19 citaten van Jacques Lacan
Veel van de zinnen in dit artikel van Jacques Lacan zijn een weerspiegeling van zijn eigen theorieën. In feite was zijn een van de meest complexe, diepgaande en interessante perspectieven van de 20e eeuw.
Jacques Lacan was een Franse arts, psychiater en psychoanalyticus die ervoor koos zich af te zetten tegen de orthodoxe psychoanalyse. Hij beweerde altijd dat zijn stellingen een terugkeer waren naar Sigmund Freud. Hij introduceerde echter ook nieuwe elementen zoals de theorie van de taal en de wiskunde.
De psychoanalyse is van nature geen doctrine of een monolithische theorie. Sommigen beweren zelfs dat er evenveel benaderingen van de psychoanalyse zijn als er psychoanalytici zijn. Toch zijn er door de geschiedenis heen verschillende scholen ontstaan, waaronder de Lacaniaanse.
Tot op de dag van vandaag blijft de Lacaniaanse psychoanalyse onderwerp van debat. Zonder twijfel is het een van de meest controversiële in de geschiedenis. Het is ook een van de meest gerespecteerde.
Bovendien begrijpen we het waarschijnlijk nog niet eens helemaal. Het is zeker de moeite waard om enkele citaten van Jacques Lacan te noemen die zijn denken aantonen. Hier volgen er enkele.
” Zoals Picasso ooit zei, tot geschokte verbazing van de mensen om hem heen: Ik zoek niet, ik vind.”
-Jacques Lacan-
19 citaten van Jacques Lacan
1. Waarheid en bedrog
Lacans citaten zijn soms tegenstrijdig. Hij zei bijvoorbeeld dat “Waarheid is de fout die ontsnapt aan misleiding en bereikt wordt door misverstand.” Deze denker geloofde dat de waarheid niet dagelijks onder de mensen circuleert. Het is niet dat we van plan zijn elkaar te misleiden, maar eerder dat we onze eigen waarheid niet kennen. Daarom kunnen we die niet uiten.
Er zijn echter momenten waarop de waarheid als het ware ‘uitlekt’. Als er een fout wordt gemaakt, bijvoorbeeld. Of, wanneer we spreken zonder na te denken. Blijkbaar is dit het product van een fout en geeft het aanleiding tot een misverstand. Maar in werkelijkheid is het de waarheid die geleidelijk opduikt en licht werpt op de situatie.
2. Het onbewuste en de taal
Jacques Lacan werd sterk beïnvloed door de taaltheorie die in het midden van de 20e eeuw erg in zwang was. In feite voegde Lacan taalkundige concepten toe aan de klassieke psychoanalyse van Freud. Een van zijn belangrijkste citaten was: “Het onbewuste is gestructureerd als een taal.”
Voor Lacan functioneert het onbewuste di inderdaad als een taal. Daarom geloofde hij dat , om het te kennen en te begrijpen, richtlijnen moeten worden gebruikt. Die lijken op die voor het ontcijferen van een taal. Dromen moeten bijvoorbeeld geïnterpreteerd worden als metaforen of metoniemen.
3. Liefde
Liefde was een terugkerend thema in de citaten van Jacques Lacan. Zijn kijk erop was raadselachtig en fascinerend tegelijk. Een van zijn bekendste citaten luidde: “Liefhebben is geven wat men niet heeft.”
Lacan geloofde dat liefde, evenals veel van wat wij werkelijkheid noemen, een vergissing is. Liefde houdt valse beloften in. Mensen complimenteren hun partners om hen geluk te geven. Deze verbintenis is niet expliciet vastgelegd, maar schittert op de achtergrond van liefdesrelaties. Daarom beweerde Lacan dat we geven wat we niet hebben.
4. Liefde en zelfverraad
Liefde, voor Lacan, was een soort band geboren uit het woord. Als er geen woord was, zou er alleen maar verliefdheid bestaan, wat een denkbeeldige fascinatie is. Terwijl het seksuele verlangen de partner verandert in een object van bevrediging, overstijgt de liefde dat. Ze richt zich tot de partner als wezen, niet als object.
We houden dus van het wezen zelf van onze partners. We accepteren hun mislukkingen en zwakheden. Wanneer de liefde het eenvoudige verlangen om door een ander bemind te worden overstijgt, wordt ze een actieve gave.
Deze liefde heeft echter een grens, die is vastgelegd in een van de zinnen van Jacques Lacan: “Wanneer de geliefde ver genoeg gaat en volhardt in zijn misleiding van zichzelf, slaagt de liefde er niet in hem te volgen.”
Liefde betekent het liefhebben van een ander wezen. Maar dat wezen verraadt zichzelf voortdurend en blijft toch liefhebben. Wanneer dit verraad echter te ver gaat, tot het punt dat ze verminkt raken, verdwijnt de liefde van de ander voor hen. Met andere woorden, we houden niet langer van degenen die zichzelf verraden en bedriegen en houden in feite op diegenen te zijn van wie we vroeger hielden.
5. Relatie met de cliënt
Een ander citaat van Jacques Lacan beweerde: “Ik eis dat je weigert wat ik je aanbied…want dat is het niet.” Deze zin verwijst vooral naar de relatie tussen een psychoanalyticus en zijn patiënt. In feite noemde Lacan hen geen patiënten, maar analysanten, omdat hij hun positie actief achtte binnen de psychoanalyse.
De analysant is zich niet volledig bewust van wat hij zoekt in de psychoanalyse. De band met de psychoanalyticus neemt gedurende het proces verschillende vormen aan. De woorden die de analysant zegt zijn niet de woorden die hun waarheid beschrijven. Hun woorden zijn wat ze aanbieden in het proces van psychoanalyse.
Het citaat van Lacan hangt daarom samen met de ethische positie van de psychoanalyticus. Zij verwerpen wat de analysant aanbiedt, wat een vergissing is. In dit citaat zinspeelt Lacan op het psychoanalytische proces en kadert het als een ethisch terrein.
6. Schuld en verlangen
De citaten van Jacques Lacan zijn niet gemakkelijk te begrijpen. Bovendien zijn veel ervan ingewikkeld en lijken ze bijna hermetisch. De meeste laten geen letterlijke analyse toe, maar suggereren of verwijzen naar andere betekenissen.
“Het enige waaraan we schuldig kunnen zijn is dat we grond hebben gegeven aan onze verlangens” was een van zijn citaten dat op verschillende manieren is geïnterpreteerd.
Om deze zin te begrijpen moet eerst gezegd worden dat voor Lacan schuld aan de ene kant van de medaille stond. Verantwoordelijkheid stond aan de andere kant. Hij zag schuld als een verwijt van het ‘super-ego’, als een irrationeel plichtsbesef. Hij zag verantwoordelijkheid als bewustzijn van het ware verlangen van het subject.
Dit citaat betekent dat, zolang het verlangen niet bewust is, schuld altijd zal verschijnen. Erkennen wat we werkelijk willen is een daad van verantwoordelijkheid. Als we verantwoordelijkheid nemen voor ons verlangen, verloochenen we onszelf niet en geven we er niet aan toe. Als gevolg daarvan verdwijnt het schuldgevoel.
7. Trouw
Trouw is een eeuwig thema. Onder de citaten van Lacan die over dit onderwerp gaan, is er één die buitengewoon veelzeggend is: “Kan er iets zijn dat trouw rechtvaardigt, anders dan het woord beloofd? Het woord verpand wordt echter vaak lichtvaardig verpand. Als hij er niet zo op aandrong, is het waarschijnlijk dat hij zeer zelden verloofd was.”
Het woord is de centrale as in alle theorieën van Lacan. Dit citaat koppelt trouw direct aan het woord. Het lijkt te suggereren dat liefdevolle trouw noch natuurlijk noch spontaan is. Integendeel, ze wordt pas gefundeerd of begint te bestaan, als de verbintenis om trouw te zijn wordt verworven door het woord.
Het paar moet er niet van uitgaan dat trouw een natuurlijk onderdeel is van een relatie. Evenmin is het redelijk dat ze hun woord van trouw beloven als ze niet eerst de reële mogelijkheden om het te vervullen analyseren.
8. Gebrek en liefde
Jacques Lacan zei: “Je kunt van iemand houden, niet alleen om wat hij heeft, maar letterlijk om wat hij mist.” Liefde is gericht (Engelse link) op het integrale wezen van de ander. Op alles wat ze zijn en ook op alles wat ze niet zijn. We hebben niet lief in ‘stukjes’ of ‘delen’. Liefde wordt ervaren door het hele wezen van de ander.
In dit citaat is het sleutelwoord ‘letterlijk’. In principe verwijst het naar de seksuele differentiatie van beide geslachten. Mannen hebben wat vrouwen fysiek missen: een penis. Tegelijkertijd hebben mannen niet wat vrouwen wel hebben: het vermogen om een kind te baren.
Daarom houdt ieder van wat de ander mist. De man houdt van de vrouw omdat zij geen fallus heeft, in fysieke zin. De vrouw houdt van de man omdat hij haar voortplantingsvermogen mist. Deze uitleg kan ook overgebracht worden naar het niveau van het symbolische.
9. Lacan en kunst
Kunst was een ander veelvoorkomend thema in de theorieën van Lacan. Hij geloofde dat in de psychoanalyse het enige onbewuste verdedigingsmechanisme dat succesvol blijkt, sublimatie is. Daardoor worden instinctieve impulsen omgezet in geldige culturele producten. Hij zag kunst, wetenschap en alle creatieve activiteit als de vrucht van sublimatie.
Ten aanzien van kunst wees Lacan op het volgende: “Alle kunst wordt gekenmerkt door een bepaalde manier van organiseren rond de leegte.” Dit betekent dat het gesublimeerde aan het bewustzijn ontsnapt. We weten niet echt wat het is. Het is iets dat je niet in woorden kunt uitdrukken. Het is een leegte waaromheen de schepping is georganiseerd.
Andere opmerkelijke citaten van Lacan
- “Het verlangen van de mens is het verlangen van een ander.”
- “Het echte is onmogelijk.”
- “De patiënt weet alles en de analist weet niets.”
- “Het enige waar we allemaal over praten zijn onze eigen symptomen.”
- “Het is alleen waar voor zover het werkelijk gevolgd wordt.”
- “Als men liefheeft heeft dat niets met seks te maken.”
- “Er is iets in je dat ik leuker vind dan jezelf. Daarom moet ik je vernietigen.”
- “Wat maakt het uit hoeveel minnaars je hebt als geen van hen je het universum geeft?”
- “Liefde is kiezelsteen die lacht in de zon.”
- “Het object van het verlangen van de mens, en we zijn niet de eersten die dit zeggen, is in wezen een object dat door iemand anders wordt begeerd.”
Hoewel de zinnen en theorieën van Jacques Lacan niet gemakkelijk te begrijpen zijn, bevatten ze een echte diepte van kennis.
In dit artikel hebben we geprobeerd het raadselachtige van enkele van zijn ideeën te doorgronden. Het is echter duidelijk dat we bij lange na niet zijn geslaagd in het ophelderen van een van de meest briljante benaderingen van de menselijke geest.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Caamaño, V. C., & Cochia, S. (2011). El amor según Lacan:“sucia mezcolanza” o “división irremediable”. In III Congreso Internacional de Investigación y Práctica Profesional en Psicología XVIII Jornadas de Investigación Séptimo Encuentro de Investigadores en Psicología del MERCOSUR. Facultad de Psicología-Universidad de Buenos Aires.
- Fernández, L. (2018). Sigmund Freud. Praxis Filosófica, (46), 11-41.