Als 'ik zou moeten' ons leven controleert
Laat het allemaal gaan – alles van de ‘ik zou moeten, ik zou kunnen’ psychologische tirannie. Het brengt ons in de war en staat ons geluk in de weg.
Deze gedachten komen naar boven in die automatische gesprekken die we met onszelf hebben, waarin we zeggen dat we het leven altijd een stap vooruit moeten zijn. We ondermijnen onze eigenwaarde om prioriteit te geven aan de ‘ik zou moeten’ over de ‘ik wil’.
Wellicht vind je dit idee nog al verrassend. In ons dagelijks leven worden we namelijk overrompeld door een eindeloze stroom van verplichtingen en verantwoordelijkheden. Mensen zijn sociale wezens.
Het is daarom hun ultieme taak om deel uit te maken van die perfecte, goed geoliede machine. En buiten het ritme vallen of niet in staat zijn om een taak te volbrengen, heeft dan ook onvermijdelijk consequenties.
Dit weten we allemaal maar al te goed. We ervaren echter al genoeg druk van buitenaf. Het heeft geen zin om zelf nog meer druk op onszelf te leggen door in ons hoofd over van alles en nog wat na te denken.
Soms raken we helemaal geobsedeerd door gedachten als ‘Ik moet harder mijn best doen om te bewijzen hoeveel ik waard ben’. Of misschien: ‘Ik had dit moeten zeggen, niet dat’. Of: ‘Ik had me anders moeten gedragen’. Deze gedachten zullen er echter alleen maar voor zorgen dat je je ontmoedigd, gefrustreerd en geïsoleerd voelt.
‘Ik zou zus en zo kunnen of moeten doen’ – veelvoorkomende psychologische tirannie
Er bestaan zoveel verschillende soorten verplichtingen. De verplichtingen die aan ons knagen en onze persoonlijkheid in de weg staan, zijn de verplichtingen waar we het meest obsessief over zijn.
Ik zou vaker bij mijn ouder langs moeten gaan, ik zou op dieet moeten gaat, ik zou moeten proberen om promotie te maken op mijn werk, ik zou aantrekkelijker moeten zijn, ik zou betere sociale vaardigheden moeten hebben, ik heb zus of zo nodig om gelukkig te zijn…
Deze gedachten veranderen onze verlangens of voorkeuren in alles-of-niets verplichtingen en opleggingen. Voordat we in deze ‘ik zou zus en zo kunnen of moeten doen’ val lopen, zou het slim zijn om een paar dingen goed in onze oren te knopen:
- Ten eerste moet je onthouden dat je met dit soort gedachten slechts een fantasie creëert over hoe jij denkt dat de dingen zouden moeten zijn. ‘Ik moet laten zien dat ik waardevol ben omdat ik externe validatie en erkenning nodig heb’. ‘Ik moet een mooie mobiele telefoon hebben, want zo werken de dingen tegenwoordig’.
- Ten tweede mag je ook niet vergeten dat je je hiermee blind staart op de dingen die je nog niet hebt bereikt. Hierdoor heb je geen oog meer voor andere opties of realiteiten die misschien wel meer bevredigend zijn. Waarom zouden we onszelf blootstellen aan de verwachting dunner te zijn of het perfecte lichaam te hebben, in plaats van onszelf te accepteren zoals we zijn?
- Ten derde moet je erbij stilstaan dat dit soort gedrag en gedachten je energie volledig opvreten. Soms zijn we zelfs geneigd om boos op onszelf te worden voor al die dingen die we hadden moeten of kunnen doen. Dit is echter een zeer droevige vorm van zelfsabotage.
Hoe je je obsessie met ‘ik zou zus en zo moeten of kunnen doen’ kunt overwinnen en je vrijer kunt voelen
Gedachten als ‘ik zou moeten’ en ‘ik had moeten’ nemen enorm veel mentale ruimte in beslag. Een artikel in het tijdschrift Psychology Today liet zelfs zien dat deze gedachten in onze neurale circuits zijn ingebouwd. Ze zijn geprogrammeerd in de diepste en meer primitieve delen van onze hersenen, zoals de amygdala en het corpus striatum.
Sinds onze kindertijd hebben we een aantal van deze regels geïnternaliseerd. We zijn altijd bereid om ‘alles te doen’ of ‘elke rol te vervullen’ die de maatschappij ons oplegt. Deze regels kunnen echter ons geluk in de weg staan en ons van onze vrijheid beroven.
Albert Ellis zei ooit eens dat deze mentale tirannieën irrationele gedachten zijn. Het zijn manieren om onszelf te vernietigen en tijd en moeite te verspillen aan zin- en nutteloze dingen. Dingen waar we zelf soms zelfs helemaal geen controle over hebben.
Hier zijn enkele strategieën om de ‘ik zou moeten’, ‘ik zou kunnen’ of ‘ik hoor’ uit je leven te elimineren.
‘Ik zou moeten’ – hoe je kunt werken aan zelfopgelegde taken:
- Denk meer na over de verantwoordelijkheden die zo diep in je gedachtegang geworteld zijn dat je ze niet eens meer herkent. Soms is ons plichtsbesef zo automatisch dat we ons er niet eens van bewust zijn. Ook kan het zijn dat we glad vergeten dat het anderen (familie, maatschappij enzovoort) waren die ons deze verplichtingen oplegden.
- Confronteer ze: ‘Ik zou anderen meer moeten bedanken, ik zou harder mijn best moeten doen om net als iedereen te zijn’. Moet je echt net als anderen zijn om gelukkig te zijn?
- Let op eventuele absolutistische ‘alles of niets’ gedachten: ‘Ik zou deze promotie moeten krijgen anders ben ik de pineut’. Zou het echt het einde van de wereld zijn als je die promotie niet krijgt?
- Registreer elke gedachte en begin erdoorheen te filteren: een goede manier om je bewust te worden van je mentale focus en gedachten is, om ze op te schrijven. Houd een dagboek bij en noteer daarin alles wat er zich in je hoofd afspeelt, wat je hart je influistert, waar je je zorgen over maakt. Lees alles twee weken later nog eens terug en noteer vervolgens hoe je er op dat moment over denkt. Misschien helpt dit je om bepaalde processen in je gedachten te beheersen.
We moeten dus accepteren dat we ons allemaal weleens hebben laten (mis)leiden door dit soort gedachten. Hoewel je ze niet volledig hoeft te elimineren, zou je ze wel minder prominent moeten maken. Het gaat allemaal om het bereiken van de juiste balans tussen ‘ik zou moeten’ en ‘ik wil’.