Adaptieve psychopaten: empathie en duisternis

Recent onderzoek heeft zich verdiept in de emoties van zogenaamde adaptieve psychopaten die zich niet inlaten met criminele activiteiten. De resultaten zijn zonder meer verrassend.
Adaptieve psychopaten: empathie en duisternis
Cristina Roda Rivera

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Cristina Roda Rivera.

Laatste update: 27 december, 2022

Recent onderzoek door de American Psychological Association (APA) geeft aan dat sommige adaptieve psychopaten empathie tonen. Wat ze namelijk hebben gezien, is dat degenen die psychopaten worden genoemd en zich niet bezighouden met criminele activiteiten, een hoog aanpassingsvermogen kunnen vertonen in de samenleving.

We zullen niet ingaan op de controverse die de term psychopaat nog steeds genereert. In plaats daarvan gaan we ons namelijk concentreren op het naast elkaar bestaan van absoluut tegengestelde eigenschappen bij deze individuen.

Feit is dat onderzoek op het gebied van psychopathie in twee velden is verdeeld (Engelse link). Aan de ene kant is men van mening dat psychopathie standaard geen enkele vorm van adaptieve eigenschappen kan bevatten. De andere kant stelt echter dat we tot op zekere hoogte adaptieve eigenschappen kunnen vinden bij psychopathische mensen.

Onderzoekers hebben verschillende hulpmiddelen ontwikkeld om hen te helpen psychopathische eigenschappen te onderzoeken op basis van deze twee opvattingen. Er zijn echter aanzienlijke verschillen in de resultaten.

Van alle uitgevoerde onderzoeken was de meest uitgebreide die van Guillaume Durand. Dit onderzoek heet ‘De effecten van psychopathische eigenschappen op angst voor pijn, angst en stress’ (Engelse link).

Adaptieve psychopaten: de definitie ervan uitbreiden en verbeteren

De onderzoekers onderwierpen 529 deelnemers aan een reeks psychologische tests. Ze maten psychopathie, angst voor pijn, angst en stress.

Ze gebruikten een test die naar twee verschillende soorten psychopathie kijkt: dominantie en impulsieve antisocialiteit. Het eerste houdt verband met vrijmoedigheid en moed, het tweede met egoïsme, schuld en impulsiviteit.

De onderzoekers ontdekten vervolgens dat mensen die hoog scoorden op de dominantieclassificatie over het algemeen minder angst voor pijn, angst en stress hadden. Degenen die daarentegen hoog scoorden op de impulsieve antisocialiteitsschaal, vertoonden hogere angst- en stressniveaus.

De resultaten van het onderzoek

De studie suggereert dat de definitie van psychopathie die door de media wordt gegeven (een massamoordenaar zonder enige vorm van moraliteit), nogal ver van de waarheid ligt. Hoewel deze mensen duidelijk bestaan, hebben anderen meer adaptieve dan onaangepaste eigenschappen. Hierdoor zijn ze perfect functioneel in de samenleving.

De resultaten van psychopathische eigenschappen en hun relatie met angst, stress en onrust kunnen variëren, afhankelijk van het gebruikte model (met of zonder adaptieve eigenschappen).

Deskundigen stellen meestal een diagnose van psychopathie met behulp van een test die bekend staat als de Hare Psychopathy Checklist-Revised (PCL-R). Deze test richt zich echter op onaangepaste gedragspatronen en eigenschappen.

Het grote belang van het opnemen van adaptieve en onaangepaste eigenschappen in de studie van psychopathie

De focus van deze studie was om de discrepanties in resultaten op het gebied van psychopathie te onderzoeken.

De belangrijkste discrepanties die ze onderzochten, deden zich voor toen de adaptieve eigenschappen van de vragenlijst negatief gecorreleerd waren met angst voor pijn, angst en stress, terwijl het tegenovergestelde waar was voor de onaangepaste eigenschappen.

Om dit probleem op te lossen, creëerde Guillaume Durand daarom de Durand Adaptive Psychopathic Traits Questionnaire (Durand, 2017; Journal of Personality Assessment), die uitsluitend adaptieve psychopathische eigenschappen evalueert.

Het gebruik van dit instrument bij personen die als zeer psychopathisch worden beschouwd, stelt onderzoekers in staat om adaptieve psychopaten duidelijk te onderscheiden van onaangepaste personen.

Adaptieve psychopaten en empathie

Empathie is niet alleen behulpzaam op een altruïstisch niveau, maar is ook een hulpmiddel voor de machiavellistische geest. Het heeft namelijk goede ‘informatie’ nodig om anderen te evalueren en mogelijk van anderen te profiteren.

Psychopathie kan het algemeen welzijn dienen. Bijvoorbeeld in situaties die prestaties op hoog niveau vereisen, zoals die van strandwachten, gezondheidswerkers, soldaten en anderen in risicovolle situaties. In deze contexten verdwijnen emoties naar de achtergrond en helpen ze mensen ‘koude’ en vereenvoudigde beslissingen te nemen.

Mihailides, Galligan en Bates (2017) noemen dit adaptieve psychopathie. Dit beschrijft de ‘quarantainevector’ waarin empathische informatie wordt gecombineerd met nuttige psychopathische mentale processen. Denk bijvoorbeeld aan omgaan met bedreigingen die in strijd zijn met iemands waarden en overtuigingen.

Er is cognitieve en affectieve empathie. Ze zijn onafhankelijk van elkaar, maar werken ook vaak samen. Cognitieve empathie is het vermogen om dingen vanuit het perspectief van een ander te zien. Affectieve empathie is het vermogen om de emoties van andere mensen te voelen. Narcisten tonen veel cognitieve empathie.

Adaptieve psychopaten kunnen helpen in de samenleving

De karaktertrekken die door adaptieve psychopaten worden overgebracht, hebben een evolutionair voordeel. Als dit niet het geval was, zouden ze niet zo veelvoorkomend zijn als ze zijn.

Mensen die psychopathisch kunnen denken, kunnen soms een voordeel hebben. Ze kunnen cruciaal zijn voor het voortbestaan van een gemeenschap en bieden aspecten die vrij zijn van remmingen. Ze zijn ook agressiever. Bovendien kunnen ze zich effectiever concentreren en de klus klaren. We hebben het hier over een uiterst delicaat evenwicht.

Adaptieve psychopaten hebben een groter vermogen om de motivatie van anderen te begrijpen. Ze moeten anderen helpen bij het nemen van beslissingen, terwijl ze tegelijkertijd de mogelijkheid behouden om te kiezen wanneer ze wel en wanneer niet deelnemen.

Verschillende groepen individuen kunnen voor een evenwicht zorgen om een dynamisch aangepaste gemeenschap in stand te houden. Meer empathie in combinatie met hun donkere eigenschappen kan de kwaliteit van de relatie behouden.

Dat wil zeggen, we kunnen soms de twijfelachtige eigenschappen van adaptieve psychopaten over het hoofd zien als we zien dat ze een zekere mate van empathie vertonen. Als ze dat niet zouden doen, zouden we ze helemaal niet aanvaarden.


Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.


  • Hall, JR y Benning, SD (2006). El psicópata “exitoso”: manifestaciones adaptativas y subclínicas de la psicopatía en la población general. En CJ Patrick (Ed.), Manual de psicopatía (p. 459–478). La prensa de Guilford


Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.