De behoefte om ex-partners als narcisten te bestempelen

Hoe bemiddelt narcisme bij het verbreken van een relatie? In dit artikel gaan we het hebben over narcisme en het gebruik ervan in contexten waarin de band die twee mensen verbindt verbroken wordt.
De behoefte om ex-partners als narcisten te bestempelen
Loreto Martín Moya

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Loreto Martín Moya.

Laatste update: 29 november, 2022

Een belangrijk proces van rouw en het verbreken van een relatie is achteraf. De mogelijkheid om van een afstand te analyseren wat werkte en wat niet, en na te denken over de eigenschappen van ex-partners doet ons vaak beseffen dat de beslissing om uit elkaar te gaan de juiste was. In feite maakt dit alles deel uit van het acceptatieproces.

De term narcistisch wordt tegenwoordig echter steeds vaker gebruikt om ex-partners te beschrijven. Dat versterkt de beslissing om uit elkaar te gaan. Maar, wie zou zijn partner op zo’n manier willen bestempelen? Verbergt deze actie in feite een proces van hun eigen vermijding en ontkenning?

De afgezaagde diagnose: wat zijn narcisten precies?

Narcisme komt voort uit de mythe van Narcissus. Het verscheen voor het eerst als begrip toen Sigmund Freud de mythe in zijn theorieën illustreerde. Hij definieerde het als de liefdesrelatie tussen een subject en zijn eigen beeld. Auteurs als Stolorow (1975) namen in dezelfde lijn afstand van de perverse definitie van de psychoanalyse. Zij presenteerden een nieuwe dimensie: zelfregulering.

Volgens deze auteur is de functie van narcisme het in stand houden van de samenhang en stabiliteit van iemands eigen zelfrepresentaties. Anderzijds vat Kohut (1984) narcisme op als een noodzakelijke kwaliteit voor de ontwikkeling van de ‘zelf’-psychologie. Daarin ontwikkelt het individu zich op basis van zijn relatie met andere objecten – en mensen -, rekening houdend met, zoals logisch is, de steun van zichzelf.

Deze drie definities lijken enigszins tegenstrijdig. Dat komt omdat achter de term narcist een heterogeniteit schuilgaat die vaak genegeerd wordt. In feite moet worden opgemerkt dat narcisme, in tegenstelling tot wat de meerderheid denkt, niet per se negatief is, maar juist het tegenovergestelde kan zijn.

Veel deskundigen beweren zelfs dat narcisme verband houdt met iemands gevoel van eigenwaarde, zelfbeeld, bevestiging, constructieve bekwaamheid en vermogen tot meelevend en empathisch gedrag.

Als iemand zich afvraagt of zijn ex-partner narcistisch was of niet, gaat hij er vaak aan voorbij dat hij verwijst naar de pathologische vorm van narcisme. Het is zeer waarschijnlijk dat hun ex tot op zekere hoogte narcistisch was, zoals we allemaal kunnen zijn. Maar of het in die mate was dat het een klinische stoornis is, is een andere zaak.

Stel heeft ruzie
Narcisme is niet een van de meestvoorkomende redenen om uit elkaar te gaan. Het is echter wel een van de meest toegeschreven redenen.

Narcisten

In werkelijkheid zijn de kenmerken van narcisten de onderstaande.

  • Overwaarderen hun persoonlijk belang, ten koste van hun partner.
  • Verwachten erkenning omdat ze een uniek en bijzonder wezen zijn.
  • Verwachten bewondering.
  • Manipuleren hun partners.
  • Zijn egoïstisch en overwegen hun eigen behoeften (omdat ze ‘uniek’ zijn) boven die van anderen die ze als ‘mondain’ beschouwen.
  • Instrumentaliseren de relatie.

Kortom, we hebben het over een asymmetrische relatie. En dat terwijl partners in feite in de regel de voorkeur geven aan symmetrische relaties. Het narcisme van een ex-partner bederft de relatie en verandert in een relatie zonder evenwicht of met een evenwicht dat alleen de ‘unieke’ bevoordeelt.

In dit geval hebben we het over een partner die lijdt aan pathologisch narcisme waarop een diagnose zou kunnen worden gesteld. Bijvoorbeeld de verschillende soorten pathologisch narcisme of narcistische persoonlijkheidsstoornis. Er zijn inderdaad ex-partners die, nadat het nodige therapeutische werk is gedaan, narcisten blijken te zijn.

Dit zijn giftige relaties, in veel gevallen misbruik -hoewel niet noodzakelijkerwijs fysiek-. Daarin spelen gaslighting, controle, neerbuigendheid en verlies van eigenwaarde een essentiële rol. In deze gevallen moet het individu zichzelf reconstrueren vanwege het meemaken van zo’n pijnlijke relatie.

Willen we echt dat onze partners narcistisch zijn?

Wat gebeurt er met ex-partners waarin dit niveau van narcisme niet voorkomt? We hebben het over vrienden die je verteld hebben over hun narcistische partners. Over mensen die je persoonlijk kent maar bij wie je deze trekken niet hebt opgemerkt.

Het lijdt geen twijfel dat mishandeling en misbruik verhuld kunnen worden. Maar missen zoveel psychologen na een proces van enkele maanden het feit dat de ex-partner waar hun patiënt in therapie af en toe over praat een narcistische persoonlijkheidsstoornis had?

Het antwoord is nee. Sterker nog, in veel gevallen is de ex-partner gewoon geen narcist. Ze kunnen egoïstisch zijn geweest, ontrouw, of hun belangen op bepaalde momenten voorrang hebben gegeven.

Misschien zijn ze gewoon niet meer verliefd en wisten ze niet hoe ze dat moesten communiceren. Of, ze waren misschien gewoon ongelukkig. De redenen voor een breuk zijn ontelbaar. Narcisme is niet de meest voorkomende, maar wel een van de meest toegeschreven oorzaken.

We willen eigenlijk niet dat onze ex-partners slecht zijn. We willen niet dat ze bij ons zijn geweest alleen maar omdat ze er iets aan hadden of omdat we gewoon hun voertuig waren om hun superioriteit te bevestigen. Dit is echter een heel moeilijke waarheid om te integreren.

Toch proberen zoveel mensen hun recente exen te classificeren als narcisten, ze moeten er wel iets aan hebben. Welke waarheid kan zo pijnlijk zijn om te accepteren dat ze liever door hun partners gebruikt zijn dan dat ze die onder ogen zien?

Het vermijden van acceptatie in de term narcisme

Een van de belangrijkste functies van het gebruik van het woord narcist is het vermijden van een pijnlijker werkelijkheid dan de hierboven blootgelegde. Dat een goed mens niet van ons houdt. Ze waren misschien soms egoïstisch en verkeerd, maar hun emoties waren echt. Er was wederzijdse liefde en respect en bewondering aan beide kanten.

Hoe integreren we het idee dat al die emoties echt waren, maar nu verdwenen zijn? Hoe accepteren we dat een persoon met wie we een liefdevolle en mooie relatie hadden, die nu niet langer wil blijven koesteren? Wat kunnen we doen met de pijnlijke realiteit dat emoties en gevoelens bij een stel echt kunnen zijn en toch veranderen, verdwijnen of een andere vorm aannemen?

In veel gevallen zijn we geneigd onze ex-partner als narcistisch te bestempelen. Dat komt omdat het gemakkelijker is om te denken dat ze alleen van zichzelf hielden. Het is gemakkelijker om te geloven dat de liefde niet echt wegging, omdat die er nooit echt was. Dit is een idee dat bijzonder goed past bij een ander wijdverbreid idee: dat alleen ware liefde eeuwig duurt.

Wat we doen is onze eigen ego’s verdedigen. We maken onszelf wijs dat toekomstige partners ons niet zullen verlaten of in de steek laten. We zeggen dat onze ex-partner ons in de steek liet vanwege ZIJN narcisme. Dus niet vanwege de emotionele, vitale en viscerale veranderingen in onze relatie.

Door dit te doen elimineren we de mogelijkheid dat we weer verlaten worden. We maken onszelf wijs dat we nu weten hoe we een persoon zonder narcistische trekken moeten zoeken. Kortom: het verlies van een slechte liefde kunnen we beter accepteren dan dat van een goede liefde.

Verdrietige vrouw
Door ex-partners te bestempelen als narcist voorkomen we dat we ons afvragen wat onze verantwoordelijkheid is voor wat er is gebeurd.

Narcisme is de schuld, ik ben niet verkeerd

Nauw verbonden met het bovenstaande vinden we in het label ‘narcistisch’ het vermijden van een specifiek aspect van de werkelijkheid. Door het narcisme van onze partner als enige verantwoordelijk te stellen voor het verbreken van de relatie voorkomen we dat we ons afvragen wat onze verantwoordelijkheid is voor wat er gebeurd is.

Een stel bestaat uit twee mensen. Als we echter terugkijken naar het verleden en onze partner de schuld geven dat hij narcistisch is, gaan we onze eigen fouten uit de weg. Terwijl wat we in feite zouden moeten doen is het uitzoeken van onze onaangepaste gedachten en fouten.

Het narcisme van het beschouwen van onze ex-partners als narcistisch

Tot slot keren we terug naar de regels aan het begin van het artikel, waarin we het begrip aangepast narcisme blootlegden. Als we analyseren wat we genoemd hebben, lijkt het erop dat het bestempelen van ex-partners als narcistisch met een zekere regelmaat overeenkomt met een poging om het zelf te behouden.

In een tijd waarin we extreem kwetsbaar zijn, is het niet onredelijk te denken dat onze geest verklaringen zoekt die ons beschermen. We moeten onze cognitieve samenhang bewaren, het concept dat we van onszelf hebben.

Het gaat er dus niet om de behoefte om dit etiket te gebruiken te criminaliseren; maar om de mogelijkheid om het te herzien als we voelen dat het kan. Het etiket ‘narcist’ is een schild dat ons verdedigt tegen complexe emoties en waarheden.

Het is ons recht om het te houden totdat we ons zwaard weer kunnen hanteren. Dat komt omdat narcisme (Spaanse link) soms voor ons lijkt te zorgen, en als zorg impliciet is in dat etiket, moeten we het verwelkomen tot het moment dat we het kunnen verwerpen en zonder kunnen doorgaan.


Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.


  • Grunberger, B. (1979). El narcisismo. In El narcisismo (pp. 283-283).
  • Ramia Fermín, C., & Duval Santana, A. P. (2021). Relación entre los rasgos narcisistas y satisfacción en relaciones de pareja (Doctoral dissertation, Santo Domingo: Universidad Iberoamericana (UNIBE)).
  • Serra Undurraga, Jacqueline Karen Andrea. El diagnóstico del narcisismo: una lectura relacional. Rev. Asoc. Esp. Neuropsiq. [online]. 2016, vol.36, n.129 [citado 2022-10-15], pp.171-187. Disponible en: <http://scielo.isciii.es/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0211-57352016000100011&lng=es&nrm=iso>. ISSN 2340-2733

Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.