Aporie en de wijsheid van tegenstrijdigheid
De term aporie komt uit het Grieks. We kunnen het definiëren als een toestand van onzekerheid of verwarring wanneer we onszelf blootstellen aan twee tegengestelde maar acceptabele argumenten.
Het is bijvoorbeeld de klassieker van William Shakespeare “zijn of niet zijn” of de klassieke vraag “wat was er eerst, de kip of het ei?” Deze onoplosbare vragen verwijzen naar filosofische dilemma’s die je niet verder helpen.
In het verleden, en in de tijd van Plato en Socrates, was dit type redenering echter een uitstekende manier om debatten en diepe dialectische oefeningen te beginnen.
De sleutel was om twijfel te zaaien of een retorische vraag te stellen. Op die manier zouden ze een overgang bewerkstelligen tussen de ambiguïteit van de wereld, de tegenstrijdigheden in het leven en de ingewikkelde redenering die wel en niet tegelijkertijd betekenis heeft.
Verder, als er iets is dat we moeten aannemen, is het dat de realiteit die ons omringt vol onuitstaanbare aporieën zit. Hier is een voorbeeld.
We zijn ongetwijfeld een ongelooflijk individualistische geglobaliseerde samenleving. Alle mensen zijn vrij. Tegelijkertijd zijn ze echter het slachtoffer van wel duizend voorwaarden, van oneindige mechanismen die ze vormen en standaardiseren.
Aporie is de wijsheid van tegenstrijdigheid; het nodigt ons uit om waardevolle reflecties te hebben die uiteindelijk nergens toe leiden.
Wat is een aporie en wat is het doel ervan?
Wanneer we naar aporieën verwijzen, is het onvermijdelijk om de schijnredenen van de Griekse filosoof Zeno niet te citeren. Eén van deze citaten stond bekend als ‘de paradox van Achilles en de schildpad’.
De essentie van deze gedachte was gebaseerd op een argument: zo’n beweging bestaat niet echt. De stoïcijnse wijze vatte mobiliteit op als een aaneenschakeling van rusttoestanden (als een som van stilstaande beelden).
Daarom zou voor hem een schildpad net zo snel of zelfs sneller kunnen zijn dan Achilles, degene met de lichte voeten, omdat beweging, net als tijd, slechts een illusie is. Volgens dit uitgangspunt legde hij uit dat wanneer iemand een pijl schiet, deze in werkelijkheid op geen enkel moment beweegt.
In plaats daarvan is zijn beweging het resultaat van de oneindige som van zijn rustpunten. Wat valt er te zeggen over dit soort redeneringen? Wel, als je je baseert op de klassieke mechanica en de wetten van Newton, zou je het volledig kunnen weerleggen.
Als je het echter integreert in Zeno’s eigen perspectief van de opeenvolging van rusttoestanden, zou je het zeker kunnen gaan begrijpen. Als je deze voorbeelden begrijpt, kun je inzien dat we allemaal wel bekend zijn met de genialiteit van een aporie.
Denk er maar eens over na. Deze term verwijst naar die onzekerheid die je soms ervaart wanneer je wordt blootgesteld aan twee tegenstrijdige gedachten, die zowel interessant als soms zelfs goed zijn. Het is een knoop van verwarring die, hoewel niet direct doorslaggevend, je uitnodigt om na te denken.
Deconstrueren om te ontdekken: de waarde van alledaagse tegenspraak
Aporetisch is een interessant bijvoeglijk naamwoord waar je vaker rekening mee moet houden. Het zou goed zijn om deze eigenschap te verwerven, deze oefening van redeneren en reflecteren waarmee je vele realiteiten kunt deconstrueren om te ontdekken dat er meer opties en perspectieven zijn.
In een aporie betekent deconstructie twee dingen. Ten eerste, jezelf toestaan de tegenstrijdigheid achter alles om je heen te ontdekken. Ten tweede, aanvaarden dat er dagelijkse gedachten zijn die in wezen tegengesteld zijn, maar die toch aanvaard kunnen worden.
Bovendien is het mogelijk om van elke benadering te leren, ook al is deze onverenigbaar. Wat er ook gebeurt, het belangrijkste doel hier is niets anders dan verwarring te wekken om het tegenovergestelde te reflecteren en te accepteren als nog een deel van het leven.
Soorten aporie
Tegenwoordig gebruiken mensen de term aporie graag als synoniem voor moeilijkheid. In dat geval is het een doodlopende weg, een uitdaging zonder duidelijke rationele oplossing. Voor de Griekse filosofie was het echter meer een soort raadsel, als een oefening die de dialoog, de uitwisseling van ideeën, theorieën en benaderingen van kennis aanmoedigde.
Je moet een aporie niet als een soort hersenloze Gordiaanse knoop beschouwen. Integendeel, deze staat van onzekerheid moedigt analyse en redenering aan. Daarom is het belangrijk om de twee bestaande typologieën te begrijpen.
Argumentale aporieën: onderdeel van twijfel
Bij dit soort aporie is het startpunt altijd een vraag die in de groep wordt gegooid, een vraag die vaak dient als iets waar anderen over na moeten denken, zelfs als ze weten dat er geen duidelijk antwoord op is. Het doel is niets anders dan ideeën en argumenten te begunstigen.
Interessant genoeg gaan de meeste aporieën altijd uit van vragen. “Wat was er eerst, de kip of het ei?” “Kunnen we altijd geloven wat onze ogen zien of zien we door onze persoonlijke interpretaties en oordelen?” “Is de kleur ‘orange’ genoemd naar de vrucht of is het andersom?”
Tonale aporieën: onderdeel van een mening
Bij deze tweede typologie worden we geconfronteerd met een ietwat agressieve aporie, of op zijn minst opgelegd. In dit geval zoekt men geen dialoog, maar legt men de waarheid op.
Het is alsof we ons beperken tot uitsluitend erop te wijzen dat “de kip voor het ei kwam.” De gedachte blijft een tegenstrijdigheid veroorzaken, maar de uitdrukking heeft een vastberaden toon en probeert de ander te overtuigen van een vooringenomen gedachte.
In alle gevallen is de meest geschikte aporie de argumentatieve aporie die begint met een vraag. Dat is de enige manier om dialoog en reflectie aan te moedigen.
Tot slot is er een onmiskenbaar feit dat verder gaat dan de klassieke metaforen die Plato en Aristoteles met hun studenten gebruikten door middel van retorische vragen. In de wereld van vandaag verspreiden mensen graag meerdere aporieën. Onder andere de politiek, de samenleving en de reclamewereld blijven het publiek verwarren met hun vele paradoxen.
Het is duidelijk dat je vanuit dit standpunt niet echt iets kunt oplossen. De tegenstrijdigheden zijn soms continu: je kunt alle standpunten uiteindelijk begrijpen en toch in verwarring blijven. Het besef en aannemen van en nadenken over die tegengestelde universums kan verrijken wat je al kent als de wijsheid van tegenspraak.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Aguirre Santos, Javier. (2007) La aporía en Aristóteles. Libros b y k 1-2 de La Metafísica,. Camino al ser. Dykinson, 2007. 355 págs.
- Kofman, Sarah (1983). “Beyond Aporia?”. In Benjamin, Andrew (ed.). Post-Structuralist Classics. London: Routledge. pp. 7–44.
- Vasilis Politis (2006). “Aporia and Searching in the Early Plato” in L. Judson and V. Karasmanis eds. Remembering Socrates. Oxford University Press.