Boeken kunnen levens veranderen, volgens recent onderzoek

Een boek kan levens veranderen als het verhaal dat het vertelt verband houdt met wat we zijn en wat we doen. Tot die conclusie kwam een groep wetenschappers toen zij besloten te onderzoeken in hoeverre lezen gedrag verandert.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Gema Sánchez Cuevas.

Laatste update: 22 juni, 2022

Lezen kan ons op vele manieren verrijken. Het helpt ons bijvoorbeeld intellectuele vaardigheden te ontwikkelen, verschaft plezier en vergroot onze kennis. Een recente studie beweert bovendien dat de gevolgen nog verder kunnen gaan. In feite kunnen boeken levens veranderen.

Dit onderzoek benadrukt het feit dat de leeservaring soms zeer intens is. In principe verandert het het gedrag van mensen. Het lijkt er echter op dat het op de lange termijn zelfs levens kan veranderen.

Waarom gebeurt dit? Simpel gezegd zijn er momenten dat we ons sterk identificeren met de personages in een verhaal. Het verhaal is zelfs zo aangrijpend dat we het gevoel hebben dat we het meemaken. Dat is hoe boeken levens kunnen veranderen.

Laten we dat eens wat beter gaan bekijken.

Boeken kunnen levens veranderen

Een onderzoek (Engelse link) naar de impact van lezen op het leven werd uitgevoerd door deskundigen van de Universiteit van Ohio, onder leiding van Dr. Lisa Libby. Men publiceerde het onderzoek vervolgens in het Journal of Personality and Social Psychology.

Zij beweerde dat sommige teksten een fenomeen opwekken dat men “experience taking” noemt. Het is net alsof de lezer zich in feite ‘inleeft’ in het verhaal. Dit heeft vervolgens effecten op hen in het echte leven.

Voor deze studie werden verschillende experimenten uitgevoerd. In een van de meest interessante, werkten ze met 82 vrijwilligers. Ze werden verdeeld in vier groepen en elke groep kreeg een kort fictief verhaal te lezen over een student die op de ochtend van de verkiezingsdag verschillende obstakels tegenkwam.

Opgemerkt moet worden dat men dit experiment uitvoerde een paar dagen voor de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten. Een van de groepen kreeg een verhaal dat in de eerste persoon was geschreven.

Een tweede groep kreeg een verhaal geschreven in de derde persoon. Een derde groep kreeg een verhaal waarin de hoofdpersoon een student was aan dezelfde universiteit als de deelnemers. De laatste groep kreeg een verhaal waarin de hoofdpersoon van een andere universiteit afkomstig was.

Na het experiment

Nadat de vrijwilligers de hun toegewezen verhalen hadden gelezen, beantwoordden ze een reeks vragen. Er werd hen gevraagd in welke mate elk van hen zich met het verhaal had geïdentificeerd of, met andere woorden, de ervaring van het personage als de zijne had opgevat.

De onderzoekers stelden vast dat vrijwilligers die de eerste-persoonsversie van een student van hun eigen universiteit hadden gelezen, zich in grotere mate met het personage identificeerden. Van die groep ging 65 procent stemmen bij de daadwerkelijke presidentsverkiezingen, ook al hadden sommigen van hen dat van tevoren niet overwogen.

In een soortgelijk experiment vonden de onderzoekers een andere interessante realiteit. 70 mannelijke heteroseksuelen kregen de vraag een verhaal te lezen over een dag uit het leven van een andere student. Er waren drie versies van het verhaal. In de ene werd al vroeg in het verhaal onthuld dat het personage homoseksueel was, in de andere laat in het verhaal, en in de ene was de student heteroseksueel.

Degenen die het verhaal lazen waarin het personage later in het verhaal als homoseksueel werd geïdentificeerd, bleken na het lezen van het boek meer empathie te hebben voor homoseksuelen.

De conclusies van het onderzoek

Het onderzoek bevestigde dat boeken levens kunnen veranderen. De wetenschappers stelden vast dat, wanneer mensen aansluiting vinden bij personages in een verhaal, zij de gevoelens van die personages gemakkelijk als hun eigen gevoelens gaan ervaren. In feite is het alsof ze dezelfde ervaring hebben beleefd.

Het lijkt erop dat lezers zich de in het verhaal vertelde ervaring toe-eigenen en er iets van opsteken, net alsof ze de ervaring zelf hebben beleefd. Het is een proces waarin het leven zelf versmelt met wat gelezen wordt, terwijl de grens tussen het een en het ander geleidelijk vervaagt.

Studieleider Lisa Libby merkte ook op dat er een verschil is tussen het opdoen van ervaringen en het opdoen van perspectieven door lezen.

In het eerste geval ervaart de lezer een diepe verstandhouding met het verhaal. Dat is wanneer boeken levens veranderen. In het tweede geval is er geen sprake van een dergelijke identificatie, en, terwijl er een verandering is in standpunt, is er geen verandering in gedrag.