discussies waarin ze haat voeden jegens zichzelf en hun vermeende niet-normatieve lichaam. Dat komt omdat de consumptiemaatschappij en de beelden die ze dagelijks op sociale media zien, andere soorten modellen waarderen.

In de dialogische zelftheorie is het zelf een uitgebreide entiteit. Ze stelt dat we allemaal verbonden zijn met de maatschappij die ons omvat. Op onze beurt creëren we in onszelf kleine minisamenlevingen waarmee we communiceren.

De verschillende posities van het dialogische zelf

Hubert Hermans is een sleutelfiguur binnen de narratieve psychologie. Zijn dialogische zelf-theorie streefde verschillende doelen na. Een daarvan was bij te dragen aan het begrip van de invloed van de sociale en culturele omgeving op de innerlijke dialoog. Een ander was om te werken aan al die “ikken” die we in ons dragen en die bepalen wie we zijn.

Volgens deze dialogische benadering hebben we twee posities of perspectieven:

• De eerste is een interne positie die zich richt op alle manieren waarop we onszelf waarnemen. Bijvoorbeeld: “Ik ben creatief. Ik ben een zoeker naar emoties, een dierenvriend, een vriend voor mijn vrienden, een vijand voor hen die gewelddadig zijn…”
• De externe posities vertegenwoordigen de rollen die we in de maatschappij vervullen. Bijvoorbeeld: “Ik ben een vader, ik ben een dochter, een zus, een wiskundeleraar, etc.”

In een studie (Engelse link) die hij in 2001 publiceerde, benadrukte Hermans dat het zijn bedoeling was om de klassieke opvatting van het zelf als iets exclusief individueels of sociaals te decentraliseren. Hij beweerde dat we de combinatie zijn van beide sferen.

De oorsprong van psychisch lijden, volgens Hubert Hermans

Dialogische zelftheorie suggereert dat menselijk lijden wordt verklaard door onderdrukking van het innerlijke zelf en conditionering van het uiterlijke zelf. Met andere woorden, uiteindelijk verdringen we vaak wat we zijn (iemand die creatief is en emoties zoekt) voor wat de maatschappij ons dwingt te doen.

Dit kan betekenen dat het feit dat je een ouder bent of een bepaalde baan hebt, je innerlijke zelf overschaduwt, die ook zijn eigen behoeften heeft. Daardoor komt je interne domein vaak in conflict met je externe domein.

De Personal Position Repertoire (PPR) methode voor het beoordelen en confronteren van het zelf

Hubert Hermans ontwierp de personal position repertoire (PPR) methode om de interne en externe domeinen van het zelf te beoordelen. Hij is een professional die gebruik maakt van narratieve therapie. Dit betekent dat elke patiënt probeert het verhaal van zijn eigen leven te begrijpen, waarbij hij zijn behoeften, mogelijkheden, aspiraties en moeilijkheden identificeert.

Werken aan het dialogische zelf maakt het gemakkelijker voor de persoon om te begrijpen wat voor soort relatie hij heeft met de maatschappij en zichzelf. Ze analyseren hoe ze beïnvloed worden.

Door familie, werk, vrienden, de cultuur die hen omringt, de plaatsen, en zelfs de voorwerpen om hen heen. Dit alles maakt het gemakkelijker om de domeinen te identificeren die hun dagelijks leven bepalen.

De volgende stap is het faciliteren van zelfconfrontatie. Dan zijn ze in staat om al hun interne verhalen te ontdekken, de relaties die ze hebben opgebouwd met hun omgeving, en hoe ze die bepalen of interpreteren. Het is een moeizaam werk van zelfontdekking waarin zij beslissen welke veranderingen moeten worden toegepast, of hoe zij met bepaalde dingen moeten omgaan.

Uiteindelijk zijn we allemaal verhalen die door ons innerlijk worden verteld, en zij zijn geen vreemden voor wat hen omringt.