Artemisia Gentileschi: biografie van een barokschilderes

Artemisia Gentileschi was een groot kunstenaar die tijdens de barokperiode schilderde. Leer hier alles over haar!

Artemisia Gentileschi was een barokschilderes uit de 16e eeuw. Zoals bij vele vrouwelijke kunstenaars, waren haar verhaal en haar werk vele jaren verborgen. Historici en verzamelaars schreven het werk van Gentileschi toe aan mannelijke kunstenaars. Haar leven en haar werk zijn daardoor een perfecte illustratie van het seksisme uit de 16e eeuw.

Tegenwoordig erkennen kunsthistorici Gentileschi als een van de eerste Italiaanse barokartiesten. Haar schilderijen hebben de penseelstreken die typerend waren voor die tijd. De diepte die ze in haar portretten bereikte is uniek. In dit artikel zullen we meer leren over deze getalenteerde schilderes die erkenning verdient.

De kindertijd en jeugd van Artemisia Gentileschi

Artemisia Gentileschi werd geboren op 8 juli 1593 in Rome, Italië, dat toen bekend stond als de Kerkelijke Staat. Haar moeder, Prudentia Montone, stierf toen ze 12 jaar was. Haar vader was Orazio Gentileschi, een bekende schilder.

Gentileschi toonde al vroeg aanleg voor schilderen en ze begon van haar vader te leren. Haar vader was een vriend van Caravaggio en een van de eerste volgelingen van deze revolutionaire barokschilder.

Caravaggio was een provocerende en wilde schilder in de kunstscène van Rome. Artemisia Gentileschi zou later een belangrijke verdediger van de tweede generatie van zijn dramatisch realisme worden.

Bij één gelegenheid beschuldigden de autoriteiten Orazio en Caravaggio ervan lasterlijke graffiti in de straten van Rome te schilderen over een andere schilder. Tijdens het proces vertelde Orazio een anekdote over een tijd waarin Caravaggio zijn huis bezocht om een paar engelenvleugels te lenen.

Dankzij deze informatie weten we dat de grote kunstenaar een zeer nauwe relatie moet hebben gehad met de Gentileschi familie en dat Artemisia, de oudste dochter, hem waarschijnlijk kende.

Omdat Artemisia samen met haar vader en de landschapsschilder Agostino Tassi studeerde, kan het moeilijk zijn haar werk van hun werk te onderscheiden. In het begin schilderde ze in een nogal romantische stijl, precies zoals haar vader en Caravaggio.

Haar eerste bekende werk heet Susanna en de Oudsten (1610). Lange tijd dachten mensen echter dat het een schilderij van haar vader was. Ze schilderde ook twee versies van een scène die Caravaggio al had geschilderd, Judith doodt Holofernes genaamd (1610, 1620)

Misbruikt door een andere kunstenaar

In 1611 werd Orazio ingehuurd om het Palazzo Pallavicini-Rospigliosi in Rome te schilderen, samen met schilder Agostino Tassi. In een poging om de 17-jarige Artemisia te helpen haar techniek te perfectioneren, huurde Orazio Tassi in om haar te helpen.

Omdat ze samenwerkten, brachten Tassi en Gentileschi behoorlijk wat tijd samen door. Tijdens een van de tutorsessies heeft Tassi haar verkracht. Na de verkrachting begon Artemisia een relatie met Tassi, in de overtuiging dat ze uiteindelijk zouden trouwen. Tassi weigerde echter met de jonge kunstenares te trouwen.

Orazio nam vervolgens een beslissing die voor die tijd heel ongebruikelijk was: hij besloot een aanklacht in te dienen tegen Tassi voor het verkrachten van zijn dochter. Het proces duurde zeven maanden.

Tijdens het proces kwamen er veel schandalige details over Tassi en zijn slachtoffer aan het licht. Artemisia was nog maagd vóór de verkrachting en er waren zelfs beschuldigingen dat Tassi zijn vrouw had vermoord.

Als onderdeel van de juridische procedures moest Artemisia een gynaecologisch onderzoek ondergaan om aan te tonen dat ze haar maagdelijkheid had verloren toen ze werd verkracht. Ze werd ook gedwongen om te getuigen terwijl ze werd gemarteld met duimschroeven, wat moest aantonen of ze de waarheid sprak of niet.

Voor een kunstenaar had dit soort marteling volledig slopend kunnen zijn. Gelukkig vermeed Artemisia blijvende schade aan haar vingers. Haar gepassioneerde getuigenis, waarin ze zei dat ze Tassi wel had kunnen vermoorden na de verkrachting, laat zien wat een opmerkelijke vrouw ze was voor haar tijd.

Tassi werd schuldig bevonden en verbannen uit Rome. De straf werd echter nooit uitgevoerd omdat de Paus Tassi bescherming bood vanwege zijn artistieke vaardigheden. Veel van Artemisia’s werk na de verkrachting toont scènes van vrouwen die worden aangevallen door mannen of van krachtige vrouwen die wraak zoeken.

Artemisia Gentileschi in Florence

Een maand na het proces zorge Orazio ervoor dat Artemisia met kunstenaar Pierantonio Stiattesi kon trouwen. Het echtpaar verhuisde vervolgens naar Stiattesi’s geboortestad Florence.

In Florence huurde Casa Buonarotti Artemisia in voor een van haar eerste belangrijke opdrachten. De neef van de schilder had het voormalige huis van Michelangelo omgebouwd tot een monument en museum.

In 1616 werd Artemisia de eerste vrouw die lid werd van de Accademia delle arti del Disegno (Academie van de schilderkunst). Dat stelde haar in staat om zonder toestemming van haar man haar schilderbenodigdheden te kopen en haar eigen contracten te ondertekenen. De groothertog van Toscane, Cosimo II van Medici, bood haar ook verschillende lucratieve opdrachten aan.

In Florence begon Gentileschi haar eigen stijl te ontwikkelen. Ze specialiseerde ze zich in het schilderen van geschiedenis, in plaats van stillevens en portretten, in tegenstelling tot veel andere 17e eeuwse kunstenaars,

In 1618 kregen Artemisia en haar man een dochter. Ze noemden haar Prudentia, naar de overleden moeder van Artemisia. Rond diezelfde tijd had Artemisia een gepassioneerde verhouding met een Florentijnse nobele, Francesco Maria di Niccolo Maringhi genaamd.

Een reeks brieven van Artemisia aan Maringhi, die Francesco Solinas in 2011 ontdekte, documenteren de affaire. De man van Artemisia kwam achter de affaire en gebruikte de liefdesbrieven van zijn vrouw om geld van Maringhi te krijgen.

Als gevolg hiervan werd Maringhi gedeeltelijk verantwoordelijk voor het financieel ondersteunen van hen. Het echtpaar maakte zich constant zorgen om geld, daar Stiattesi erg slecht was in het beheren van hun financiën.

Terug naar Rome, terug naar Caravaggio

Geldproblemen, samen met de geruchten over de affaire van Artemisia, zorgen voor spanning in het huwelijk. In 1621 keerde Artemisia terug naar Rome, zonder haar man. Daar aangekomen raakte ze weer betrokken bij de kring van Caravaggio en werkte ze met verschillende van zijn volgelingen, waaronder schilder Simon Vouet.

Ze was niet zo succesvol in Rome als ze had gehoopt, dus bracht ze wat tijd door in Venetië, in de hoop op meer opdrachten. De kleuren die Gentileschi in haar schilderijen gebruikte, zijn helderder dan die van haar vader, maar ze bleef het door Caravaggio gepopulariseerde tenebrisme gebruiken, lang nadat haar vader deze stijl achter zich had gelaten.

Latere werken aan het Engelse Hof

Rond 1630 verhuisde Gentileschi naar Napels. In 1638 vertrok ze naar Londen, waar zij en haar vader voor koning Charles I werkten. Het duo werkte mee aan een schilderij voor het plafond van de Grote Salon in het huis van zijn vrouw Henrietta Maria, in Greenwich. Nadat haar vader in 1639 stierf, verbleef Gentileschi nog enkele jaren in Londen.

Terwijl ze in Londen was, schilderde ze enkele van haar meest beroemde werken, waaronder Zelfportret als een Allegorie van een Schilderij (1638). Volgens haar biograaf Baldinucci (die haar leven annexeerde aan de biografie van haar vader), schilderde de kunstenaar veel portretten en overtrof ze snel de bekendheid van haar vader.

Later, in 1640 of 1641, vestigde Gentileschi zich in Napels. Daar schilderde ze verschillende versies van het verhaal van David en Bathseba. Over de laatste jaren van haar leven is verder weinig bekend. De laatste bestaande brief is uit 1650 en doet vermoeden dat ze toen nog actief aan het werk was.

De datum van haar overleden is niet zeker. Er zijn aanwijzingen dat ze nog steeds in Napels werkte in 1654. Sommige historici speculeren dat ze mogelijk aan de pest was overleden, die de stad in 1656 teisterde.

De nalatenschap van Artemisia Gentileschi

De nalatenschap van Gentileschi is controversieel en complex. Mensen respecteerden haar en erkenden haar toen ze nog leefde, maar na haar dood lieten historici haar volledig buiten beschouwing. Dat kwam deels omdat haar stijl erg op die van haar vader leek.

Kunsthistorici schreven sommige van haar kunstwerken ten onrechte aan Orazio toe. Roberto Longhi, een bekende Caravaggio-geleerde, herontdekte en verdedigde haar werk aan het begin van de 20e eeuw.

Helaas zijn academische en populaire verslagen over haar leven en haar werk overdreven en geseksualiseerd. Tot op zekere hoogte komt dit door een op sensatie beluste roman over Artemisia die de vrouw van Longhi, Anna Banti, in 1947 publiceerde.

In de jaren zeventig en tachtig zuiverden feministische kunsthistorici zoals Mary Garrard en Linda Nochlin eindelijk Gentileschi’s naam. Deze historici concentreerden zich op haar belangrijke artistieke prestaties en haar invloed op het verloop van geschiedenis van de kunst, in plaats van op haar persoonlijke leven.