Complexe posttraumatische stressstoornis bij kinderen en volwassenen

Kindermishandeling of langdurige mishandeling in een romantische relatie kan leiden tot een complexe posttraumatische stressstoornis.

Complexe posttraumatische stressstoornis (CPTSS) is ook bekend als een stoornis van extreme stress die niet anders is gespecificeerd (DESNOS).

Het ontstaat bijna altijd in de kindertijd. Het verschijnt wanneer een persoon gedurende lange tijd verschillende psychologische trauma’s oploopt. Dit zijn situaties van veel en aanhoudend lijden, zoals die veroorzaakt door voortdurend seksueel misbruik en nalatigheid door ouders.

De meesten van ons hebben al gehoord van PTSS. In sommige gevallen is het echter nodig om het label ‘complex’ aan het begin toe te voegen wanneer er meer factoren in het spel zijn. In feite, terwijl de eerste een specifieke negatieve ervaring definieert, zoals een aanval of een auto-ongeluk, heeft de tweede meer eigenaardigheden.

Complexe PTSS omvat negatieve ervaringen die dagelijks worden herhaald en teruggekoppeld. Het slachtoffer is weerloos omdat, wanneer ze eindelijk de schadelijke ervaring achter zich laten, in werkelijkheid de verschrikkelijke wond van het trauma opengaat.

Deze aandoening werd voor het eerst beschreven in de jaren tachtig. Tegenwoordig krijgt het echter veel meer aandacht van experts. Laten we er eens naar kijken.

Complexe posttraumatische stressstoornis (CPTSS) of DESNOS

CPTSD is ook bekend als DESNOS (Disorder of Extreme Stress Not Other Specified). Opgemerkt moet worden dat deze psychologische realiteit vandaag nog niet is opgenomen in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5).

Er wordt aangenomen dat er verschillende gradaties van posttraumatische stress zijn en dat een ervan bijzonder extreem is. Dit is een complexe posttraumatische stressstoornis, die al is opgenomen in de WHO International Classification of Diseases (ICD-11).

In 2013 deed de New York University onderzoek (Engelse link) dat benadrukte dat CPTSS of DESNOS heel anders is dan elke andere vorm van posttraumatische stress. Inderdaad, na analyse van honderden gevallen van de kinder- en jeugdpsychiatrie van het Langone Medical Center (New York), kon duidelijk bewijs van deze bijzonderheid worden gezien.

De onderzoekers ontdekten zelfs dat er veel kinderen zijn die niet alleen worden verwaarloosd, maar ook jarenlang worden misbruikt. Bij hen is de psychologische impact anders dan die van degene die een specifieke traumatische episode in hun leven doormaakt.

Wat zijn de symptomen?

Het is belangrijk op te merken dat complexe PTSS zich bij kinderen anders manifesteert dan bij volwassenen. Daarom moet er een onderscheid worden gemaakt.

Symptomen van CPTSS bij kinderen en adolescenten

De vroege ervaring van een ongunstige situatie die in de loop van de tijd blijft bestaan, verstoort de normale ontwikkeling van het kind. In feite gaan ze er meestal vanuit dat er iets mis met hen is.

Sterker nog, in hun gedachten koesteren ze de overtuiging dat er iets gebrekkigs in hen is dat hun ouders of figuren in hun omgeving rechtvaardigt om niet van hen te houden en hen in plaats daarvan te misbruiken. Deze kinderen:

• Laat een langzamere fysieke en psychologische ontwikkeling zien. Bovendien hebben ze de neiging om meer somatisatie en medische problemen te hebben.
• Ontwikkelen onveilige gehechtheden die het voor hen in de toekomst moeilijk maken om sociale en emotionele relaties aan te gaan.
• Hebben een gebrek aan emotionele regulatie. Daardoor zijn ze niet in staat om hun emoties te begrijpen en te beheersen.
• Weten niet hoe ze hun behoeften moeten uiten.
• Kunnen lijden aan selectief geheugenverlies.
• Tonen een gebrek aan impulscontrole die vaak leidt tot aanvallen van agressie.
• Manifesteren slapeloosheidsproblemen, nachtmerries en eetgedragsproblemen.
• Doen vaak aan zelfbeschadiging.
• Hebben vaak cognitieve stoornissen. Een van de meestvoorkomende is gebrek aan aandacht en ook problemen in uitvoerende functies (planning, analyse, reflectie, geheugen…).
• Toon onvolwassenheid in taal- en communicatieve vaardigheden.
• Hebben ernstige veranderingen in zelfconcept en persoonlijk beeld. Bijvoorbeeld een laag zelfbeeld, schaamtegevoelens.

Symptomen van CPTSD bij volwassenen

Complexe posttraumatische stress bij volwassenen komt voort uit verschillende ervaringen. Bijvoorbeeld traumatische datingrelaties, zoals die op basis van misbruik en mishandeling. Oorlogsomstandigheden hebben meegemaakt of ontvoerd zijn, zijn andere mogelijke triggers. Dit zijn de symptomen:

• Dissociatie is een van de meestvoorkomende. Het is een fenomeen dat varieert van ontkoppeling tot depersonalisatie of derealisatie. Het zijn eigenlijk verdedigingsmechanismen die de geest ervaart om zich te scheiden van de focus van pijn. Ze bestaan uit het zich emotioneel en cognitief losmaken van de omgeving. Ook kan het gevoel hebben geen deel uit te maken van het eigen lichaam optreden.
• Amnesie of geheugenverlies over enkele fragmenten uit het verleden komt vrij vaak voor.
• Gevoelens van schuld en waardeloosheid.
• Problemen met het verbinden met, relateren aan en vertrouwen van anderen.
• Somatisaties (spierpijn, spijsverteringsstoornissen, hoofdpijn, enz.).
• Crisis in het waardesysteem.
• Dysfore toestanden, gaande van uitbundigheid tot prikkelbaarheid, vaak last hebben van woede, woede-uitbarstingen…
• Zelfverwonding.
• Suïcidale gedachten.

Hoe wordt complexe posttraumatische stress behandeld?

In 2018 is een onderzoek (Engelse link) uitgevoerd in samenwerking met de Universiteit van Oxford, de Universiteit van Sydney in Australië en de Universiteit van Peking in China. Uit deze studie bleek dat een van de meest effectieve therapeutische benaderingen voor de behandeling van CPTSS oogbewegingsdesensibilisatie en opwerkingstherapie (EMDR) was.

Het doel van deze benadering is dat de persoon deze geleefde gebeurtenissen (vaak gefragmenteerd of vergeten) integreert, zodat het onthouden ervan niet zoveel pijn en lijden veroorzaakt. Men probeert hierbij deze ervaringen in het heden te herstructureren, zodat ze het welzijn en het evenwicht van de persoon niet verstoren.

Aan de andere kant is het ook gebruikelijk om toevlucht te nemen tot farmacologische therapieën, waarbij vooral antidepressiva nuttig zijn. Zoals we echter wel weten, is elk geval uniek en uitzonderlijk. Het belangrijkste is om zo snel mogelijk gespecialiseerde ondersteuning te krijgen, zodat deze realiteit niet verergert of extreme niveaus bereikt.