De betekenis van helen: wanneer de pijn niet langer je leven beheerst

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Het genezen van emotionele wonden betekent niet dat we moeten vergeten. Het betekent vooral dat je op het punt komt waar ze niet langer je leven beheersen. Dit vereist een nauwkeurig proces van verandering. Je moet inzien dat je na deze omvorming niet langer dezelfde zal zijn. De betekenis van helen is niet dat je terug in de tijd gaat. Maar het betekent opnieuw opbouwen en vorm geven aan iets nieuws, iets sterkers en waardevollers.

We hebben allemaal wonden die aandacht nodig hebben. Want we leven in een wereld vol met verschillende soorten geweld. Sommige vormen zijn uitdrukkelijker. Maar andere soorten treden verborgen en in stilte op. Dingen als seksisme, discriminatie, pesten, lichamelijke intimidatie of intimidatie op sociale media, een disfunctioneel gezin of zelfs culturele boodschappen over schoonheid en succes laten allemaal hun stempel achter.

In de laatste paar eeuwen heeft de psychologie met afwisselend succes geprobeerd deze wonden te helen door gebruik te maken van een ruime verscheidenheid aan technieken. De kern van deze wetenschap is dat hij probeert om de pijn te verlichten. Hij wil ons de geschikte technieken verschaffen om onze denkpatronen en gedrag te verbeteren. Het overkoepelende doel is om positieve verandering in het leven te maken. Dat is de betekenis van helen.

Maar niets van dit alles is mogelijk als de patiënt niet bereid is. Wat heel vaak gebeurt, is dat mensen ervoor kiezen om het te negeren in plaats van het aan te pakken. Dat kan zowel gebeuren in geval van een geïsoleerd voorval of wanneer er sprake is van een traumatisch verleden. We ballen onze vuisten, sluiten ons hart af en marcheren voorwaarts zonder achterom te kijken.

Je kan waarschijnlijk al raden dat dit een slechte strategie is. Een andere vergissing die we vaak maken, is geloven dat de tijd op zich alle wonden heelt. Het enige wat we dan moeten doen, is de dagen, maanden of jaren laten voorbijgaan. Want zo zullen de dingen zich uit zichzelf oplossen. Maar de tijd heelt niets. Wat we in die periode doen, dat is wat voor de genezing zorgt. De betekenis van helen zit dus in de manier waarop we de pijn aanpakken.

De betekenis van helen: op zoek naar de oerpijn

Alba is dertig jaar oud. Ongeveer acht maanden geleden heeft ze haar vader verloren door een beroerte. Iedereen om haar heen, haar partner, vrienden en familie zijn verrast over de manier waarop ze met haar verdriet omgaat. Ze heeft geen vrij van het werk genomen. Integendeel, ze raakte op een obsessieve manier gefocust en begon in een razend tempo te werken.

Niemand heeft haar zien huilen of zag haar enige emotionele reactie vertonen. Ze is actiever dan ooit. Bovendien blijft ze zelden thuis. Het is net alsof ze probeert zichzelf voortdurend bezig te houden zodat ze niet hoeft te denken of voelen. Toch bereikt ze een punt waarop ze zo uitgeput en gestrest is, dat ze besloten heeft om haar huisarts te raadplegen en iets te krijgen dat “me helpt slapen of ontspannen.” Maar haar arts beslist om haar naar een psycholoog te sturen.

Na een eerste beoordeling van Alba kan de psycholoog twee dingen heel duidelijk zien. Ten eerste heeft deze patiënt geen enkele vorm van rouw doorgemaakt. Ten tweede heeft ze een heel doeltreffende “overlevingsversie” van zichzelf geschapen die een diepe oerpijn verbergt. Alba moet haar wonden helen. Deze wonden kunnen dieper liggen dan alleen het verlies van haar vader. Er kan sprake zijn van traumatische gebeurtenissen uit haar verleden. Die werden opnieuw opgewekt door het verlies van haar vader. Dit alles samen heeft voor een nog ingewikkeldere omwenteling gezorgd.

Dit verhaal helpt ons om twee dingen te begrijpen die we verder in dit artikel zullen bespreken. Wanneer mensen geconfronteerd worden met de ervaring van pijn, leegte en verwarring die traumatische gebeurtenissen als misbruik, verlies of mishandeling kunnen veroorzaken, dan draaien ze vaak gewoon de bladzijde om en vergeten het. Dat is de reden dat ze deze “nep-ik” creëren. Het is een personage dat hen helpt om te blijven drijven.

Toch is de wond er nog steeds en ligt op wacht. Beetje bij beetje zal het zich verspreiden en zelfs andere secundaire wonden veroorzaken (afzondering, persoonlijkheidsstoornissen, angstgevoelens, depressie, enzovoort…).

Emotionele eerste hulp

Er is een heel interessant boek van John Firman met de titel  De Oerwond. Het verklaart iets dat even interessant als nuttig is. De betekenis van helen houdt niet in dat we trauma’s weggummen. Het gaat meer over onszelf opnieuw de kracht geven als menselijke wezens. Maar het belangrijkste is dat het gaat over het scheppen van een empathische verbinding met die oerwond.

Dit laatste deel lijkt misschien vreemd of ingewikkeld. Om het te begrijpen moet je gewoon iets onthouden. Wanneer iemand in therapie gaat, dan is het eerste wat hij zal opmerken de empathische omgeving. Hij bevindt zich in een warme en intieme sfeer. Daar probeert de psycholoog met de patiënt in verbinding te komen. Wat de patiënt dus moet proberen te doen, is op een empathische manier te verbinden met zijn wonden en innerlijke behoeften. Hij moet opnieuw in contact komen met alle pijn die hij verwaarloosd heeft en probeerde te negeren.

Door dit te doen kunnen we dit oertrauma en zijn secundaire effecten beetje bij beetje helen. Het is een gevoelig proces. Dr. Firman legt ook nog iets anders in zijn boek uit. Hij heeft het over het belang van het kennen van de geschikte emotionele eerste-hulptechnieken voor al die “emotionele snijwonden en kneuzingen” waaraan we iedere dag lijden. Laten we nu enkele voorbeelden bekijken.

5 eerste-hulptechnieken om wonden te genezen

• Beschrijven en bewust zijn. Het eerste advies is dat je beter niet uitstelt tot morgen wat je vandaag kan doen. Negeer de dingen niet waarmee je vandaag worstelt. De beste manier om dat te doen is weten hoe je jouw emotionele toestand moet omschrijven. Hierbij kunnen de volgende woorden helpen: “vandaag voel ik me leeg, kwaad, gekwetst, ik ben bang, ik voel me alleen, enzovoort.”
• De tweede stap is dat je niet afhankelijk bent. Je moet begrijpen en aanvaarden dat niemand het verdient om het slachtoffer te zijn van een traumatische wond, van ontgoocheling of van een voortdurende negatieve geestesgesteldheid.
• De derde stap is mededogen hebben voor jezelf. Niemand zal zoveel van je houden of zich zoveel zorgen maken over jouw pijn als jij. Mededogen voelen betekent dat je de pijn zichtbaar maakt en inziet dat het behandeling en verlichting nodig heeft.
• Een goed ondersteuningssysteem. Misschien willen we het liever zelf doen. Maar het is niet altijd een goed idee om in ons eentje om te gaan met onze problemen en dagelijkse snijwonden en kneuzingen. Het is erg heilzaam om een goed ondersteuningssysteem te hebben dat je toelaat te ventileren en jezelf uit te drukken.

De laatste stap is verandering. De betekenis van helen en de pijn genezen houdt in dat je meer dan één verandering doorvoert. Het vereist meer dan één aanpassing op het persoonlijk niveau en in onze omgeving om plaats te maken voor iets nieuw. Soms kan het voldoende zijn dat je nieuwe mensen ontmoet, nieuwe projecten opstart of een nieuwe hobby probeert. Want die dingen kunnen een aansporing zijn om opnieuw te beginnen dromen.